İçeriğe atla

Konrad Lorenz

Konrad Lorenz
Doğum7 Kasım 1903(1903-11-07)
Viyana, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
Ölüm27 Şubat 1989 (85 yaşında)
Viyana, Avusturya
MilliyetAvusturya Avusturya
Ödüller 1973 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü
Kariyeri
DalıEtoloji
Çalıştığı kurumlarViyana Üniversitesi
Immanuel Kant Üniversitesi
Max Planck Enstitüsü

Konrad Zacharias Lorenz (7 Kasım 1903 - 27 Şubat 1989), Avusturyalı bir etoloji uzmanıdır. Viyana'da karşılaştırmalı anatomi ve hayvan psikolojisi dersleri verdikten sonra, 1940 yılında Konigsberg Üniversitesi'nde profesör oldu. 1949 - 1951 yıları arasında Attenburg Karşılaştırmalı Etoloji Enstitüsü'nü, sonra Buldern'de Max-Planck Davranış Fizyoljisi Enstitüsü'nü, 1954'te de Seewiesen Enstitüsü'nü yönetti.

Lorenz babasının arzusuyla 1922 yılında Columbia Üniversitesi'nde tıp okumak için Amerika Birleşik Devletleri'ne gönderildi. Columbia'da iki yıl kaldıktan sonra, Viyana'ya geri dönerek çalışmalarını burada sürdürdü. Bir yandan tıp okurken diğer yandan da koloni halinde yaşayan küçük karga türünün sosyal organizasyon biçimini, bu topluluk içinde yaşayan bireylerin birbirleriyle birer sinyal niteliği taşıyan davranışlarla kurdukları iletişimi araştırıp ortaya çıkarmayı hiç bırakmadı. Kargalar üzerine yaptığı çalışma, zamanın en prestijli dergilerinden birinde basıldı.

1938'de Nazilere katıldı ve bütün çalışmalarını nasyonal sosyalist düşünceye adadığını açıkladı, daha sonra II. Dünya Savaşı'nda Ruslara esir düştü ve bir süre esir kamplarında yaşadı. Savaş bitip geri döndüğünde, 1950 yılında ünlü Max-Planck Enstitüsü'nde Karşılaştırmalı Etoloji Bölümü'nü kurdu. Çalışmaları hayvanların doğal ortamlarındaki davranış özellikleri üzerinedir. Bu çalışmalarıyla Lorenz etolojinin gelişmesine büyük katkıda bulundu ve 1973 yılında meslekdaşları Karl von Frisch ve Nikolaas Tinbergen ile birlikte Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'nü aldı.

Lorenz'e göre insan ve hayvan davranışının kaynağında endogen nitelikte, anahtar uyarımlarla tetiklenen ve deneyimden bağımsız işleyen, doğuştan verili (kalıtımla devredilen) motorlar vardır (itki, güdüm anlamında). Bunun fizyolojik açıklaması orta beyinde tanımlı belirli hareket kombinasyonlarını sırayla belirmesiyle sonuçlanan bir tetikleme programı uyandırmadır. Bu davranış programları türeyim tarihinde kendini ispatlamış, mutasyon (kalıtım değişikliği) ve seleksiyon (seçme-ayıklama) ilkelerince geçerlilikleri defalarca sınanmış ve zaman içinde sembolleşerek belirli bir türde alıcı ile verici arasındaki iletişim zemini haline gelmiştir.

Başarılı bir popüler bilim yazarı olan Lorenz'in Türkçeye kazandırılan eserleri şunlardır:

  • Antriebe tierischen und menschlichen Verhaltens (1965) Davranışların motorları üzerine
  • Er Redete mit Viehen, Vögeln und den Fischen (1949) Hazreti Süleyman'ın Mührü (Cumhuriyet Kitapları)
  • So kam der Mensch auf den Hund (1950) Ve insan köpekle tanıştı (Cumhuriyet Kitapları)
  • Das sogenannte Böse - Zur Naturgeschichte der Aggression (1963) İşte İnsan - Saldırganlığın Doğası Üzerine (Cumhuriyet Kitapları)
  • Acht Sünden der zivilisierten Menscheit (1973) Uygar İnsanın Sekiz Büyük Günahı

Lorenz bu son yayımladığı eserinde, toplumsal düzenin biyolojik temelleri üzerinde durdu.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sigmund Freud</span> Psikanaliz biliminin kurucusu olan nörolog

