İçeriğe atla

Kosova'nın biyoçeşitliliği

Bjeshkët e Nemuna Ulusal Parkı
Şar Dağları Milli Parkı

Kosova[a] jeoloji ve hidroloji ile birlikte iklim tarafından belirlenen çeşitli biyoçeşitlilik ve çeşitli ekosistemlerin ve habitatların bolluğu ile karakterizedir.[1] Ağırlıklı olarak dağlık alanlardan oluşur. Batıda Karadağ, kuzeyde ve doğuda Sırbistan, güneydoğuda Kuzey Makedonya ve güneybatıda Arnavutluk ile sınırlanır ve Balkan Yarımadası'nın merkezinde yer alır.

Ülkenin çoğu coğrafi olarak Dukagjini ve Kosova ovaları ile tanımlanmıştır. Bitki ve hayvan türleri bakımından ülkenin en önemli ve çeşitli bölgeleri batıda Arnavut Alpleri ve güneydoğuda Şar Dağları sınırları ile çerçevelenmiştir.[2][3]

Ülkenin iklimi, dört farklı mevsime sahip, karasal ve Akdeniz ikliminin birleşimidir. Çoğunlukla Güneydoğu Avrupa'daki coğrafi konumundan etkilenir ve Akdeniz, Adriyatik Denizi, Ege Denizi ve Karadeniz'den güçlü bir şekilde etkilenir.[1]

Fitocoğrafya açısından, Kosova'nın kara alanı Kuzey Krallığı içinde, özellikle Circumboreal Bölge'nin İlirya bölgesinde yer almaktadır. Toprakları, Palearktik biyocoğrafik bölgesinin iki karasal ekobölgesine, Balkan ve Dinarik karma ormanlarına yayılmış durumdadır.

Ormanlar, Kosova'daki en yaygın karasal ekosistemdir ve Kosova Anayasası'nın belirli yasaları tarafından korunmaktadır.[4] Ormanların çoğu, ulusal ve uluslararası öneme sahip yüzlerce bitki ve hayvan türüne barınma ve korunma sağladığı için önemlidir.

Flora

Kosova orman florası 63 aile, 35 cins ve 20 tür olarak sınıflandırılan 139 takım ile temsil edilmektedir.[5] Balkanlar için bir bütün olarak önemi vardır - Kosova bölgenin yalnızca %2,3'ünü temsil etmesine rağmen, bitki örtüsü açısından floranın %25'ini ve toplam Avrupa florasının yaklaşık %18'ini temsil etmektedir.[6] Akdeniz iklimi nedeniyle, ormanlarda, menengiç (Pistacia terebinthus), yabani kuşkonmaz (Asparagus acutifolius), kokulu bakirenin çardağı (Clematis flammula) ve ebegümeci gündüz otu (Convolvulus althaeoides) dahil olmak üzere alt Akdeniz bölgelerine endemik birkaç bitki bulunur.[7]

Ak Drin vadisi boyunca iklime maruz kalması nedeniyle Kosova'nın Biyoçeşitliliği oldukça zengindir.[8] Šar'ın ormanlık alanları, uluslararası öneme sahip 86 damarlı bitkiye yaşam alanı oluştururken, Prokletije 128 endemik türe ev sahipliği yapmaktadır.[9]

Akdeniz iklimine özel olmayan Kosova ormanlarının diğer yaygın çiçekleri şunlardır:[7]

  • Avrupa kurtbağrı - Ligustrum vulgare
  • Mavi anemon - Anemon apennina
  • Hop gürgen - Ostrya carpinifolia
  • Doğu gürgeni - Carpinus orientalis
  • Türk fındığı - Corylus colurna
  • Avrupa hor çiçeği - Forsythia europaea

Nesli tükenmekte olan türler

Kosova Çevre Koruma Dairesi tarafından sınıflandırıldığı üzere, Kosova ormanlarında nesli tükenmekte olduğu düşünülen birkaç flora türü vardır:[6]

  • Şair nergisi - Narcissus poeticus
  • Didier lalesi - Tulipa gesneriana
  • Küre çiçeği - Trollius europaeus
  • Albanicum zambağı - Lilium albanicum
  • Graeca zambağı - Fritillaria graeca
  • Yabani karanfil - Dianthus scardicus
  • Wulfenia - Wulfenia carinthiaca
  • Yaygın porsuk - Taxus baccata
  • Balkan akçaağacı - Acer heldreichii
  • Makedonya meşesi - Quercus trojana
  • Tarla karaağacı - Ulmus minor

Fauna

Balkan vaşağı alt türleri Kosova'da görülür.

