İçeriğe atla

Koza Han

Koordinatlar: 40°11′04″K 29°03′49″D / 40.18444°K 29.06361°D / 40.18444; 29.06361
Koza Han
Kış mevsiminde Kozahan
Harita
Eski ad(lar)Yeni Han, Han-ı Cedid, Han-ı Cedid-i Evvel, Han-ı Cedid-i Amire, Yeni Kervansaray, Beylik Han, Beylik Kervansaray, Simkeş Han
Genel bilgiler
TürHan
AdresUlu Cami ile Orhan Camisi arasında
Koordinatlar40°11′04″K 29°03′49″D / 40.18444°K 29.06361°D / 40.18444; 29.06361
Açılış15. yüzyıl sonları
Tasarım ve inşaat
Mimar(lar)Abdül ula bin Pulat Şah
Resmî site
Bursa'daki Koza Han Mescidi
Bursa'daki Koza Han içinden bir görüntü
Koza Han mescidinin giriş kapısı

Koza Han 15. yüzyıl sonlarında II. Bayezid tarafından mimar Abdül ula bin Pulat Şah'a İstanbul'daki eserlerine vakıf olarak Bursa'da yaptırılmış handır.

Hanlar Bölgesi'nde Ulu Cami ile Orhan Camii arasında bulunur. Osmanlı devri han ve kervansaray mimarisinde -ortasındaki mescit bakımından - eski gelenekleri sürdüren ve bütünlüğünü koruyabilmiş olan bir eserdir.[1] Anıtsal giriş kapısı ve avlusunda bulunan altı şadırvanlı köşk mescit Bursa'nın simgeleri arasında kabul edilir.

Geçmişte Yeni Han, Han-ı Cedid, Han-ı Cedid-i Evvel (Pirinç Han’ın yapılmasından sonra), Han-ı Cedid-i Amire, Yeni Kervansaray, Beylik Han, Beylik Kervansaray, Simkeş Han, Sırmakeş Han gibi birçok adla anılmış olan yapı,[2] içinde ipek kozası ticareti yapıldığı için Koza Han adıyla anılır olmuştur. Koza ticareti için Bursa'ya gelen ipek tüccarları konaklama hizmeti veren handa altlı üstlü iki oda tutmuşlar; üstteki odayı ticari işlerini görmek ve konaklamak, alttaki odayı da ticaret mallarını depolamada kullanmışlardır.[2] Han, günümüzde ticarî işlevini korumaktadır.[3]

Mimari özellikleri

Uzun Çarşı'ya açılan taç kapı

Han, kareye yakın dikdörtgen bir avlunun etrafında yer alan iki katlı ana blokla doğusunda ahır ve depoların bulunduğu ikinci bir avlu bölümünden oluşmaktadır. Dış duvar örgüsünde tuğla ve kesme taştan karma teknik kullanılmıştır. Zemin katta 45, alt katta 50 oda olmak üzere 95 oda bulunur.[2] Odaların önünü altta ve üstte bir revak çevrelemektedir.[1] Üst kat revakları ahşap iken son tamirde kâgire dönüştürülmüştür. Revak kemerleri tuğla, üzerleri kubbelidir. Odalar tonozla örtülüdür. Her birinde dışarıya açılan ikişer pencere vardır.

Avlu ortasında, bazı Selçuklu kervansaraylarında olduğu gibi ayrı bir mescid bulunur. Selçuklu köşk mescidi geleneğinin devamı olsa da plan bakımından Selçuklu döneminin kare ya da dikdörtgen planlı, çift taraflı merdiveni olan, dış cephesi süsü köşk mescidlerinden farklıdır. Koza Han'ın avlusundaki mescid, altında havuzlu şadırvanı olan sekiz kenarlı bir yapıdır; üstü kurşun kaplı bir kubbeyle örtülüdür. Daha sonraki yüzyıllarda inşa edilmiş Edirne Rüstem Paşa Kervansarayı, Lefkoşa Büyük Han yapılarındaki mescidleri etkilediği düşünülür.[4]

Yapıya kuzeyde yer alan yuvarlak kemerli, taştan yapılmış kabartma burmalarla hareketlendirilmiş, mavi çinîlerle süslü bir kapıdan girilmektedir.[2] Girişin iki yanından birer taş merdiven yukarı kata çıkışı sağlar.

Hayvan ahırı olarak inşa edilen ikinci avlu bölümü "İç Koza Han" olarak adlandırılır.[5] Tek katlı olan bu bölümde günümüzde yeme içme hizmeti verilmektedir.[3]

Tarihçesi

Koza Han'ın inşa kitabesi yoktur fakat İstanbul'da II. Bayezid için inşa edilen büyük cami ve külliyenin Vakıflar Genel Müdürlüğü'ndeki 1505 tarihli vakfiye suretine göre, geliri bu külliyeye vakfedilmiş olan Koza Han'ın yapımı Mart 1490'da başlamış, açılışı 29 Eylül 1491'de yapılmıştır.[1] Ancak vakfiyede adı geçen kervansarayın Koza Han değil yakınındaki Pirinç Han olduğu, Koza Han'ın yerinin çeşitli kimselerden 1490'da satın alındığı ortaya konulmuştur.

