İçeriğe atla

Koziri Kilisesi

Koordinatlar: 41°24′18″K 41°41′36″D / 41.40500°K 41.69333°D / 41.40500; 41.69333
Koziri Kilisesi
Harita
Temel bilgiler
KonumAralık, Borçka
Koordinatlar41°24′18″K 41°41′36″D / 41.40500°K 41.69333°D / 41.40500; 41.69333
İnançDoğu Ortodoks Kilisesi
MezhepGürcü Ortodoks Kilisesi
DurumYıkılmış
Mimari
Mimari türKilise
Mimari biçimGürcü mimarisi
TamamlanmaOrta Çağ
Özellikler
MalzemelerMoloz taş, dolgu duvar

Koziri Kilisesi veya Kodziri Kilisesi (Gürcüce: კოძირის ეკლესია), tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı Aralık (eski adı Klaskuri) köyünde, eski adı Koziri olan Meşedibi mevkiinde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.[1][2] Aşağı Klaskur köyünde bulunmasından dolayı Aşağı Klaskur Kilisesi olarak da anılır. Meşedibi mevkiinde günümüze kalıntıları ulaşan iki dinsel yapıdan biridir.

Tarihçe

Koziri Kilisesi'nin yer aldığı Klaskuri köyü ve Klarceti bölgesi tarihsel Gürcistan'ın sınırları içinde yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ilk yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Nitekim kilisenin bulunduğu Koziri / Kodziri (კოძირი), Gürcüce bir yer adı olup Rkodziri'den (რკოძირი) değişime uğramıştır ve "meşe dibi" anlamına gelir.[3][4] Osmanlı döneminde köy halkının Müslüman olmasıyla kilisenin cemaatini ve işlevini yitirdiği, zaman içinde yıkıldığı anlaşılmaktadır. Nitekim Rus idaresi köy halkını 1886 nüfus sayımında Müslüman Gürcü anlamında "Acaralı" şeklinde kaydetmiştir.[5] Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze 1890'ların başında Aralık Deresi'nin Çoruh Nehri'ne döküldüğü noktada küçük kilise olarak Koziri Kilisesi'nden söz etmiştir.[6]

Mimari

Kodziri Kilisesi, Klaskuri Deresi'nin Çoruh Nehri'ne katıldığı noktada, bu derenin sol kıyısında, Koziri Şapeli’nin hemen altındaki düzlükte, bir yamaca yaslanarak inşa edilmiştir. Ne var ki kilise büyük oranda yıkılmıştır. Buna rağmen bu yapının haç planlı bir kilise ile güneyde buna bitişik dikdörtgen planlı bir mekândan oluştuğu kalıntılardan anlaşılmaktadır. İrili ufaklı kabaca yontulmuş ve moloz taşlarla inşa edilen kilisenin kuzey haç kolu kısmen ayaktadır ve yarım daire beşik tonozla örtülü olduğu anlaşılmaktadır. Kilisesinin doğu ve batı kollarının günümüze ulaşmış halinin yüksekliği 1,5 metredir. Güneydeki mekânın batı duvarına yerleştirilmiş bir çanak parçası ile güney duvarında dikdörtgen biçimli iki küçük niş tespit edilmiştir.[2][7]

Kaynakça

  1. ^ Fahriye Bayram ve Turgay Yazar, “Artvin, Erzurum, Ardahan İli ve İlçelerinde Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırmaları – 2009”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2011, 1. Cilt, s. 1. 15 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISSN: 10177663
  2. ^ a b 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 162. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
  3. ^ "რკო" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 16 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
  4. ^ "ძირი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 24 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
  5. ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1259". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022. 
  6. ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (მუსულმან ქართველობა დამათი სოფლები საქართველოში), Tiflis, 1913, 149". 4 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2023. 
  7. ^ Fahriye Bayram ve Turgay Yazar, “Artvin, Erzurum, Ardahan İli ve İlçelerinde Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırmaları – 2009”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2011, 1. Cilt, s. 1. 15 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISSN: 10177663

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Aralık, Borçka</span>

Aralık, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Armutalan, Karesi</span>

Armutalan, Balıkesir ilinin Karesi ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Bakırköy, Artvin</span>

Bakırköy, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Balcı, Borçka</span>

Balcı, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">İbrikli, Borçka</span>

İbrikli, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Taraklı, Borçka</span>

Taraklı, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür. Eski adı Trapeni'dir.

<span class="mw-page-title-main">Zorlu, Borçka</span> Artvin köyü

Zorlu, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Erikli, Şavşat</span>

Erikli, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Eskikale, Şavşat</span> Türkiye, Artvinde Bir Köy

Eskikale, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Şenköy, Şavşat</span> Artvin köyü

Şenköy, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Mamatzminda Kilisesi</span>

Mamatzminda Kilisesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı ve eski adı Ebrika olan İbrikli köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Köyün bugünkü adından dolayı İbrikli Kilisesi de denir. Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Şehitlik köyünde ortadan kalkmış olan Gürcü kilisesi de Mamatzminda Kilisesi adını taşıyordu.

Kintshureti, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı Zedoban köyünün bir mahallesidir.

Çhaleti, tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden birdir. Bugün Artvin’in Murgul ilçesinde yer alır. Adı 1925’te Bakırköy olarak değiştirilmiştir. Bakırköy daha sonra bir mahalleye dönüştürülerek Başköy’e bağlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Klaskuri Deresi</span>

Klaskuri Deresi, Artvin ilinin Borçka ilçesinde, Çoruh Nehri'nin sağ kollarından biri olan bir akarsudur. Bu derenin vadisinde yer alan Klaskuri köyü, adını bu akarsudan alır. Klaskuri köyü, günümüzde Aralık ve Atanoğlu olmak üzere iki ayrı köydür.

Petruli, Artvin ilinin Borçka ilçesinde eskiden ayrı bir köy olan yerleşimdir. Günümüzde Kiremitçi adıyla, Borçka ilçesine bağlı İbrikli köyünün bir mahallesidir. Petruli köyü, 1937 tarihli Sovyet haritasına göre, güneydoğusunda yer alır.

Kintshureti Kilisesi veya Kintzureti Kilisesi, Artvin ilinin Borçka ilçesinde, eski Kintshureti köyünü de kapsayan Zedoban köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Kardzveli Kilisesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin kentinin Korzul (Çayağzı) mahallesinde eski bir Gürcü kilisesiydi. Söz konusu kilise günümüzde tamamen ortadan kalkmıştır.

Hoşureti Kilisesi, Hoşireti Kilisesi olarak da bilinir, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı ve eski adı Hoşureti olan Dilekdere köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Koditzkaro Kilisesi veya Kodistzkaro Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Koditzkaro olan Akyaka köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Köyün Türkçeye yerleşmiş adından dolayı Kodushara Kilisesi veya Koduzhara Kilisesi olarak da bilinir.

Koziri Şapeli veya Kodziri Şapeli, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı Aralık köyünde, eski adı Koziri olan Meşedibi mevkiinde Orta Çağ'dan kalma Gürcü dinsel yapısıdır. Meşedibi mevkiinde günümüze kalıntıları ulaşan iki dinsel yapıdan biridir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.