İçeriğe atla

Kosova Çerkesleri

Kosova Çerkesleri
Косовам ис Адыгэхэр
Çerkezët në Kosovë
Önemli nüfusa sahip bölgeler
40,000 (1870)[1]
6,400 (1890)[2]
200 (1998)
Diller
Çerkesçe, Arnavutça
Din


Kosova'daki Çerkesler (Çerkesçe: Косовам ис Адыгэхэр; ArnavutçaÇerkezët në Kosovë; SırpçaЧеркези на Косову), 19. yüzyılın ortalarından itibaren Kosova'da yaşayan, Rus-Çerkes Savaşı'ndan sonra Çerkes soykırımı sırasında Osmanlı İmparatorluğu'na sürgün edilen Çerkeslerden oluşan bir gruptu.[3] 1998'de sayıları 200'dü.

Tarih

Kosova'ya yerleşme

Rus-Çerkes Savaşı'nın ardından yaşanan Çerkes soykırımından sonra çok sayıda Çerkes, Kosova dahil Osmanlı İmparatorluğu'na sürgüne gönderildi.[1] 1858 ile 1862 yılları arasında 6.000 Çerkes ailesi Kosova'ya yerleşti.[1][4] Diğer Çerkesler 1862 ile 1863 yılları arasında Niş ve Prokuplje'ye yerleştirildi[1][5] Takip eden aylarda 12.000 civarında Çerkes yine Kosova ve Sırbistan'a gönderildi.[1][6] Toplamda 40.000 Çerkes yalnızca Kosova'ya yerleştirildi.[7]

Çerkeslerin Arnavutlarla büyük sorunları yoktu ama Sırplar tarafından pek hoş karşılanmadılar. Kosova bölgesi halkının yanı sıra bazı bölge valileri de Çerkeslere yardım etti.[1][8][9] 200'den fazla Çerkes ailesinin yerleştiği Babimusa'da cami bulunmadığı için yerel yönetim 1864 yılı sonlarında cami inşaatı için çalışmalara başladı[1][10]

Nüfusun azalması

Çoğunluk bölgeyi terk ediyor (1877–1878)

Bulgaristan'daki Çerkesler 1876'daki Bulgar İsyanına şiddetle karşı çıktılar. Kosova Çerkesleri de Bulgar Çerkeslerine katıldı.[1][2] Avrupa ülkeleri buna karşın Çerkeslerin bölgeyi terk etmesini talep etti.[11]

Çerkesler, Rus-Türk Savaşı (1877-1878) sırasında Türk ordusunun yanında yer aldı.[2] Savaştan sonra Çerkesler bir "Müslüman tehdidi" olarak görüldü ve Rus-Türk savaşının sona ermesinin ardından Rus orduları tarafından Kosova, Bulgaristan ve Balkanların diğer bölgelerinden sınır dışı edildi. Geri dönmelerine izin verilmedi,[12][13] bu yüzden Osmanlı yetkilileri onları başka bölgelere yerleştirdi.

Son kalanlar da Kafkasya'ya dönüyor (1998-1999)

