İçeriğe atla

Kozmik Takvim

Carl Sagan'ın kozmik takviminin grafiksel haritası

Kozmik takvim, ünlü Amerikalı gökbilimci Carl Sagan'ın bir fikrinden doğmuştur. Takvim tek bir Dünya yılından oluşur, ancak bu zaman dilimine tüm evrenin kronolojisi (Sagan'a göre yaklaşık 14 milyar yıl) grafiksel olarak sıkıştırılır.

Bu kavram, Carl Sagan tarafından 1977 tarihli Cennetin Ejderleri adlı kitabı ve 1980 yapımı Cosmos adlı televizyon dizisiyle meşhur hale getirildi.[1] Sagan burada, mukayeseyi yüzey alanı açısından genişletmeye devam ettiğini ve Kozmik Takvim'in bir futbol sahası büyüklüğüne ölçeklendirilmesi halinde "bütün insanlık tarihinin (onun) elinin büyüklüğünde bir alanı işgal edeceğini" anlatmaktadır.[2]

Kozmik Takvim'e göre Büyük Patlama 1 Ocak başında gece yarısı gerçekleşti ve şu anki harita gece yarısından hemen önce 31 Aralık'ın sonunu gösteriyor.[3] Bu ölçekteyken geçen her kozmik ay, 1 milyar yılı ifade eder. Bir kozmik saniye 440 yıl, tek bir kozmik dakika 26.000 yıl, bir kozmik saat neredeyse 2 milyon yıl ve her kozmik gün 38 milyon yılı temsil eder.[4]

Sonuç olarak evrenin yaşıyla karşılaştırıldığında insan uygarlığının toplam zamanının ne kadar küçük olduğu büyüleyici bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Evrenin bu varsayımsal yılının sadece son saniyesinde (yani, tarihin son beş yüzyılında) insan bugün kullandığımız teknolojinin %99'unu geliştirdi.

Jeolojik zaman cetvelini ve Dünya'daki yaşamın tarihini görselleştirmek için kullanılan benzer bir örnek "Jeolojik Takvim"'dir.

Kozmoloji

TarihMilyar yıl önceOlgu
1 Oca13,8Gece yarısından 14 dakika sonra yayılan kozmik arka plan radyasyonundan görüldüğü gibi Büyük Patlama
19 Oca 13,1 Bilinen en eski Gama Işını Patlaması
26 Oca 12,85 İlk gökadaların oluşması[5]
16 Mar11Samanyolu Gökadası oluştu
13 May8,8Samanyolu Gökadası'nın diski oluştu
2 Eyl4,57Güneş Sistemi'nin oluşması
6 Eyl4,4Dünyada bilinen en eski kayalar oluştu

Dünyadaki yaşamın evrimi

TarihMilyar yıl önceOlgu
14 Eyl4,1Biyotik yaşamın bilinen ilk kalıntıları (Batı Avustralya'daki 4,1 milyar yıllık kayalarda keşfedildi).[6][7]
21 Eyl3,8İlk Yaşam (Prokaryotlar)[8][9][10]
30 Eyl3,4Fotosentez
29 Eki2,4Atmosferin oksijenlenmesi
9 Kas2Karmaşık hücreler (Ökaryotlar)
5 Ara0,8İlk çok hücreli yaşam[11]
7 Ara0,67Basit yapılı hayvanlar
14 Ara0,55Eklem bacaklılar (böceklerin ataları, örümceğimsiler)
17 Ara0,5Balıklar ve Proto-amfibiler
20 Ara0,45Kara bitkileri; Ordovisyen-Silüryen yok oluşları
21 Ara0,4Böcekler ve tohumlar
22 Ara0,36Amfibiler; Geç Devoniyen kitlesel yok oluşu
23 Ara0,3Sürüngenler
24 Ara0,25Permiyen-Triyas yok oluşu; Tüm biyolojik familyaların %57'si ve tüm türlerin %83'ü yok olur
25 Ara0,23Dinozorlar
26 Ara0,2Memeliler; Triyas-Jura kitlesel yok oluşu
27 Ara0,15Kuşlar (kuş benzeri dinozorlar)
28 Ara0,13Çiçekler
30 Ara, 06:240,065Kretase-Tersiyer yok oluşu, kuş benzeri olmayan dinozorlar yok olur[12]

