İçeriğe atla

Kozı Körpeç ve Bayan Sulu

Gozi Korpesh - Bayan Sulu'nun mezarı

Kozı Körpeç - Bayan Sulu XIX yüzyılın ortalarında yazılmış XIII - XIV.yüzyıllara ait Kazak lirik-destansı şiiri, tır. Çıbanbay, Bekbau, Janak ve Şoje adlı şiir akınların sözlü icrası sayesinde beğeni topladı. Yaklaşık 20 tür arasında Janak'a ait versiyon en popüler olanıdır. En yaygın yazılı versiyonları folklor koleksiyoncuları Sablukova (1831), Derbisalin (1834), A. Frolova (1841) ve Çokan Valikhanova (1856)'ya aittir. Şiir, 1865'te M. Putintsev tarafından Rusça, daha sonra 1870'te V. Radlov tarafından "Türk kabilelerinin halk edebiyatı örnekleri" (Rusça: Образцы народной литературы тюркских племён) koleksiyonun üçüncü cildinde yer almaktadır.[1]

Kapsam

Kozı Körpeç ve Bayan Sulu'nun trajik aşkı hakkında eski bir efsaneye göre, iki çocukluk arkadaşı Sarıbay ve Karabay, çocuklarını birbirleyle evlendirmeye yemin ettiler ve daha doğmadan nişanlandılar. Oğlu doğmadan önce Sarıbay avlanırken öldü. Büyürken Kozı ve Bayan birbirlerini görmediler, ancak evlilik sözleşmesi onları birleştirdi ve sonunda aşık oldular. Zaman geçti ve Karabay planlarını değiştirdi. Kızını, sürüsünü açlıktan kurtaran yerli güreşçi Kodara'ya vereceğini söyledi. Artık aşıkların arasında Kodar gibi bir engel vardı. Bu sonsuz üçgende ölen ilk kişi Kuzu'dur. Katilden intikam almaya üzülen Bayan, kurnazlık gösterir. Kodara'ya kaynak suyuyla kuyu kazarsa onunla evleneceğine söz verir. Kodar çalışmaya başlar, derine iner ve Baya'nın uzun örgülerini yakalar. Kız aniden saç örgülerini keser ve Kodar kuyuda ölür. Böylece Kozı'nın intikamı alınmış olur. Daha sonra bu efsanenin kadın kahramanı mezar başında hançer saplayarak kendisini öldürür.

Araştırma ve çeviriler

"Gozi Korpesh - Bayan Sulu" şiiri, Pugachev liderliğindeki köylü ayaklanması hakkında bilgi toplamak için Orenburg'a seyahat eden Alexander Puşkin'in ilgisini çekti. Bu sırada şair "Pugaçev İsyanının Tarihi" ve "Kaptan'ın Kızı" hikâyesini yazdı. Şiir daha sonra, metni 1837'de Vestnik Pushkinskoy Komisyonu dergisinde yayınlanan arşivinde bulundu. Beş sayfalık makalenin yazarı bilinmiyor. Puşkin'in notları popüler versiyonla biraz tutarsızlık göstermektedir. Uralsk'tan yerel bir tarihçi olan Nikolai Çesnokov, şiirin Kazakça konuşan bir Kazak olan Yaik tarafından yazıldığına inanıyor. Puşkin'in "Kozı Körpeç ve Bayan Sulu"ya dayanan kendi şiirini yazmaya niyetlendiğine inanılıyor, ancak erken ölümünün buna izin vermediği düşünülüyor.

Analoglar

Bazı Türkçe konuşan halkların folklorunda şiirin başka versiyonları da vardır. Örneğin, Başkırlar arasında Kujıykurpəs və Mayanhılıu olarak bilinir. Barabinsk Tatarları arasında "Kozı Körpeç" şeklinde, Altay halk şiirlerinde ise "Kozı Erkeş" olarak bilinmektedir.[1]

Gabit Musrepov'un "Kozı Körpeç - Bayan Sulu" adlı oyunu şiirden hareketle yazılmıştır ve 1954'te Musrepov'un senaryosundan yola çıkarak "Aşk Üzerine Şiir" filmi yapılmıştır.

1992 yılında ünlü Kazak yönetmen ve oyuncu Asanali Aşimuli "Kozı Körpeç - Bayan Sulu" filmini çekmiştir.

