İçeriğe atla

Konur Tepe

Koordinatlar: 38°11′17″K 62°02′03″D / 38.18806°K 62.03417°D / 38.18806; 62.03417
Konur Tepe
Goňur depe (Türkmence)
Bölgeyi gösteren bir harita
Türkmenistan'daki konumu
Türkmenistan'daki konumu
Türkmenistan'daki konumu
TürArkeolojik sit
Tarihçe
Devir(ler)Tunç Çağı
Kültür(ler)BMAB
Kazı tarihleri1970

Konur Tepe (TürkmenceGoňur depe), Türkmenistan'ın Marı ilinin (antik Merv) 60 kilometre kuzeyinde yer alan büyük bir Tunç Çağı yerleşimidir. MÖ 2400-1600 tarihli Baktriya-Margiana Arkeoloji Bölgesi'nin (BMAB) "başkenti" ya da ana yerleşim alanıdır.[1]

Arkeoloji

Site, 1950'lerde Yunan-Rus arkeolog Viktor Sarianidi tarafından keşfedildi ve 1970'lerde kazılar gerçekleştirildi. Sarianidi, bir saray, güçlendirilmiş kerpiç bir duvar ve Zerdüşt diniyle ilişkilendirdiği ateş sunaklı tapınaklar ortaya çıkardı.[2]

Konur Tepe'nin toplam alanı yaklaşık 55 hektardır. Kompleksin kuzey kısmı 100 × 180 metre (330 ft × 590 ft) ölçülerinde kale benzeri bir yapıya sahiptir. Güney kompleksinin büyüklüğü yaklaşık 1.5 hektardır.

Konur, Murghab Nehri Deltası bölgesindeki en büyük kalıntılardan biridir; Bölgede 150'den fazla antik yerleşim yeri bulunmuştur.

Soma içeceği

Ayrıca Rigveda ve Avesta'da haoma olarak belirtilen ritüel içeceği soma kazanı gibi görünen bir şey keşfedildi. Sarianidi, esrar, haşhaş ve ephedra izleri bulunan yemekler de bulduğunu belirtmiştir. Sarianidi'ye göre bu keşif, bunların soma bileşenleri olduğu teorisini güçlendirmektedir.[3]

Güney Türkmenistan'daki Dushak yakınlarındaki Uluğ Tepe yerleşimi kazılarında, "basınç seti" olarak tanımlanan ve soma içeceği yapmak için kullanılan benzer düzenekler bulundu. Buluntular Geç Tunç Devri katmanlarından ortaya çıkarılmıştır.

Bu düzenekler,

“... kocaman bir taş harcı ve havan, ortasında yarım küre şeklinde bir çıkıntıya sahip bir presleme taşı ve yanında yarım küre şeklinde derinleşen benzer bir taştan oluşuyordu.” [3]

Güney Türkmenistan da Baktria-Margiyana Arkeoloji Bölgesi'ne aitti.

Tarihsel bağlam

Akademisyenler, antik Oxus nehir kültürünün (Baktria-Margiyana), Köpet-Dağ Dağları'nın kuzey yamaçlarında Anav gibi yerlerden gelebileceğine inanmaktadır. Anav, M.Ö. 6500 yılına dayanmaktadır. Konur gibi daha sonraki yerleşimler, değişen iklim nedeniyle Köpet-Dağ bölgesinden oraya göç eden insanlar tarafından kurulmuş olabilir.[4]

Konur Tepe kalıntılarının bir bölümü, 2011

M.Ö. 1800-1500 döneminde, bölgede Andronovo kültürünün göçebe kamplarının artan saldırıları görülmüştür. Lamberg-Karlovsky'ye göre, modern atın evcilleştirildiği Avrasya bozkırlarının karakteristik seramikleri olan Konur'daki Andronovo çömlekçiliğinin varlığı, atın BMAB tarafından evcilleştirildiği görüşünü desteklemektedir. Ancak Sarianidi, atın BMAB'deki varlığı hususunda bozkır bağlantısını göz ardı eder.[5]

Mallory (1997), Konur ve Togolok gibi BMAB müstahkem yerleşimlerinin, tarihsel dönemde bu bölgede bilinen kale türü olan kilalara benzediğini belirtmektedir. Dairesel veya dikdörtgen olabilen bu yapılar en fazla üç çevreleyici duvara sahiptiler. Kaleler içinde konut alanları, atölyeler ve tapınaklar bulunmaktaydı.[6]