Fauna, birkaç nadir hayvana uygun olan ülkenin coğrafi konumu ve koşullarından etkilenir.[10] Tarlalar ve tepelik alanlar yaban domuzları, geyikler, tavşanlar, kuzgunlar, saksağanlar, sığırcıklar, tarla serçeleri, ağaçkakanlar ve kaplumbağa güvercinlerine ev sahipliği yapmaktadır. Dağlık bölgelerde tarla keklikleri, bıldırcınlar, sülünler, sincaplar, leylekler ve çok sayıda kartal, akbaba, şahin ve diğer türler görülür. Nadir hayvanlar arasında boz ayı, kurtlar, karaca, vaşak, vahşi ve orman tavuğu bulunur. Ayılar çoğunlukla Šar Dağları'nda ve Arnavut Alpleri'nde görülür.

Kosova'daki yüksek dağlar, bölgeyi birçok hayvanın yaşaması için ideal bir yaşam alanı haline getirmektedir. Akarsu ve göllerde somon, alabalık, yılan balığı, pim balığı, yayın balığı, sazan ve küçük ringa balığı bulunur. Güney kesimi, özellikle de Dragaş belediyesi, ülkede, Kuzey Makedonya'nın batı kesiminde ve Arnavutluk'ta yaşayan insanların çoğunluğu tarafından bakılan Qeni i Sharrit adlı kendi köpek ırkına ev sahipliği yapmaktadır.

Kosova faunası rölyefi, ekolojik faktörleri ve coğrafi konumu nedeniyle çok çeşitli türlerden oluşmaktadır. En büyük çeşitliliğe sahip ormanlar, Šar Dağları, Prokletije, Kopaonik ve Mokra'da bulunan ormanlardır.[11] Kosova genelinde toplam on bir doğa koruma alanı bulunmaktadır[12] ve bunlar aşağıdaki türlere ev sahipliği yapmaktadır:[13][14]

Ayrıca bakınız

Notlar

a.   ^Kosova, Kosova Cumhuriyeti ile Sırbistan Cumhuriyeti arasındaki toprak anlaşmazlığının konusudur. Kosova Cumhuriyeti tek taraflı olarak 17 Şubat 2008'de bağımsızlığını ilan etti ancak Sırbistan, Kosova'yı kendi egemenliğinin bir parçası olarak kabul etmeye devam ediyor. İki hükûmet, Brüksel Anlaşması'nın bir parçası olarak 2013'te ilişkileri normalleştirmeye başladı. Kosova, Birleşmiş Milletler üyesi 193 devletin 97'si tarafından bağımsız bir devlet olarak tanınmış durumdadır. Toplamda, BM üyesi 112 devlet Kosova'yı bir noktada tanıdı ancak bunlardan 15'i daha sonra tanımalarını geri çekti.

Kaynakça

  1. ^ a b "Kosovo Biodiversity Assessment" (PDF). ammk-rks.net (İngilizce). 2003. ss. 1-66. 21 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  2. ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF) (Arnavutça). AKMM/IKMN. s. 2. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2013. 
  3. ^ "Annual Report State of the Environment in Kosovo" (PDF). ammk-rks.net (İngilizce). 2017. ss. 23-26. 26 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  4. ^ "Ligji Nr. 2003/3, Ligji per pyjet e Kosoves" (PDF) (Arnavutça). Assembly of Kosovo. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2013. 
  5. ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF) (Arnavutça). AKMM/IKMN. s. 2. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2013. 
  6. ^ a b "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF) (Arnavutça). AKMM/IKMN. s. 8. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2013. 
  7. ^ a b Kosova : vështrim monografik. Pristina: Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës. ISBN 9789951413961. 
  8. ^ Kosova : vështrim monografik. Prishtinë: Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës. ISBN 9789951413961. 
  9. ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF) (Arnavutça). AKMM/IKMN. s. 9. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2013. 
  10. ^ "BIODIVERSITETI I KOSOVËS" (PDF) (Arnavutça). 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  11. ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF) (Arnavutça). AKMM/IKMN. s. 14. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2013. 
  12. ^ "Qenan Maxhuni et al. Gjendja e natyres, Raport 2008-2009". 2010: 5. 
  13. ^ "Qenan Maxhuni et al. Gjendja e natyres, Raport 2008-2009". 2010: 70. 
  14. ^ "Plani hapesinor, Parku nacional "Mali Sharr"" (PDF) (Arnavutça). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2013. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Orman</span> büyük bir alandaki yoğun ağaç topluluğu