Kosova Savaşı başladığında Kosova'daki Çerkesler atalarının anavatanı Adıge Cumhuriyeti'ne göç ettiler ve burada cumhuriyetin başkenti Maykop yakınlarında Mafehabl adında bir köy kurdular.[14] Muammer Kaddafi köye destek ve bağış gönderdi. Kaddafi, kendi deyimiyle Çerkeslere ve onların tarihsel acılarına derin bir saygı gösterdi.[15]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h "Kosova'ya Yapılan Çerkes Göçü ve İskânı (1864-1865)". Trakya Üniversitesi, Balkan Araştırma Enstitüsü. 8 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2023.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  2. ^ a b c Noel Malcolm, Kosova: Balkanları Anlamak İçin, çev. Özden Arıkan, Sabah Kitapları, İstanbul 1999
  3. ^ "The Circassians in Kosovo". www.circassianworld.com. 9 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2021. 
  4. ^ Jusuf Osmani, Çerkezët në Kosovë, Olymp, Prishtinë 2014, p. 40.
  5. ^ Jusuf Osmani, Çerkezët në Kosovë, Olymp, Prishtinë 2014, p. 26.
  6. ^ Takvîm-i Vekâyi, 1 Ağustos 1864, No: 759, s. 1.
  7. ^ Jusuf Osmani, Çerkezët në Kosovë, Olymp, Prishtinë 2014, p. 21, 26, 40.
  8. ^ Turkish archives: BOA, A.}MKT.MHM. 314-100 1281.Ca.15 (16.10.1864).
  9. ^ Yücel Yiğit, “Kosova Çerkezleri”, Geçmişten Günümüze Göç III, ed. Osman Köse, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun 2017, s. 2177.
  10. ^ Turkish archives: BOA, İ..DH.. 534-37022-1 1281.C.05 (05.11.1864); BOA, İ..DH.. 534-37022-2 1281.Ş.16 (14.01.1865); BOA, İ..DH.. 534-37022-3 1281.Ş.29 (28.01.1865); BOA, İ..DH.. 534-37022-4 1281.N.22 (18.02.1865); BOA, İ..DH.. 534-37022-5 1281.L.07 (05.03.1865); BOA, A.}MKT. MHM. 326-86 1281.L.15 (13.03.1865). Babimusa adı bir belgede Babinmusa olarak geçmektedir. BOA, İ..DH.. 534-37022-1 1281.C.05 (05.11.1864).
  11. ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı,“Tersane Konferansının Mukarreratı Hakkında Şûra Mazbatası”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, VI/9 (1954), s. 125., Dipnot: 2.
  12. ^ Hacısalihoğlu, Mehmet. Kafkasya'da Rus Kolonizasyonu, Savaş ve Sürgün (PDF). Yıldız Teknik Üniversitesi. 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Eylül 2023. 
  13. ^ BOA, HR. SYS. 1219/5, lef 28, p. 4
  14. ^ "Европейский суд по правам человека - жалобы - Аул, которого нет". Espch.ru. 22 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2019. 
  15. ^ Al- Shishani, Murad Batal. Qaddafi Tries to Secure Loyalty of Circassians of Misrata

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çerkesler</span> Kafkas halkı

Çerkesler ya da Adigeler, Kuzey Kafkasya'da, tarihi Çerkesya'nın yerli halkı olan etnik grup. Rus İmparatorluğu tarafından işlenen Çerkes Soykırımı'nın sonucunda Çerkeslerin çoğu öldürülmüş, kalanlar ise Osmanlı topraklarına sürülmüştür. Çerkesler Çerkesçe konuşur ve neredeyse tamamı Sünni Müslümandır. Çerkesya eski zamanlardan beri istilalara maruz kalmıştır; izole edilmiş arazisi, bitmeyen savaşlarla birlikte Çerkes ulusal kimliğini büyük ölçüde etkilemiştir. Çerkes bayrağı Çerkeslerin millî bayrağıdır ve yeşil zemin üzerinde dokuzu yay, üçü yatay şekilde on iki altunî yıldız ve üç çapraz oktan oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Adige Cumhuriyeti</span> Rusyaya bağlı özerk cumhuriyet

Adige Cumhuriyeti (AC), Kuzey Kafkasya'da Rusya Federasyonu üyesi bir cumhuriyet. Kafkas Dağlarının kuzeyinde, Krasnodar Kray sınırları içinde yer alır. Cumhuriyetin yazıçeviri olarak adı Respublika Adıgeya olup Adigeya olarak da bilinir. Adige Cumhuriyeti adını, günümüzde nüfusun daha azı durumunda olan Batı Çerkeslerinden alır. Başkenti Maykop'tur. Yüzölçümü 7.600 km², nüfusu 440327 (2010). Nüfus yoğunluğu 58.8'dir. Adige Devlet Üniversitesi cumhuriyetin üniversitesidir.