Bölgedeki toplulukların Murghab Nehri boyunca batıya doğru ilerlemesinden sonra site büyük olasılıkla terk edilmiştir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Frenez, Dennys, (2018). "Manufacturing and trade of Asian elephant ivory in Bronze Age Middle Asia: Evidence from Gonur Depe (Margiana, Turkmenistan)" 3 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. in Archaeological Research in Asia 15, p. 15.
  2. ^ "predating Zoroaster [1000 BC?] by at least fifteen hundred years but linked with what would become the rituals of his faith". S. Frederick Starr, Lost Enlightenment. Princeton University Press, 2013, p. 73
  3. ^ a b Sarianidi, Victor, (2003). Margiana and Soma-Haoma. Electronic Journal of Vedic Studies (EJVS), Vol. 9 (2003) Issue 1c (May 5); archived 10 May 2020
  4. ^ Andrew Lawler, Central Asia's Lost Civilization 22 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. -- The unveiling of a 4,000-year-old civilization calls into question conventional ideas about ancient culture, trade, and religion. November 29, 2006 discovermagazine.com
  5. ^ Lamberg-Karlovsky. "The Oxus Civilization / La Civilización del Oxus". CuPAUAM. 39: 21-63. 20 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020. 
  6. ^ "BMAC" in: Mallory, J. P.; Adams, D. Q., Encyclopedia of Indo-European Culture (1997), p. 72.

Dış bağlantılar

  • "Gonur Mouru Region". 2 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2013. 
  • Michael Wood (Ocak 2009). Hindistan'ın Öyküsü: Başlangıçlar (DVD). PBS Home Video / İngiliz Yayın Kurumu. Olay, 0: 37'da gerçekleşir. OCLC 368005891 .
  • Black Sands belgeseli12 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Anastasis Agathos (June 2010). Black Sands (52dk, belgesel fragmanı) . Urgh Yapımları.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Afganistan</span> Batı, Orta ve Güney Asyanın birleştiği yerde bulunan devlet

Afganistan ya da resmî adıyla Afganistan İslam Emirliği, Orta Asya'nın güneyinde denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Doğu ve güneyde Pakistan; batıda İran; kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan; kuzeydoğuda ise Çin ile komşudur. 652.000 km² yüz ölçümlü, kuzey ve güneydoğusunu düzlüklerin oluşturduğu dağlık bir ülkedir. Başkenti ve en büyük şehri Kâbil'dir. Yaklaşık 40 milyonluk nüfusunun çoğunluğunu Peştunlar, Tacikler, Hazaralar ve Özbekler oluşturur. Ülke, uluslararası alanda Afganistan İslam Cumhuriyeti olarak tanınmaktadır. ABD'nin Afganistan'dan çekilmesine akabinde gerçekleşen Taliban saldırıları ile 15 Ağustos 2021'de Taliban'ın başkent Kâbil'i ele geçirmesi sonucunda kurulmuş olup, yönetimin devri konusundaki tartışmalar ve görüşmeler devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türkmenistan</span> Orta Asyada yer alan bir ülke

Türkmenistan, Orta Asya'da bağımsız bir Türk devletidir. Kuzeybatısında Kazakistan, kuzeyinde ve doğusunda Özbekistan, güneydoğusunda Afganistan, güneybatısında İran bulunan; batısında Hazar Denizi olan Ülkenin başkenti, aynı zamanda en gelişmiş şehri olan Aşkabat'tır. Ülkenin 7 milyon nüfusu ile Orta Asya cumhuriyetleri arasında nüfusu en düşük olan devlet Türkmenistan'dır. Ülkenin çoğunluğu ise Karakum Çölü'yle kaplıdır.

<span class="mw-page-title-main">İran</span> Batı Asyada bir ülke

İran (Farsça:

<span class="mw-page-title-main">Bizans İmparatorluğu</span> Geç Antik Çağ ve Orta Çağ boyunca Roma İmparatorluğunun devamı şeklinde var olmuş devlet (395–1453)

Doğu Roma İmparatorluğu veya Bizans İmparatorluğu ya da kısaca Bizans, Geç Antik Çağ ve Orta Çağ boyunca Roma İmparatorluğu'nun devamı şeklinde var olan ve başkenti Konstantinopolis olan ülke. 5. yüzyılda Batı Roma İmparatorluğu'nun dağılışı ve çöküşü sürecinden sonra ayakta kalan imparatorluk, 1453'te Osmanlı'ya yenik düşünceye kadar yaklaşık bin yıl boyunca var olmaya devam etmiştir. Var olduğu sürenin başı ve ortalarını kapsayan çoğunda, Avrupa'da ekonomik, kültürel ve askerî bakımdan en güçlü ülkeydi. "Bizans İmparatorluğu" ve "Doğu Roma İmparatorluğu" terimleri ülkenin yıkılışından sonraki tarihçiler tarafından yaratılmış olup imparatorluk vatandaşları kendi ülkelerine Roma İmparatorluğu, veya Romania ; kendilerineyse "Romalılar" demekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Buhara</span> Özbekistanda bir şehir