İnsan evrimi

Tarih / saatMilyon yıl önceOlgu
30 Ara65Primatlar
31 Ara, 06:0515İnsansılar
31 Ara, 14:2412,3İnsangiller
31 Ara, 22:242,5İlkel insanlar ve Oldowan taş yontma aletleri
31 Ara, 23:440,4Ateşin ilk insanlar tarafından kontrollü olarak kullanılması
31 Ara, 23:520,2Anatomik olarak modern insanlar
31 Ara, 23:550,11Son Buzul Dönemi'nin başlangıcı
31 Ara, 23:580,035Tarih öncesi sanat (Heykel ve resim)
31 Ara, 23:59:320,012Tarım

Tarihin başlangıcı

Tarih / saatBin yıl önceOlgu
31 Ara, 23:59:3312,0Son Buzul Çağı'nın bitişi
31 Ara, 23:59:418,3Doggerland'ın sular altında kalması
31 Ara, 23:59:466,0Bakır Çağı (kalkolitik)
31 Ara, 23:59:475,5Tunç Çağı; Proto-yazı; Stonehenge Cursus anıtının yapılışı
31 Ara, 23:59:485,0Mısır'ın birinci hanedanı, Sümer'de Erken Hanedan Dönemi, İndus Vadisi Uygarlığının başlangıcı
31 Ara, 23:59:494,5Alfabe, Akad İmparatorluğu, tekerlek
31 Ara, 23:59:514,0Hammurabi Kanunları, Mısır Orta Krallığı
31 Ara, 23:59:523,5Geç Tunç Çağı'ndan Erken Demir Çağı'na; Minos Patlaması
31 Ara, 23:59:533,0Demir Çağı; Klasik Antik Çağ'ın başlangıcı
31 Ara, 23:59:542,5Buda, Mahavira, Zerdüşt, Konfüçyüs, Ahameniş İmparatorluğu, Çin Hanedanı, Klasik Yunan, Asoka İmparatorluğu, Vedalar tamamlandı, Öklid geometrisi, Arşimet Fiziği, Roma Cumhuriyeti
31 Ara, 23:59:552,0Ptolemaik astronomi, Roma İmparatorluğu, İsa, 0 sayısının icadı, Gupta İmparatorluğu
31 Ara, 23:59:561,5Muhammed, Maya uygarlığı, Song Hanedanı, Bizans İmparatorluğu'nun yükselişi
31 Ara, 23:59:581,0Moğol İmparatorluğu, Maratha İmparatorluğu, Haçlı Seferleri, Kristof Kolomb'un Amerika seferi, Avrupa'da Rönesans, Johann Sebastian Bach zamanına kadar klasik müzik
31 Ara, 23:59:59 0,5 Modern Tarih; günümüzden önceki son 437,5 yıl.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Cosmos, episode 1 (1980)". 29 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022. 
  2. ^ "Episode 1: The Shores of the Cosmic Ocean (Cosmos: A Personal Voyage, Carl Sagan)". 28 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022. 
  3. ^ Therese Puyau Blanchard (1995). "The Universe At Your Fingertips Activity: Cosmic Calendar". Astronomical Society of the Pacific. 16 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2007. 
  4. ^ Druyan, Ann. "1". Kozmos: Yıldızlara Uzanan Merdiven. National Geographic. Çağlar Yücel tarafından çevrildi. Beta Yayıncılık. s. 31. ISBN 978-625-436-189-0. 
  5. ^ "First Galaxies Born Sooner After Big Bang Than Thought". Space.com. 15 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2015. 
  6. ^ Borenstein, Seth (19 Ekim 2015). "Hints of life on what was thought to be desolate early Earth". Excite. Yonkers, NY: Mindspark Interactive Network. Associated Press. 23 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2015. 
  7. ^ Bell, Elizabeth A.; Boehnike, Patrick; Harrison, T. Mark; Mao, Wendy L. (19 Ekim 2015). "Potentially biogenic carbon preserved in a 4.1 billion-year-old zircon" (PDF). Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 112 (47). ss. 14518-21. Bibcode:2015PNAS..11214518B. doi:10.1073/pnas.1517557112. ISSN 1091-6490. PMC 4664351 $2. PMID 26483481. 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2015.  Erken baskı, baskıdan önce çevrimiçi olarak yayınlandı.
  8. ^ Yoko Ohtomo; Takeshi Kakegawa; Akizumi Ishida; Toshiro Nagase; Minik T. Rosing (8 Aralık 2013). "Evidence for biogenic graphite in early Archaean Isua metasedimentary rocks". Nature Geoscience. Cilt 7. ss. 25-28. Bibcode:2014NatGe...7...25O. doi:10.1038/ngeo2025. 
  9. ^ Borenstein, Seth (13 Kasım 2013). "Oldest fossil found: Meet your microbial mom". AP News. 29 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2013. 
  10. ^ Noffke, Nora; Christian, Daniel; Wacey, David; Hazen, Robert M. (8 Kasım 2013). "Microbially Induced Sedimentary Structures Recording an Ancient Ecosystem in the ca. 3.48 Billion-Year-Old Dresser Formation, Pilbara, Western Australia". Astrobiology. 13 (12). ss. 1103-24. Bibcode:2013AsBio..13.1103N. doi:10.1089/ast.2013.1030. PMC 3870916 $2. PMID 24205812. 
  11. ^ Erwin, Douglas H. (9 Kasım 2015). "Early metazoan life: divergence, environment and ecology". Phil. Trans. R. Soc. B. 370 (20150036). s. 20150036. doi:10.1098/rstb.2015.0036. PMC 4650120 $2. PMID 26554036. 
  12. ^ "Cosmos: A Spacetime Odyssey (@35min)". 11 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2014. 