Kazakistan'da Sevgililer Günü

2011 yılında Kazakistan'da, Sevgililer Günü'ne alternatif olarak Kozı Körpeç ve Bayan Sulu'ya ithafen 15 Nisan önerildi.[2]

Kaynakça

  1. ^ a b Казахская ССР: краткая энциклопедия / Гл. ред. Р. Н. Нургалиев. — Алма-Ата: Гл. ред. Казахской советской энциклопедии, 1991. — Т. 4: Язык. Литература. Фольклор. Искусство. Архитектура. — С. 324–325. — 31 300 экз. — ISBN 5-89800-023-2.
  2. ^ "В Казахстане празднуют день великой любви Козы-Корпеш и Баян-Сулу". Zakon.kz. 15 Nisan 2015. 14 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2019. 

Edebiyat

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Pîr Sultan Abdal</span> Türk halk şairi, ozan

Pîr Sultan Abdal, 16. yüzyılda Anadolu'da yaşadığı varsayılan Alevi-Bektaşi Türk/Türkmen âşık, sözlü Türkçe ve âşık halk edebiyatının, Alevi inancının en önemli temsilcilerinden Yedi Ulu Ozan'dan biri, zakir ve dede.

<span class="mw-page-title-main">Kazakça</span> Kazakistanın resmî dili olan Türk dili

Kazakça veya Kazak Türkçesi, Kıpçak öbeğine ait, Kazakistan'da konuşulan çağdaş Türk dillerinden biridir. Nogayca ve Kırgızcaya yakındır.

<span class="mw-page-title-main">Mahzuni Şerif</span> Türk halk ozanı

Âşık Mahzuni Şerif, kimlikteki adıyla Şerif Mahzuni ya da doğum adıyla Şerif Cırık,, Alevi Türk halk ozanı.

Türklerin Anadolu'ya geldikten sonra edebiyatları iki gruba ayrılmıştır. Arapça ve Farsçayı çok iyi bilen aydınların oluşturduğu "Yüksek Zümre Edebiyatı" ve İslam öncesinden gelen sözlü bir "Halk Edebiyatı". Anadolu'ya göç eden Türkler arasında aynı ayrım devam etti. Medrese eğitimi gören aydın kesim Arap ve Fars edebiyatlarının tesirini devam ettirirken, halk yine saz şairleri aracılığıyla halk edebiyatını devam ettirdi. Dolayısı ile Anadolu Türk Edebiyatı iki grupta incelenmektedir. Bu gruplardan biri halk edebiyatıdır.

<span class="mw-page-title-main">Leylâ ile Mecnun</span> Arap efsanesine dayanan aşk hikâyesi

Leylâ ile Mecnun, Arap efsanesine dayanan klasik bir aşk hikâyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Kazakistan</span> Doğu Avrupa ve Orta Asyada yer alan egemen devlet

Kazakistan, resmî adıyla Kazakistan Cumhuriyeti, topraklarının büyük bölümü Orta Asya'da, küçük bir bölümü Doğu Avrupa'da yer alan bir ülkedir. Kazakistan, günümüzdeki yedi bağımsız Türk devletinden biri olup Türk Devletleri Teşkilatı ve TÜRKSOY'un üyesidir. 2.724.900 km² yüzölçümü ile dünyanın en büyük dokuzuncu ülkesidir. Müslüman çoğunluklu ülkelerin ve Türk devletlerinin yüzölçümü bakımından en büyüğü, doğal kaynaklar bakımından da en zenginidir. Kazakistan Türk tarihinin önemli devletlerinden olan Saka, Hun, Göktürk, Kıpçak, Karahanlı, Altın Ordu gibi devletlerin merkez üssü; Kıpçak, Oğuz, Karluk gibi Türk boylarının beşiği olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Koşma (edebiyat)</span>

Koşma, coşturucu duyguların dile getirildiği, İslamiyet öncesinde yazılan koşuk türünün bir devamı olan ladinî (dinî olmayan) Türk halk edebiyatı nazım biçimi. Koşmalar genellikle 11'li hece ölçüsü ile söylenir, en az 3 en çok 12 dörtlükten oluşur. Türk halk edebiyatının en çok kullanılan nazım şekli olan koşma, halk ozanları tarafından geliştirilmiş bir nazım şeklidir. Bu nazım biçimi Türk Dil Kurumu tarafından:

Tasavvuf, kelime anlamıyla "sufi olmak, sufiye yolunu izlemek" demektir. Tasavvuf ehline mutasavvıf ya da sufi denir. Tasavvuf edebiyatı ise tasavvufla uğraşan kişilerin ortaya koyduğu ürünleri kapsayan edebiyat türüdür. Halk edebiyatının "tasavvufi halk edebiyatı" türü 12. yüzyılda Ahmed Yesevi ile başladı. Konusu Allah'a ulaşmanın yolları, ahlak ve nefsin terbiyesidir. Anadolu’nun bu alandaki ilk ve en ünlü şairi Yunus Emre’dir.