Buhara, Orta Asya'nın en eski yerleşim bölgelerinden olan ve günümüzde Özbekistan sınırları içinde bulunan tarihî şehir. Arkeolojik bulgular şehrin tarihinin en az 2500 yıl civarında olduğunu göstermiştir. Şehirde yapılan Arkeolojik kesit çalışmalarında yaklaşık 20 m kadar derinlikteki alt katmanda; kamusal binalar, askeri tahkim yapıları, çanak-çömlek ve madeni paralar gibi çeşitli arkeolojik buluntulara rastlanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tacikistan</span> Orta Asyada denize kıyısı olmayan bir ülke

Tacikistan, resmî adıyla Tacikistan Cumhuriyeti, 143.100 km2 yüzölçümü ve 9.537.645 kişilik tahmini nüfusu ile Orta Asya'da denize çıkışı olmayan bir ülkedir. Komşuları güneyde Afganistan, batıda Özbekistan, kuzeyde Kırgızistan ve doğuda Çin'dir. Resmî dil, en büyük etnik grup olan Tacikler'in anadili olan Tacikçe'dir. Tacik halkının geleneksel anavatanları, günümüz Tacikistan'ının yanı sıra Afganistan ve Özbekistan'ın bazı kısımlarını içerir. Ülke başkanlık sistemiyle yönetilmekte olup, seküler bir yapıya sahiptir. Başkent ve en büyük şehir Duşanbe'dir.

<span class="mw-page-title-main">İskitler</span> Avrasya bozkırlarında yaşamış tarihî Halk

İskitler veya yayıldıkları doğu bölgelerindeki isimleri ile Sakalar, MÖ 8. yüzyıl ile MS 3. yüzyıl arasında Avrupa'nın doğusu ile Orta Asya'da, Tanrı Dağları ve Fergana Vadisi'ni de içine alan bölgelerde yaşamış, Tuva ve (Altay-Sayan) kökenli, Doğu Avrasya-Batı Avrasya kültür ve genetik bileşenlerini içerdiği varsayılan heterojen göçebe halktır. İskitler için tarih boyunca Grek kaynaklarında Skuthēs (Σκύθης), Asur kaynaklarında Aşguzai, Fars kaynaklarında Sakā ve Çin kaynaklarında Sai tabirleri kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Türk tarihi</span> Türk topluluklarının ortak tarihi

Türk tarihi, günümüzdeki Türk halklarının ve yabancı halkların arasında Türk dilini konuşmuş olan Türk topluluklarının ortak tarihidir. Göktürklerden önce var olmuş Türk dili konuşan topluluklar bazı tarihçiler tarafından, Türk tâbiri yerine Ön Türk tabiri ile anılırdı.

<span class="mw-page-title-main">Türkler</span> Türkî etnik grup

Türkler, çoğunlukla Türkiye ve Osmanlı İmparatorluğu'nun eski topraklarında yaşayan bir Türk halkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kelteminar kültürü</span>

Kelteminar Kültürü, MÖ 5500 ile MÖ 3000 yılları arasında var olmuş, Amuderya deltası, Zarafşan nehri, Karakum çölü ve Kızılkum çölü etrafında yerleşik bir hayat yaşamış Neolitik balıkçı kültür ve toplumlarını kapsayan terim. Günümüzde bu bölgeler Kazakistan, Özbekistan ve Türkmenistan sınırları içerisinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Baktria-Margiyana Arkeoloji Bölgesi</span> Baktria-Margiyana Arkeoloji Bölgesi

Baktria- Margiyana Arkeoloji Bölgesi günümüzde Türkmenistan, kuzey Afganistan, güney Özbekistan ve batı Tacikistan'da ve Ceyhun (Oxus) ırmağının üst kısımlarını kapsayan, MÖ 2200–1700 tarihleri arasında var olan, Orta Asya'nın Tunç Çağı kültürü için yapılan modern bir arkeolojik tanımlamadır. Yerleşim yerlerinin keşfi ve isimlendirmeleri Sovyet arkeolog Viktor Sarianidi tarafından (1976) yapıldı. Baktria bugün Afganistan'da bulunan Baktra denilen bölgenin Yunanca adıydı ve Margiyana bugün Türkmenistan'daki Merv şehrinin başkenti olduğu Pers satraplığı Margu'nun Yunanca adıydı.