1671-1672 ve 1685 yıllarında tamir görmüştür.[1] 1950'lere doğru büyük ölçüde restorasyon geçiren hanın gözleri modern ticarethane merkezleri olmuştur.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e Eyice, Semavi. "Koza Hanı". Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisiü. 2 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2017. 
  2. ^ a b c d Gürhan, Pınar. "Bursa Hanlar Bölgesinde Yer Alan Hanlar Üzerine Bir İnceleme" (PDF). II. Türkiye Lisanüstü Çalışmaları Kongresi (6-8 Mayıs 2013, Bursa) - Bildiriler Kitabı V, İstanbul 2013. 2 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2017. 
  3. ^ a b Sercan, İsmail. "Osmanlı Devri Bursa Hanları ve Sultan Külliyeleri". Uludağ Üniversitesi Tarih bölümü, Bursa, 2015. 3 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2017. 
  4. ^ Güler, Semra. "Bursa Hanlarında Mescidler". Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü (İSTEM) dergisi, Sayı 35, Yıl 2020. 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020. 
  5. ^ "İç Kozahan'da tarih canlanıyor". Arkitera.com sitesi ,3 Mart 2010. 2 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2017. 

Fotoğraflar

  • Kozahan'ın avlusu ve ortasındaki altı şadırvanlı mescid
    Kozahan'ın avlusu ve ortasındaki altı şadırvanlı mescid
  • İpek dükkanları
    İpek dükkanları
  • Atatürk caddesi üzerinden girişi
    Atatürk caddesi üzerinden girişi
  • Kozahan'ın avlusu
    Kozahan'ın avlusu

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Kozahan ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kervansaray</span> kentlerarası uzak anayollarda kervanların konaklaması için yapılmış büyük han

Kervansaray, kervanların ticaret yolları üzerinde kurulan konak yeridir. Kervansaraylar ilk defa milattan önce 5. yüzyılın başlarına doğru Ahameniş İmparatorluğu tarafından yaptırılmıştır. Önceleri askeri savunma için düşünülmüş, zamanla artan ticaret ve dini ihtiyaçları karşılaması için genişletilmiştir. Selçuklu devrinde ticari yol ağı üzerinde kervanların akşamları güvenli bir şekilde konaklamaları ve ihtiyaçlarını görmeleri için sultan hanı da denilen kervansaraylar yapılmıştır. Büyük ticaret yolları üzerinde kurulmuş olan Selçuklu kervansaraylarının aralarındaki uzaklıklar, deve yürüyüşü ile günde dokuz saat, yani 40 kilometre esas tutularak saptanmıştır. Çevrelerindeki yüksek duvarlarla korunan ve barış zamanlarında pazaryeri olarak da iş gören bu kervansaraylar savaşta kale olarak da kullanılırdı. Selçuklu kervansarayları üç genel tipe uygun olarak yapılmışlardır. Bunlar, yazlık denilen avlulu, kışlık denilen kapalı ve her iki türün birleştirilmesinden oluşan karma tiplerdir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde şehirlerdeki hanlar ticaret ve konaklamak için yapılmış gelir getirici vakıf yapılarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Pirinç Han (Bursa)</span>

Pirinç Han, Sultan II. Bayezid tarafından Bursa'da yaptırılmış bir han.

<span class="mw-page-title-main">Geyve Hanı</span>

Gevye Hanı Bursa, Kapalıçarşı'da bulunan, 15. yüzyılda Tokat ahileri’nden Ahi Bayezıt’ın oğlu Hacı İvaz Paşa tarafından Yeşil Camii'ye gelir temini için yaptırılıp, Çelebi Mehmet’e armağan edilmiş bir handır. Han, daha önce Hacı İvaz Paşa Hanı, Payigâh, Lonca ve Ütücüler Hanı olarak anılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sultan Han (Aksaray)</span> Kervansaray

Sultan Han, Aksaray'da kendi adıyla anılan Sultanhanı ilçesindedir. Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubad tarafından yaptırılan eser 1229 yılında tamamlanmıştır. Mimarı Şamlı Muhammed bin Havlan'dır. 4800 m² alana yayılan alanı ile Anadolu'daki en büyük Selçuklu kervansarayıdır. Klasik Selçuklu kervansaray şemasının örneklerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Kürkçü Hanı</span>

Kürkçü Hanı, İstanbul'un Mahmutpaşa semtinde yer alan han. Fatih bölgesinin Eminönü semtinde bulunan 15. Yüzyıl han yapılarından bir tanesidir. Dayahatun Mahallesi’ndeki Mahmut Paşa Yokuşu’nda bulunan Çakmakçılar ve Çarkçılar sokaklarının arasındaki bölgede 129 numarada yer almaktadır. İki adet girişi bulunur. Çarkçılar sokağı tarafındaki lokasyonu dolayısıyla Büyük Yeni Han ile komşudur. Ticaret hanıdır. Vezir Mahmut Paşa tarafından mimar Atik Sinan'a yaptırılmıştır