Orman, belirli yükseklikteki ve büyüklükteki çeşitli ağaçlar, çalılar, otsu bitkiler, mantarlar, mikroorganizmalar, böcekler ve hayvanlar bütününü içeren, topraklı alanda genellikle doğal yollardan oluşmuş bir kara ekosistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de Karadeniz iklimi</span> Türkiyenin Karadeniz kıyılarında görünen nemli subtropikal/ılıman okyanus iklimi türü

Karadeniz iklimi, Karadeniz Bölgesi, Marmara Bölgesi'nin Karadeniz kıyıları ve Kuzey Anadolu Dağları'nın Karadeniz’e bakan yamaçlarında görülen bir iklim türüdür. Köppen iklim sınıflandırmasına göre Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'nde görülen iklim okyanusal iklim (Cfb) ve yağışlı dönencealtı iklimi (Cfa) altında sınıflandırılır ve bu iklimler Batı Avrupa, Yeni Zelanda ile Çin ve ABD'nin güneydoğu kıyılarında da yaygındır.

<span class="mw-page-title-main">Kosova</span> Güneydoğu Avrupada bir ülke

Kosova, resmî adıyla Kosova Cumhuriyeti, Balkanlar'da bulunan ve dünyada sınırlı tanınırlığa sahip denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Kuzeyde ve doğuda Sırbistan, güneyde Kuzey Makedonya ve Arnavutluk, batıda ise Karadağ ile komşudur. 1999'da Birleşmiş Milletler kontrolü altına alınan Kosova, 2008'de Sırbistan'dan tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti. Mart 2020 itibarıyla 97 ülke tarafından tanınmaktadır. Kosova'nın bağımsızlığını tanımayan Sırbistan, bölgeyi kendisine bağlı Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi olarak kabul etmektedir.

Kosova taşıt plaka kodları, Kosova Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı tarafından verilen taşıt plaka kodlarıdır. Kosova’nın yeni taşıt plakaları, 6 Aralık 2010 tarihinde tanıtılmıştır. 1 Kasım 2011 tarihinden itibaren Kosova’nın kuzeyindeki eski Sırbistan taşıt plakaları, UNMIK plakalarıyla değiştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kosova'da turizm</span>

Kosova, güneydoğu Avrupa'da yer alan bir Balkan ülkesidir. Balkanlar'daki merkezi konumuyla, orta ve güney Avrupa, Adriyatik Denizi ve Karadeniz arasındaki bağlantıda halka görevi görmektedir. Kosova'da turizm, İliryalılar, Dardaniler, Roma İmparatorluğu, Bizans İmparatorluğu, Sırbistan Krallığı ve Osmanlı İmparatorluğu dönemlerine ait arkeolojik miras, geleneksel Arnavut ve Sırp mutfağı, mimari, dini miras, gelenekler ve doğal manzaralarla nitelendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Priştine Çarşısı</span>

Priştine Çarşısı Kosova'da, Eski Priştine’nin 15. yüzyıldan itibaren temel ticaret merkeziydi. Priştine'nin ekonomik ve sosyal gelişiminde önemli bir rol oynadı. Eski Çarşı 1950'lerde ve 1960'larda, "Eskileri yok et, yeniyi inşa et" modernizasyon slogan altında yıkıldı. Çarşının bir zaman durduğu yerde Kosova Meclisi, Priştine Belediyesi, PTT ve Kardeşlik ve Birlik sosyalist meydanı inşa edildi. Günümüzde, PTT yerine Kosova Hükûmeti eski PTT binasında ikamet etmektedir. Tarihi Çarşı Camii ve Çarşı Hamamın kalıntıları hala yerinde duruyor. Çarşı yıkıldığında Priştine kimliğinin bir parçasını kaybetti ve kültürel mirası dağıldı.