<span class="mw-page-title-main">Kazaklar</span> Orta Asyada yaşayan bir halkı

Kazaklar, Kazakistan'da yaşayan Türk halkı. Kazaklar, 15. yüzyılda Türk ve Moğol kökenli Orta Çağ kabilelerinin birleşmesinden ortaya çıktı. Dilleri Kazakçadır.

<span class="mw-page-title-main">Türk edebiyatı</span> Türkçe yazılmış edebî eserler

Türk edebiyatı, Türk yazını veya Türk literatürü; Türkçe olarak üretilmiş sözlü ve yazılı metinlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan edebiyatı</span>

Azerbaycan edebiyatı Azerbaycan dilinde yazılan edebiyatı veya Azerbaycanlı yazarların, şairlerin veya Azerbaycanlı muhacirlerin yazdığı edebiyatı ifade eder.

Karacaoğlan, şiirlerine 17. yüzyılda yazılmış mecmualardan beri rastlanan ünlü saz şairidir.

<i>Türk Sultanına Mektup Yazan Zaporojya Kazakları</i> tarihî Rus tablosu

Osmanlı İmparatoru Sultan IV. Mehmed'e mektubu yazan Zaporojya Kazakları veya Türk sultanına mektup yazan Zaporojya Kazakları o, Rus sanatçı İlya Repin'in bir tablosudur. Sanatçı, boyutları 2.03 m'ye 3.58 m olan tuvale 1880'de başladı ve 1891'de tamamladı. Bitirdiğinde, III. Aleksandr tabloyu 35.000 rubleye ressamdan satın aldı. Bu, o devre kadar bir Rus tablosuna ödenen en yüksek fiyattı. Tablo hâlen Sankt-Peterburg'daki Rus Devlet Müzesi'nde sergilenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ibıray Altınsarin</span>

Ibıray (İbrahim) Altınsarin, Kazak eğitimci, dilbilimci, yazar.

<span class="mw-page-title-main">Kazak edebiyatı</span>

Kazak edebiyatı, Kazakistan'ın mevcut topraklarından, Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti döneminden, Rus İmparatorluğu altındaki Kazak ülkesinden ve Kazak Hanlığı döneminden doğar. Etnik Kazaklar tarafından yazılmış tarih ve edebiyat, tarih boyunca Kazakistan'ın yaşadığı Türk boylarının literatürüne dâhil birçok tamamlayıcı temalarda bazı örtüşmelerle belirmiştir.

Eteriani aşk temalı bir Gürcü halk destanıdır. Günümüze muhtemelen 10. veya 11. yüzyıldan kalma 70 adet şiir ve sözlü nesirler sayesinde ulaşmıştır. Hikâyenin farklı versiyonları Megrelce, Lazca ve Svanca gibi kardeş dillerde de görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan folkloru</span>

Azerbaycan folkloru, Azerbaycan halkının yüzyıllar boyunca gelişen halk geleneğidir. Azerbaycan folkloru, geniş bir anlatı koleksiyonunda ve üstü kapalı olarak vazo boyama ve adak hediyeleri gibi temsili sanatlarda somutlaşmıştır.

"Kozı Körpeş-Bayan Sulu" destanı, 19. yüzyılın ortalarında yazılmış ve Kazakların arasında çok yaygın olan lirik-epik bir destandır. Yaklaşık 20 çeşit versiyonu vardır. En yaygın yazılı versiyonları folklor koleksiyoncuları Sablukova (1831), Derbisali (1834), A. Frolova (1841) ve Çokan Valikhanov (1856)'a aittir. Şiir, 1865'te M. Putintsev tarafından Rusça olarak yayınlandı ve daha sonra 1870'te V. Radlov'un "Türk boylarının halk edebiyatı örnekleri" koleksiyonunun üçüncü cildine dahil edildi.

Viktoria Ilyinichna Baginskaya - Sovyet ve Rus yazar, öğretmen, aktif Kırımçak dilininin son kullanıcılarından biri olan Kırımçaklı şarkı ve folklor koleksiyoncusu.

Âşık Yunus ya da Bursalı Âşık Yunus, Türk şair ve mutasavvıf. 14 ve 15. yüzyıllar arasında yaşamış, Emir Sultan'a mensup Kübrevi dervişlerindendir ve önemli bir halk şairidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.