Kop Savunması
| Kop Savunması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Kop Geçidi ve Kop Şehitliği Anıtı | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Osmanlı Devleti |  Rus İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Vehip Paşa Fevzi Çakmak Deli Halid Paşa | Nikolay Yudeniç Sebastatsi Murad | ||||||
| Güçler | |||||||
| 3. Ordu | Rus Kafkas Ordusu | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| : Toplam:33.000 ölü ve yaralı | ||||||
Kop Savunması, Erzurum ve Trabzon'un Rus Kafkas Ordusu tarafından düşüşünün ardından Osmanlı'nın Kafkasya'da kalan son toprağı Bayburt için Aşkale yönünden yapılan Rus taarruzlarına karşı Kop Dağı geçitleri ve çevreleyen dağ sırasında gerçekleşen savunma muharebeleridir.
Fevzi Çakmak muharebeler için "Bayburt müdafaası muvaffak olmuş bir Plevne sayılmalıdır" yorumunu yapmıştır.[1]
Öncesi ve Muharebeler
Sarıkamış Harekatı'nı takip eden muharebelerde Osmanlı 3. Ordusu gittikçe güç kaybederek çekilmekteydi. Çanakkale Cephesi'nin çok sayıda birliği yarımadada tutması, Bağdat'ı korumak için bazı tümenlerin Irak'a kaydırılması ve demiryolundan yoksun Doğu Anadolu'nun lojistik sıkıntıları 3. Orduyu kötürüm bırakmıştı.
Ruslar 16 Şubat 1916'da Erzurum'a, 18 Nisan 1916'da da Trabzon'a girmişti. Oluşan durumda 3. Ordu gücünü gittikçe eritirken Bayburt etrafındaki dağ sıraları sebebiyle düşmanla çevrili doğal bir savunma hattı durumundaydı.
5 Şubat 1916'da Ruslar Aşkale civarlarını zorlarken Deli Halid Paşa komutasındaki birliklerin bir kısmı bölgede tahkimat oluşturarak savunma hazırlıklarına başlamışlardır.[2]
8 Şubat 1916'da Bayburt istikametine gönderilen bir Rus taburu beklenenden fazla direniş görerek geri çekilmişti. Mart başındaki 5 günlük şiddetli muharebelerde de mevzilerini tutmayı başaran Türk kuvvetleri Reşit Bey'in birliklerinin de katılımıyla Çoruh Müfrezesini oluşturarak Kop Dağı ve Soğanlı Dağı arasındaki bölgeyi savunma emri aldılar.[3] Mart ve Nisan ayları boyunca şiddetli şekilde devam eden taarruzlarda Türk tarafı ağır kayıp vermesine rağmen sayıca üstün Rus güçlerini püskürterek kaybettikleri tepeleri geri almayı başardı. Mayıs ayı görece sessiz geçerken Ruslar haziran ayı başındaki saldırılarından da sonuç alamadılar.
Yer yer çatışmalar devam etse de oluşan durgunluğu gören ve yeni gelen takviyelerle de güveni artan Vehip Paşa haziran ayında Trabzon'u geri almak için taarruz hazırlıkları başlattı ve bu taarruz için geçitlerdeki tahkimli mevzilerden kimi birlikleri Kuzey hattına çekti.[4] Oluşan boşluğu fırsat bilen General Yudeniç temmuz ayı başında Rus 4. Avcı Tümenine taarruz emri verdi.[2] Daha fazla savunacak gücü kalmayan Kop Cephesi birlikleri geri çekilirken 15 Temmuz'da Bayburt'a giren Rus Süvarileri şehri ateşe verdi.[4] Grandük Nikolay şehrin düşüş haberini Çar 2.Nikolay'a "İnatla savunulan Bayburt alınmıştır" sözleriyle iletmiştir.[4]
Sonuçları
Rus Güçleri Çanakkale'den ayrılan tümenlerin henüz ulaşmadığı ve 2. Ordu'nun karşı taarruz imkanı olmadığı 1916 ilk yarısında gerek Sivas-Kayseri hattını zorlamayı gerek de Filistin Cephesi ve Irak Cephesi'ni besleyen demiryolu hatlarının kavşak noktalarını işgal etme fırsatını kaçırdılar. İlerleyen süreçte 3. Ordu yok olmaktan kurtulurken 2. Ordu aldığı takviyelerle karşı taarruza geçmişti.
Kaynakça
- ^ Mareşal Fevzi Çakmak, Büyük Harpte Şark Cephesi Hareketleri, Gen. Kur. Basımevi, Ankara- 1936.
- ^ a b Ayhan Doğan Kop Savunması Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Konya 1992.
- ^ Halit (Karsıalan) Paşa (Tümgeneral)’nın Biyografisi için bkz. 3’üncü Or. K. Korg. Refik Tulga, Gn. Halit Karsıalan’ın Biyografisi, Erzurum -1963. Ayrıca bkz. Türk Harp Tarihi Derslerinde Adı Geçen Komutanlar, Harp Akademileri K. yay., İstanbul- 1983, s. 455-461.
- ^ a b c "Kafkas Cephesi Beyaz Savaş 5. Bölüm Trt Avaz". Trt Avaz. 4 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