Dış bağlantılar

Vikikitap
Vikikitap
Vikikitapta bu konu hakkında daha fazla bilgi var:
Vikikitap
Vikikitap
Vikikitapta bu konu hakkında daha fazla bilgi var:

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Carl Sagan</span> Amerikalı gök bilimci, evren bilimci, astrobiyolog, yazar ve bilim eğitimcisi (1934–1996)

Carl Edward Sagan, Amerikalı gök bilimci ve astrobiyolog. Astrobiyolojinin öncülerinden olan Sagan, bilimin popülerleşmesi için yaptığı çalışmalarla tanınır. Popüler bilim kitaplarıyla ve yazımında yer alıp sunduğu ödüllü televizyon dizisi Cosmos (Kozmos) ile dünya çapında tanınmıştır. Ayrıca Dünya Dışı Akıllı Varlık Araştırması'nın (SETI) ilerlemesine katkı sağlamıştır ve 1985 yılında yayımlanan Contact (Mesaj) adlı romanı, Jodie Foster'ın oynadığı aynı isimli film ile 1997 yılında beyaz perdeye aktarılmıştır. Çalışmalarında her zaman bilimsel yöntemi savunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kuş</span> kanatlı, iki ayaklı, sıcakkanlı, yumurtlayan ve tüylü omurgalı hayvanlar

Kuş; tüyleri, dişsiz gagaları, yumurtladıkları sert kabuklu yumurtalar yoluyla üreyen, yüksek metabolizma hızına sahip, dört odacıklı kalpleri ve hafif ama güçlü bir iskelet yapısına sahip, Aves sınıfını oluşturan sıcakkanlı omurgalı hayvanlar grubudur. Tüm dünyada yaygın olarak yaşayan kuşların boyutları arı sinek kuşunda 5 cm ila deve kuşunda 2,75 m arasında değişir. On bin kadar yaşayan kuş türü bulunur ve bunların yarısından fazlasını ötücü kuşlar oluşturur. Kuşların türlere göre farklılık gösteren kanatları vardır ve kanatsız olduğu bilinen tek grup kivi kuşu ve soyları tükenmiş olan moa ile fil kuşudur. Ön ayakların evrimleşerek kanatlara dönüşmesi kuşlara uçma yeteneği sağlamış ancak daha sonra yine evrimin devam etmesiyle penguenler, deve kuşları ve adalarda endemik olan bazı türler uçma yeteneğini kaybetmişlerdir. Kuşların sindirim ve solunum sistemleri de uçma yeteneğine uyum sağlamıştır. Özellikle deniz kuşları ve bazı su kuşları gibi kuşlar ayrıca evrimleşerek yüzme yeteneği de kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yaşam</span> biyolojik süreçler gösteren canlıların bir özelliği