<span class="mw-page-title-main">Abhazlar</span> Güney Kafkas halkı

Abhazlar Abhazya’da yaşayan Kuzeybatı Kafkasya halkı. Abhazya dışında en büyük Abhaz nüfusu Türkiye’dedir. Türkiye’deki Abhazların ataları 19. yüzyılda diğer Kafkas halklarıyla birlikte Ruslar tarafından sürgün edilmiştir. Ayrıca Rusya, Kazakistan ve Ukrayna’da da Abhaz nüfusu vardır. Kuzey Kafkasya’da yaşayan Abazalar ile Abhazların aynı kökenli olduğu kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Çerkesya</span> Kuzeybatı Kafkasyada Adige kabilelerinin birleşmesi ile kurulmuş eski bir devlet

Çerkesya, günümüzde Rusya sınırlarında kalan Kuzeybatı Kafkasya'da var olmuş tarihî ülke ve bölge. Rus-Çerkes Savaşı sonucunda Çerkesya yıkılmış ve Çerkes nüfusunun %75-90'ı topluca katledilmiş, kalan Çerkeslerin büyük kısmı da Osmanlı topraklarına sürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Muhacir</span>

Muhacir, Osmanlı Devleti tarafından kendi vatanlarındaki etnik temizlik veya savaş gibi sebeplerden dolayı Osmanlı İmparatorluğu'na göç eden Müslümanlara verilen genel isimdir. Türkçeye "Mekke'den Medine'ye göç eden" anlamındaki Arapça sözcükten geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Naib Muhammed Emin</span>

Muhammed Emin Asiyalav, Çerkesya Konfederasyonu'nun 1848-1859 arasında lideri olan siyasetçi, din adamı ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşı sırasında Çerkeslere önderlik eden liderlerden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes Soykırımı</span> Soykırım

Çerkes Soykırımı veya Tsitsekun, 19. yüzyılda, Çarlık Rusyası tarafından Çerkeslere gerçekleştirilen sistematik toplu katliam ve sürgün. Olaylardan Çerkeslerin %80-97'si, yaklaşık 1,5 milyon kişi, etkilenmiştir. Grigori Zass gibi Rus generaller Çerkes sivillerin toplu katliamını yücelttiler, bilimsel deneylerde kullanılmalarını savundular ve askerlerinin kadınlara tecavüz etmesine izin verdiler. Rus kuvvetlerinin hamile kadınların karınlarını deşmek gibi çeşitli yöntemler kullandığı bildirildi.

<span class="mw-page-title-main">Aydınpınar, Düzce</span> Düzcede bir köy

Aydınpınar, Düzce ilinin merkez ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Soçi</span>

Soçi, Rusya'da, Krasnodar Kray'da kent. Kafkasya'ın batı kesiminin eteklerinde, Karadeniz kıyısında bulunur. Nüfus: 389,900 (2015). Nüfus 2002 sayımına göre artış göstermektedir. Bu nüfusu onu Rusya'nın en büyük tatil şehri yapar. Büyük Soçi bölgesi Kafkas Dağları ile Karadeniz arasındaki 145 km uzunluğundaki bir hattan oluşur. Kafkas Rivierası'nda yer alan Soçi, Rusya'da subtropikal iklimin nadir görüldüğü yerlerdendir. Yazları ılık ve yağışlı iken; kışlar serin ve yumuşak geçer. Karadeniz'in diğer bölgeleri gibi yıl boyu yağış eksik olmaz.

<span class="mw-page-title-main">Krasnaya Polyana</span>

Krasnaya Polyana, Soçi, Krasnodar Krayı, Rusya'da yer alan belde. Mzımta Irmağı vadisinde, Karadeniz'e 39 km uzaklıkta ve 600 metre yüksekliktedir. 2009 sayımına göre nüfusu 3.972'dir. Belde, Soçi'de düzenlenecek olan 2014 Kış Olimpiyatları müsabakalarına ev sahipliği yapacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Kafkas Savaşı</span>

Kafkas Savaşı, Rus İmparatorluğu'nun Kuzey Kafkasya halklarına karşı yaptığı savaştır. 1817'den 1864'e kadar süren bu savaşta Ruslar; Çerkesler ve Şeyh Şamil önderliğindeki Çeçenler ve Dağıstanlılara karşı savaşmıştır. Savaşın batı yakası Rus-Çerkes Savaşı, doğu yakası ise Mürid Savaşı adıyla incelenir.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Şemseddin Paşa</span>