<span class="mw-page-title-main">İshaklı Kervansarayı</span>

İshaklı Hanı, Sâhib Ata Hanı veya Sâhip Ata Hanı, 1249. yılında Sahip Ata Fahrettin Ali'nin yaptırmış olduğu Afyon Konya yolu üzerinde eski ismi İshaklı olan şimdiki Sultandağı ilçesinde bulunan bir kervansaraydır. Türkiye Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykavus yönetim dönemi zamanında yapılmıştır. 11 - 13. yüzyıllarında Anadolu'da, alışılmadık bir siyasi dönem, ticaret ve sanat çok hızlı bir şekilde gelişmiştir. Bu kısa ama altın çağ, Haçlı Seferleri ve Moğol istilâları ile zayıflamış, Selçuk Sultanları başkentleri olan Konya'dan bu savaşları denet ve yönetmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Valide Han</span>

Büyük Valide Han, İstanbul, Türkiye'de bulunan bir 17. yüzyıl yapısıdır. Fatih bölgesinin Eminönü semtinde bulunan Çakmakçılar Yokuşu’nda konumlanan Tarakçılar Sokağı’nın karşısındadır.

<span class="mw-page-title-main">Kırmızı Medrese</span>

Kızıl Medrese ya da Kırmızı Medrese, Şırnak ilinin Cizre ilçesinin merkezindeki Dağkapı Mahallesi'nde yer alan tarihî yapı.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Han</span> Kuzey Lefkoşada yer alan bir han

Büyük Han, Lefkoşa'nın kuzey kesiminde yer alan bir handır. Tarihsel olarak Kıbrıs'ın en büyük hanı olup kendisi gibi Asmaaltı Meydanı'nda yer alan Kumarcılar Hanı'yla birlikte Lefkoşa'da Osmanlı döneminden günümüze ulaşan iki handan biridir.

Suluhan, Ankara'nın Altındağ ilçesinde Ulus'ta bulunan tarihi bir handır.

<span class="mw-page-title-main">İpek Han</span> Bursada 15. yüzyıl yapısı

İpek Han, Bursa'da Hanlar Bölgesi'nde Yeşil Külliye'ye gelir getirmek amacıyla 15. yüzyılda Osmanlı sultanı I. Mehmed tarafından yaptırılmış iki katlı han.

<span class="mw-page-title-main">Kurşunlu Han (Ankara)</span>

Kurşunlu Han; Ankara'nın Altındağ ilçesinde, Ankara Kalesi'nin yakınlarında bulunan tarihi bir handır. Kitabesi olmasa da 1471 yılında, Fatih Sultan Mehmet'in başvezirlerinden biri olan Rum Mehmed Paşa tarafından yaptırıldığı düşünülmektedir. Güneyinde bulunan Mahmut Paşa Bedesteni ile aynı mimari özellikleri gösterdiği için hemen hemen aynı tarihlerde inşa edildikleri konusunda görüşler vardır. 1946 yılındaki onarımda ele geçirilen, II. Murat dönemine ait sikkeler ise; hanın 15. yüzyılın ilk yarısında var olduğunu kanıtlar niteliktedir.

Deliller Hanı ya da Hüsrev Paşa Hanı, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde yer alan tarihî bir handır. Deliller Hanı, 1603 tarihli bir vakfiyede Mardin Kapusu Menzil Hanı şeklinde adlandırılmaktadır. Günümüzde otel olarak işletildiği için Kervansaray Otel olarak bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hanlar Bölgesi</span>

Hanlar Bölgesi, Bursa'nın merkezinde, 14. yüzyılda oluşmaya başlayan, 16. yüzyılın ortalarına kadar padişahların ve devletin ileri gelenlerinin yaptırdığı anıtsal yapılar ile gelişen ticaret merkezi.

<span class="mw-page-title-main">Köşk mescit</span>

Köşk mescit, Selçuklu ve Osmanlı mimarilerinde, kervansaray ve hanlarda, avlunun ortasında veya ön yüzünde bulunan mescit.

<span class="mw-page-title-main">Sarnıçlı Han</span> İstanbulda han

Sarnıçlı Han, İstanbul'un Fatih ilçesi Beyazıt Mahallesi’nde Çadırcılar Caddesi üzerinde yer alan bir handır.

Caferiye Han, İstanbul’un Fatih ilçesinde Mercan Mahallesi'nin aynı isimli caddesi üzerinde bulunan han 19. yüzyıl yapısı olup 1888’de inşa edilmiştir.

Veli Paşa Hanı, Çorum'da şehir merkezinde bulunan, 19. yüzyıl sonunda inşa edilmiş iki katlı ahşap yapı.

Fidan Han, Bursa'da, 15. yüzyılda Fatih Sultan Mehmet döneminin sadrazamlarından Mahmut Paşa'nın yaptırdığı han.

<span class="mw-page-title-main">Tuz Han</span>

Tuz Han, Bursa'da bulunan tarihi bir yapıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.