Kosova'nın dış ilişkileri, Kosova Dışişleri Bakanlığı'nın çabalarıyla gerçekleştirilir. Kosova, yurtdışında 24 elçilik işletiyor ve Priştine'de 21 elçiliğe ev sahipliği yapıyor. Kosova'nın birçok uluslararası örgüte üyeliği var.

<span class="mw-page-title-main">Kosova demografisi</span>

Kosova Demograsinin incelemesini yapan, Kosova İstatistik Ajansı, nüfusun yoğunluğu, etnik köken, eğitim düzeyi, nüfusun sağlığı, ekonomik durumu, dini bağlantıları ve nüfusun diğer yönleri gibi Kosova nüfusunun çeşitli demografik özelliklerini takip etmektedir. Normalde on yıllık aralıklarla yapılan nüfus sayımları nüfusun demografik özelliklerini kaydeder. 2011 yılında 2008 bağımsızlık ilanından sonra yapılan ilk nüfus sayımına göre, Kosova'nın daimi nüfusu Kuzey Kosova hariç 1.739.825'e ulaşmıştır. Toplam nüfusun %93'ünden fazlası ile Arnavutlar Kosova'nın çoğunluğunu oluşturuyor; önemli azınlıklar arasında Sırplar ve diğerleri yer alıyor. 2015 yılı tahmini Kosova nüfusu 1.870.981'e ulaşmıştır. Kosova Avrupa'daki en genç nüfusa sahiptir. BM Kalkınma Programı UNDP'nin yakın tarihli bir raporuna göre, kabaca 2 milyonluk nüfusunun yarısı 25 yaşın altında. Hükûmet verilerine göre, nüfusun yüzde 65'inden fazlasının 30 yaşından küçük olduğu tahmin ediliyor. Kosova'nın doğum oranı Avrupa'da en yüksek olmaya devam ederken, nüfus artışına sahip tek belediyeler güneyde Kosova'nın yanındaki Arnavutluk azınlık yerleşim bölgeleri.

<span class="mw-page-title-main">Kosova ormanları</span> Orman

Kosova ormanları bölgenin tüm yüzeyinin yaklaşık %41'ini oluşturmaktadır. Ormanların çoğu İpek, Deçan, İstok, Yunik ve Yakova'nın etekleri de dahil olmak üzere güneybatı Kosova'da bulunmaktadır ve Kosova Anayasası'nın belirli yasaları tarafından korunmaktadır. Kosova'da çeşitli orman türleri vardır ve bunlar çoğunlukla tüysü yapraklı ormanlar olarak gözlemlenir.

<span class="mw-page-title-main">Başkiriya Tabiatı Koruma Alanı</span>

Başkiriya Tabiatı Koruma Alanı (Zapovednik) Başkir Uralları'nın orta kesiminde yer alan bir tabiatı koruma alanıdır. Güney Ural Dağları'nın batı yamaçlarından Kaga Nehri'ne kadar ormanlık dağ yamaçlarına yayılır ve dağ ormanından bozkır ormanına geçişi sergiler. Koruma alanı, Başkurdistan'ın Böryen ili'nde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk'ta çevre</span>

Arnavutluk Çevresi, eşsiz flora ve fauna ve küçük bir devlette bulunan çeşitli yeryüzü şekilleri ile karakterizedir. Aynı zamanda doğal coğrafi ekosistemi, su sistemlerini, hava durumunu, yenilenebilir kaynakları ve üzerlerindeki etkileri temsil eden farklı ekolojik bölgelerden oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kosova Millî Kütüphanesi</span> Milli kütüphane, Kosova kültürel miras anıtı

Kütüphanenin misyonu, Kosova'nın belgesel ve entelektüel mirasını toplamak, korumak, tanıtmak ve erişilebilir kılmaktır. Kütüphanede ulusal gazetelerin arşivi bulunmakta ve sergiler düzenlenmektedir. Kütüphane ayrıca bir dizi başka hizmet daha sunmaktadır. Hırvat mimar Andrija Mutnjaković tarafından tasarlanan kütüphane; eşsiz tarihi, bina stili ve sonrasında süregelen dış görünüşü ile ilgili tartışmalar ile biliniyor.