Yaşam veya hayat sinyalizasyon ve kendi kendini idame ettirme süreçleri gibi biyolojik süreçlere sahip olan maddeyi, bu özelliklere sahip olmayan maddeden ayıran bir niteliktir ve büyüme, uyaranlara tepki verme, metabolizma, enerji dönüşümü ve üreme kapasitesi ile tanımlanır. Bitkiler, hayvanlar, mantarlar, protistler, arkealar ve bakteriler gibi çeşitli yaşam biçimleri mevcuttur. Biyoloji, yaşamı inceleyen bilim dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Abiyogenez</span> basit organik bileşikler gibi cansız maddelerden yaşamın ortaya çıktığı doğal süreç

Biyolojide abiyogenez veya yaşamın kökeni, yaşamın basit organik bileşikler gibi cansız maddelerden ortaya çıktığı doğal süreçtir. Hakim bilimsel hipotez, Dünya'da cansız varlıklardan canlı varlıklara geçişin tek bir olay değil, yaşanabilir bir gezegenin oluşumu, organik moleküllerin prebiyotik sentezi, moleküler kendini kopyalama, kendini birleştirme, otokataliz ve hücre zarlarının ortaya çıkışını içeren artan karmaşıklıkta bir süreç olduğudur. Sürecin farklı aşamaları için birçok öneri yapılmıştır.

Yaşamın evrimsel tarihi kronolojisi, gezegenimiz Dünya'daki yaşamın gelişmesini ve önemli başlıca olayları özetlemektedir. Daha ayrıntılı bir açıklama için Yerküre tarihi ve Jeolojik devir maddelerine bakınız. Bu makalede verilen tarihler bilimsel kanıta dayalı tahminlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Frederick Sanger</span>

Frederick Sanger, İngiliz biyokimyager. 1958 ve 1980 yıllarında 2 kez Nobel Kimya Ödülü kazanmıştır. 1958 yılında "proteinlerin, özellikle de insülinin yapısı üzerine çalışmaları için" Nobel Kimya Ödülü kazanmıştır ve bu ödülü aynı kategoride 2 kez kazanan tek kişidir. 1980 yılında da "nükleik asitlerdeki baz dizilerinin belirlenmesiyle ilgili katkıları nedeniyle" Walter Gilbert ile birlikte bu ödülü kazanmıştır. Aynı yıl ayrıca Paul Berg, "nükleik asitlerin, özellikle de rekombinant DNA'nın biyokimyası üzerine temel çalışmaları için" ödülü kazanan diğer isim olmuştur.

<i>Cosmos: A Spacetime Odyssey</i> 2014 yapımı Amerikan bilimsel belgesel televizyon dizisi

Kozmos: Bir Uzay Serüveni, 2014 Amerikan yapımı bir bilimsel belgesel dizisidir. 1980 yılında Carl Sagan'ın yazıp sunduğu Cosmos: A Personal Voyage dizisinin devamı niteliğindedir. Bu belgesel bilimadamlarının çalışmalarını sinematik bir şekilde anlatmakta, kozmostan ve evrenden örnekler vererek uzay-zamanı açıklamaktadır. Sunuculuğunu ilk sunucu Carl Sagan'ın eski öğrencisi, astrofizikçi Neil deGrasse Tyson üstlenmektedir. İlk dizi gibi 13 bölümden oluşmaktadır. Dizinin Türkçe seslendirmeni Haluk Bilginer'dir.