Mehmed Şemseddin Paşa, Osmanlı Devleti döneminde önemli görevlerde bulunan Çerkes - Ubıh kökenli bir devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Rus-Çerkes Savaşı</span> Ruslar ve Kafkaslar, özellikle Çerkesler arasında yaşanan ve soykırımla sonlanan savaş

Rus-Çerkes Savaşı, 17 Temmuz 1763'te (E.U.) Rusya'nın Çerkesya'da hak iddia etmesi ve Çerkeslerin bunu reddetmesi ile başlayan, 21 Mayıs 1864'te (E.U.) son Çerkes ordusunun mağlup edilmesiyle sona eren askerî mücadele. Savaş 101 yıl sürmesi sebebiyle hem Rusya hem de Çerkesya tarihindeki en uzun savaştı.

Ubıhya, tarihî Çerkesya'nın bölgelerinden birisiydi. Bir Çerkes boyu olan Ubıhlar burada yaşıyordu. Soçi civarlarında bir bölgeydi ve Habzeism dininde önemli bir rol oynadığı için saygı duyuluyordu. Ubıhya, Berzeg ve Dişan aşiretleri ve seçimle başa gelen yaşlılar tarafından yönetiliyordu. Rus-Çerkes Savaşı sırasında en son Rus kontrolüne Ubıhya girdi.

<span class="mw-page-title-main">Irak'taki Kuzey Kafkasyalılar</span>

Irak'taki Kuzey Kafkasyalılar, Çerkesler, Çeçenler ve Dağıstanlılar da dahil olmak üzere Irak'ta yaşayan Kuzey Kafkasya kökenli insanlardır.

<span class="mw-page-title-main">Qbaade Muharebesi</span>

Qbaade Muharebesi, 1864'te Rus-Çerkes Savaşı sırasında son Çerkes ordusu ile Rus kuvvetleri arasında yapılan bir son savunma muharebesi. 100.000 kişilik Rus ordusu ile 20.000 kişilik Çerkes ordusu karşı karşıya geldi. Bu muharebe savaşın son muharebesi olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes milliyetçiliği</span>

Çerkes milliyetçiliği, dünya çapında Çerkesler arasında Çerkes kültürünü muhafaza etme, Çerkes dilini koruma, Rusya tarafından işlenen Çerkes Soykırımı hakkında farkındalık yayma, Çerkesya'ya geri dönme ve orada bağımsız bir devlet kurma hareketidir. Bazı Çerkes milliyetçileri Adigece ve Kabardeyce ayrımını yok ederek tek standart Çerkes diyalektinde birleşmeyi de hedeflemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Çerkesleri</span> Çerkes diasporasının Suriyedeki kolu

Suriye Çerkesleri 19. yüzyılda Suriye'ye yerleşen Çerkes diasporasını ifade eder. Çerkesler, Rus-Çerkes Savaşı'nı takip eden Çerkes Soykırımı'ndan sonra Suriye'ye taşındılar. Suriye toplumunun giderek asimile olan bir parçası haline gelmiş olsalar da Adigeceyi, kabile miraslarını ve bazı geleneksel adetlerini koruyarak farklı bir kimlik oluşturmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Libya'daki Çerkesler</span>

Libya'daki Çerkesler Libya'da yaşayan Çerkeslerdir. Çoğunlukla Misrata ve Bingazi'de yaşarlar. Kaddafi dönemi uygulanan ayrımcılık politikaları sebebiyle Çerkes diasporasının yaşadığı diğer ülkelerin aksine Çerkesler Libya’da sivil ve askeri bürokraside yoktur. Neredeyse tamamen Libya toplumuna entegre olmuş ve çoğunlukla Araplaşmışlardır.

Bulgaristan'daki Çerkesler modern Bulgaristan'ı oluşturan bölgede tarihî etnik azınlık. 19. yüzyılın sonlarında sayıları 150.000 civarındaydı. 1992 yılında ise ülkede 573 kişi kendilerini Çerkes olarak tanımlıyordu.