<span class="mw-page-title-main">Korab-Koritnik Tabiat Parkı</span>

Korab-Koritnik Doğa Parkı, Doğu Arnavutluk'ta yer alan bir tabiat parkıdır ve nesli tükenmekte olan hayvan ve bitki türleri için bir sığınak görevi gören Avrupa Yeşil Kuşağı'nın bir bölümünü oluşturur. 55.550 hektar (555,5 km2) kaplama alanı içinde vadiler, nehirler, buzul gölleri, mağaralar, kanyonlar, yoğun iğne yapraklı ve yaprak döken ormanlarla kaplı dağlık araziler yer alır. Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) parkı Kategori IV olarak listeledi. Hem Koritnik hem de Korab Plantlife tarafından uluslararası öneme sahip Önemli Bitki Alanı olarak kabul edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Prizren coğrafyası</span>

Prizren, Kosova'nın güney kesiminde Şar Dağları'nın eteklerinde yer almaktadır. Belediyenin Arnavutluk ve Makedonya Cumhuriyeti ile sınırı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Rrahman Rama</span>

Rrahman Rama, Kosova Güvenlik Gücü komutanı olarak görev yapan Kosovalı bir askeri subaydır.

<span class="mw-page-title-main">Divjaka-Karavasta Millî Parkı</span>

Divjaka-Karavasta Millî Parkı, Batı Arnavutluk'ta, Adriyatik Denizi'ne yakın bir konumdaki Myzeqe Ovası boyunca uzanan bir milli parktır. Park, 222,3 kilometrekare (22.230 ha) alan kaplamaktadır ve sulak alanlar, tuz bataklıkları, kıyı çayırları, taşkın yatakları, ağaçlık alanlar, sazlıklar, ormanlar ve haliçler gibi dikkat çekici özelliklere ev sahipliği yapmaktadır. Parkın önemi ve çeşitli kuş ve bitki türlerine ev sahipliği yapması nedeniyle, uluslararası öneme sahip önemli bir Kuş ve Bitki Alanı olarak tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kosova'nın kültürel mirası</span>

Kosova, Güneydoğu Avrupa'da Balkan Yarımadası'nda bulunan, kısmen tanınan bir devlet ve tartışmalı bir bölgedir. Kosovalıların çoğunluğu etnik olarak Arnavuttur. Kosova anıtlar, giyim eşyaları, müzeler ve geleneksel yemekleri içeren geniş bir kültürel mirasa sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Kosova'daki Roma mirası</span>

Kosova'daki Roma mirası alanları, bu bölgedeki Roma dönemini yansıtan çok sayıda maddi ve manevi kültür anıtını temsil etmektedir. Bunlar arasında, daha sık görülen plastik anıtlar gibi sanatın gelişimini temsil edenler özel bir yere sahiptir ve aynı zamanda önemli bir yere sahiptir, çünkü kabartma figürlerin sunumu ve çok sayıda yazıt ile bize bu dönem için yeterince konuşurlar.

<span class="mw-page-title-main">Gazi Ali Bey Camii</span> Vıçıtırın, Kosovadaki tarihi bir cami

Gazi Ali Bey Camii, Kosova'nın kuzeyindeki Vıçıtırın kentinin eski merkezinde yer alan Gazi Ali Bey Külliyesi'nin bir parçası olarak Gazi Ali Bey Hamamı'na 100 metre mesafede bulunan tarihi bir camidir. 15. yüzyılda inşa edilen cami Kosova'daki en eski kültürel miras anıtlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Vıçıtırın Kalesi</span> Vıçıtırın, Kosovadaki tarihi bir istihkam

Vıçıtırın Kalesi veya Eski Kule, Kosova'nın kuzeyindeki Vıçıtırın kentinde bulunan bir şehir tahkimatıdır. Despot Đurađ Branković'in (1427–1456) ikametgâhı olarak kullanılmıştır. Daha sonra tarihçiler kalenin Duşan dönemine kadar uzandığını belirterek, onu şehrin ortasında bir kuleye sahip eski bir kale olarak tanımlamışlardır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.