<span class="mw-page-title-main">GN-z11</span>

GN-z11, Büyükayı Takımyıldızı'nda bulunan yüksek derecede kırmızıya kaymış bir galaksidir. GN-z11, yaklaşık 32 milyar ışık yılı gerçek mesafeye karşılık gelen z= 11,09'luk bir spektroskopik kırmızıya kaymaya sahiptir. 13,4 milyar yıl önce, büyük patlamadan sadece 400 milyon yıl sonra var olduğu haliyle gözlemlendi. Sonuç olarak, GN-z11'in uzaklığı bazen uygun olmayan bir şekilde 13,4 milyar ışık yılı, yani ışığın aldığı yol mesafesinin ölçümü olarak belirtilir.

<span class="mw-page-title-main">Kozmik sicim</span>

Kozmik sicimler evrenin erken yıllarındaki simetri kırıcı değişimde simetrinin kırılmasıyla alakalı vakum manifoldunun topolojisinin bağlanmamasıyla oluşan kuramsal tek boyutlu topolojik bozukluklardır.

<span class="mw-page-title-main">Ann Druyan</span> Amerikalı film yapımcısı ve senarist

Ann Druyan bilim iletişim konusunda uzman Emmy ve Peabody ödüllü Amerikalı yazar, yapımcı ve yönetmen. 1980 yapımı PBS belgesel dizisi Cosmos'un, sunuculuğunu yapan ve 1981 yılında evlendiği Carl Sagan ile birlikte yazdı. 2014 devam filmi Cosmos: A Spacetime Odyssey ve yeni sezonu Cosmos: Possible Worlds'un yaratıcısı, yapımcısı ve yazarıdır. Her iki dizinin bölümlerini de yönetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Viridiplantae</span>

Viridiplantae, yaklaşık 450.000-500.000 tür içeren ve hem karasal hem de sucul ekosistemlerde önemli roller oynayan ökaryotik canlılar grubudur. Öncelikle sucul olan yeşil algler ve içlerinden çıkan kara bitkilerinden oluşurlar. Yeşil algler, geleneksel sınıflandırmada kara bitkilerini içermez ve bu da yeşil algleri parafiletik bir grup yapar. Kara bitkilerinin yeşil alglerin içinden çıktığının anlaşılmasından bu yana, bazı yazarlar bitkileri de yeşil alglere atıyorlar. Hücre duvarlarında selüloz bulunan hücrelere ve klorofil a ve b içeren ve fikobilin içermeyen siyanobakterilerle endosimbiyozdan türetilen birincil kloroplastlara sahiptirler.

<span class="mw-page-title-main">Yeryüzündeki ilk yaşam</span> Yeryüzünde ortaya çıkmış ilk canlılar

Yeryüzündeki ilk yaşam, en az yaklaşık 3,5 milyar yaşında olduğu düşünülen hidrotermal baca çökeltilerinde bulunan fosilleşmiş mikroorganizmalardır. Yaşamın varlığı üzerine en eski kanıtlar 3,77 ila 4,28 milyar yıl öncesi arasında değişkenlik gösterir. En erken tahminlere göre 4,5 milyar yıl önce okyanusların oluşmasından kısa süre sonra yaşam ortaya çıkmıştır. Yeryüzündeki yaşamın en eski doğrudan kanıtı, 3,47 milyar yıllık Avustralya Apex chert kayalarında çökelmiş mikroorganizmaların mikrofosilleridir.

<span class="mw-page-title-main">Erken Dünya</span> dünyanın ilk bir milyar yılı

Erken Dünya, ilk bir milyar yılında veya gigayılında (Ga, 109y) gevşek bir şekilde olan Dünya olarak tanımlanır. “Erken Dünya”, genç Güneş Sistemindeki yaklaşık 4.55 Ga'daki ilk oluşumundan, Arkeyan devir'deki bir zamana, yaklaşık 3.5 Ga'daki bir zamana kadar, gezegenimizin evriminde yaklaşık olarak ilk gigayılını kapsar. Jeolojik zaman ölçeğinde, bu, tüm Hadean eon'u (yaklaşık 4,6 milyar yıl önce Dünya'nın oluşumuyla başlayan), ayrıca Arkean çağının Eoarchean (4 milyar yıl önce başlayan) ve Paleoarchean (3,6 milyar yıl önce başlayan) dönemlerinin bir kısmını kapsar.