<span class="mw-page-title-main">Sintaşta kültürü</span>

Sintaşta kültürü, Sintaşta-Petrovka kültürü ya da Sintashta-Arkaim kültürü, Doğu Avrupa ve Orta Asya'da MÖ 2100-1800 yılları arasında var olmuş Tunç Çağı arkeolojik kültürü. Kültürün adı, Rusya'nın Çelyabinsk Oblastı'nda bulunan Sintashta arkeolojik sit alanından gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Yaz kültürü</span>

Yaz kültürü, Margiyana, Baktriya ve Soğdiana'da yaklaşık MÖ 1500-500 yılları arasında var olmuş Erken Demir Çağı kültürüdür.. Kültür adını Baýramaly, Türkmenistan'da bulunan Yaz Tepe arkeolojik alanından almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Altıntepe, Türkmenistan</span>

Altıntepe, Türkmenistan'da Aşkabat yakınlarındaki bir Tunç Çağı (BMAB) sitesidir ve ilk olarak Geç Bölgeselleşme Dönemi'nde yaklaşık olarak M.Ö. 3200 ila M.Ö. 2400 ve daha sonra tam bir şehirleşme dönemi olan Entegrasyon Dönemi'nde yaklaşık olarak M.Ö. 2400 ile M.Ö.2000 yılları arasında yerleşim görmüş bir arkeolojik sit alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ceytun</span>

Ceytun (Djeitun) Güney Türkmenistan'ın, Aşkabat ilinin yaklaşık 30 kilometre kuzeybatısında yer alan Kopet-Dağ Sıradağları'nda bulunan yer alan Neolitik döneme ait bir arkeolojik sit alanıdır. Yerleşim, muhtemelen kısa kesintilerle M.Ö. 7200- M.Ö. 4500 yılları arasında yerleşim görmüştür. Ceytun, Kopet Dağının eteklerindeki tüm Neolitik döneme adını vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Boncuklu Tepe</span>

Boncuklu Tepe, Güney Türkmenistan'da, Kopet Dağları'nın kuzey yamaçlarında yer alan bir arkeolojik sit alanıdır. Kazılar, bölgenin M.Ö. 6200'den itibaren geç Neolitik dönemden erken Kalkolitik döneme kadar yerleşim gördüğünü göstermektedir. En eski katmanlar Türkmenistan'ın Ceytun kültürüne aittir.

<span class="mw-page-title-main">Namazgah-Tepe</span>

Namazgah-Tepe veya Namazga-depe, Türkmenistan'ın Aşkabat iline yaklaşık 100 km mesafede, İran sınırına yakın bir konumda yer alan ve Tunç Çağı'na (BMAB) tarihlenen bir arkeolojik sit alanıdır. 1950'lerden itibaren Vadim Mikhailovich Masson, Viktor Sarianidi ve I. N. Khlopin tarafından kazılan site, Türkmenistan'daki Tunç Çağı siteleri için kronoloji oluşturması açısından önemlidir.

Uluğ Tepe, Güneydoğu Türkmenistan'ın Ahal ilindeki Kaka İlçesinde (Kaahka), Karakum Çölü'ndeki Kopet Dağ Dağları'nın eteklerinde bulunan ve Bronz Çağa tarihlenen bir antik sitedir. Yaklaşık 13 hektarlık bir alanı kaplar ve yaklaşık 30 metre yükseklikte bir höyük üzerinde uzanır ve Ceytun kültürüyle temsil edilen Geç Neolitik dönemden Akhameniş öncesi döneme kadar Orta Asya'nın en uzun stratigrafik silsilesini belgeler.

<span class="mw-page-title-main">Sincan Uygur Özerk Bölgesi tarihi</span>

Sincan tarihsel olarak farklı tarihsel isimlere sahip iki ana coğrafi, tarihsel ve etnik olarak farklı bölgeden oluşuyordu: Tanrı Dağları'nın kuzeyindeki Çungarya; ve günümüzde çoğunlukla Uygurların yaşadığı Tanrı Dağları'nın güneyindeki Tarım Havzası. Her iki bölge de Dungan Ayaklanması'ndan (1862-1877) sonra Çin Çing hanedanı tarafından yeniden ele geçirildiğinde, 1884'te "yeni sınır" anlamına gelen Sincan olarak yeniden adlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Uruk dönemi</span> arkeolojik kültür

Uruk dönemi Mezopotamya tarihinde protohistorik Kalkolitik dönemden Erken Tunç Çağı dönemine kadar, Obeyd döneminden sonra ve Cemdet Nasr döneminden önce var oldu. Adını Sümer kenti Uruk'tan alan bu dönem, Mezopotamya'da kentsel yaşamın ve Sümer uygarlığının ortaya çıkışına tanıklık etti. Geç Uruk dönemi çivi yazısının kademeli olarak ortaya çıkışına tanıklık etti ve Erken Tunç Çağı'na karşılık gelir; "Protoliter dönem" olarak da tanımlanmıştır.