Carl Sagan Enstitüsü: Soluk Mavi Nokta ve Ötesi, Güneş Sistemi'nin içinde ve dışında yaşanabilir gezegenler arayışını ilerletmek için New York Ithaca'daki Cornell Üniversitesi'nde 2014 yılında kuruldu. Dış gezegenlerin karakterizasyonuna ve evrendeki yaşam belirtilerini aramak için kullanılan araçlara odaklanmıştır. Enstitünün kurucusu ve şu anki yöneticisi astronom Lisa Kaltenegger'dir.

Kozmik Bağlantı: Dünya Dışı Bir Perspektif, astronom Carl Sagan tarafından yazılan bir kitaptır. İlk baskısı 1973'te yayınlandı; Freeman Dyson, David Morrison ve Ann Druyan'ın katkılarıyla genişletilmiş bir baskısı ise 2000 yılında Carl Sagan'ın Kozmik Bağlantısı başlığı altında yayınlandı. Kitap, 2006 yılında Discover Magazine tarafından "Tüm Zamanların En İyi 25 Bilim Kitabı" listesinde on üç numarada yer aldı.

Mars and the Mind of Man, 12 Kasım 1971'de Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü'nde halka açık bir sempozyumu anlatan kurgusal olmayan bir kitaptır. Panel, bilim, edebiyat ve gazeteciliğin önde gelen beş isimden oluşuyordu: Ray Bradbury; Arthur C. Clarke; Bruce C. Murray; Carl Sagan ve Walter Sullivan. Bu beş kişi bu kitabın ortak yazarlarıdır. Sempozyum, Mariner 9 uzay sondası Mars'ın yörüngesine girmeden kısa bir süre önce gerçekleşmişti. Kitap 1973 yılında merkezi New York'ta bulunan Harper and Row tarafından yayınlandı.

Cosmos: Possible Worlds, 9 Mart 2020 tarihinde National Geographic'te yayınlanmış Amerikan yapımı bir televizyon belgeselidir. Dizi, Carl Sagan tarafından 1980'de PBS'de yayınlanan orijinal Cosmos: A Personal Voyage serisini takip ed Dizi,en 2014 televizyon dizisi Cosmos: A Spacetime Odyssey'in devamı niteliğindedir. Ann Druyan ve Brannon Braga tarafından yazılan, yönetilen ve yürütücü yapımcılığını üstlendiği dizi, astrofizikçi Neil deGrasse Tyson tarafından sunulmuştur. Diğer yönetici yapımcılar ise Seth MacFarlane ve Jason Clark'tır.

<span class="mw-page-title-main">Biyotik madde</span>

Biyotik madde veya biyolojik yollardan türetilmiş madde, canlı organizmalardan gelen herhangi bir maddeye verilen isimdir. Bu tür maddelerin çoğu karbon içerir ve bozunabilir.

<span class="mw-page-title-main">Paleoproterozoyik</span>

Paleoproterozoyik, 2,5 milyar yıl öncesinden, 1,6 milyar yıl öncesine uzanan, Proterozoyik Üst Zaman'ın üç bölümünden ilki olan jeolojik zamandır. Paleoproterozoyik yerkürenin jeolojik tarihindeki en uzun zamandır. Kıtalar ilk kez bu zamanda stabilize oldu.

<span class="mw-page-title-main">Hyperion ön-süperkümesi</span> gökada süperkümesi

Hyperion ön-süperkümesi, evrenin şu anki yaşının %20'sinde görülen ve Samanyolu'nun 5.000 katı kütleye sahip, bilinen en büyük ve en erken dönemdeki ön-süperkümedir. 2018 yılında Şili'deki Very Large Telescope ile gözlenen 10.000 gök cisminin kırmızıya kaymalarının analizi sonucunda keşfedilmiştir.