Sigmund Freud veya doğum adı ile Sigismund Schlomo Freud, psikolojinin en önemli alt dallarından biri olan psikanaliz biliminin kurucusu olan Avusturya doğumlu Yahudi nörolog. Psikanaliz, hasta ile psikanalist arasında gerçekleşen diyalog yoluyla psikopatolojik vakaları tedavi etmekte kullanılan klinik yöntemidir. Hastaların zihinsel süreçlerinin bilinç dışı unsurlarla olan bağlantılarını ortaya çıkarmaya çalışır. Freud'a göre, bilinç dışına itimler yaşantıların kendileri değil, anıları üzerinde gerçekleşirler. Ancak söz konusu istekler gerçeğe dönüştürüldüğünde, daha doğrusu doyurulduğunda karşılaşılacak üzüntü ve pişmanlık duygusundan kaçınılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Max Planck</span> Nobel ödüllü Alman fizikçi, kuantum fiziğine katkılarıyla bilinir

Max Karl Ernst Ludwig Planck, Alman fizikçi ve 1918 Nobel Fizik Ödülü sahibi.

<span class="mw-page-title-main">Max Weber</span> Alman sosyolog

Max Weber, Alman düşünür, sosyolog ve ekonomi politik uzmanı. Modern antipozitivistik toplumbilimi incelemesinin öncüsü olduğu düşünülür. Sosyolojiyi yöntem bilimsel olgunluğa eriştirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Etoloji</span> hayvan davranışlarını inceleyen zooloji alt dalı

Etoloji, hayvan davranışlarını inceleyen zooloji alt dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Lise Meitner</span> Avustralyalı fizikçi (1878-1968)

Lise Meitner, Avusturyalı fizikçidir. Nükleer fizik ve radyoaktivite üzerine çalıştı. Fizyon'un teorik yorumunu yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Erwin Schrödinger</span> Avusturyalı fizikçi (1887-1961)

Erwin Rudolf Josef Alexander Schrödinger, Avusturyalı fizikçi ve bilim kuramcısıydı. Schrödinger, kuantum mekaniğinin kurucularından biri olarak kabul edilir. Atom teorisinin yeni, üretken işlevlerinin keşfedilmesine yaptığı katkılar için 1933'te Paul Dirac ile birlikte Nobel Fizik Ödülü'ne layık görüldü.

<span class="mw-page-title-main">Heidelberg Üniversitesi</span>

Heidelberg Ruprecht Karl Üniversitesi, ya da kısa adıyla Heidelberg Üniversitesi, 1386'da Heidelberg'de kurulmuş, Almanya'nın en eski üniversitesi olmasının yanında; en ünlü ve prestijli üniversitelerinden biridir. Üniversitenin tarihi 14. yüzyıla kadar uzanır. 16. yüzyılda hümanizmin merkezi haline gelmiştir. 19. yüzyıl sonrasında bağımsız düşünürlerin, demokratik düşüncenin ve ileri seviye bilimsel araştırmaların merkezi haline gelmiştir. Bu dönemde Amerikan üniversitelerinde yüksek lisans eğitimi veren okullarına rol modeli olmuştur.

Gottfried Wilhelm Leibniz Ödülü, kısa adıyla Leibniz Ödülü, Alman Araştırma Topluluğu 'nun Alman bilim insanlarını desteklemek amaçlı verdiği ödüldür. Adını Alman polimat, filozof ve bilim insanı Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716)'den alan Leibniz Ödülü, 1986'dan beri, Almanya'daki bir araştırma kurumunda veya yurt dışındaki bir Alman araştırma kurumunda çalışan bireylere veya araştırma gruplarına yılda en fazla on ödül verilmektedir. Almanya'daki en önemli araştırma ödülü olarak kabul edilir. Ödül ilk defa Alman Araştırma Topluluğu başkanı Eugen Seibold tarafından yürürlüğe konulmuştur.

Franz Babinger, Osmanlı tarihi konusunda çalışmalarıyla ünlü Alman tarihçi ve dilci.

<span class="mw-page-title-main">Walther Bothe</span> Alman nükleer fizikçi, Nobel Ödülünü Max Born ile paylaştı

Walther Wilhelm Georg Bothe, 1954'te Max Born ile Nobel Fizik Ödülü'nü paylaşan bir Alman nükleer fizikçiydi.

<span class="mw-page-title-main">Karl von Frisch</span> Alman-Avusturyalı davranış bilimleri uzmanı (1886-1982)

Karl von Frisch, Avusturya asıllı etolog. Özellikle arı davranışları ve duyuları üzerinde yaptığı çalışmalarla tanınır. Arıların morötesi ve polarize ışığa karşı hassasiyetlerini ortaya çıkarmış, ayrıca bal arılarının kendilerine özgü bir "dans" kullanarak kovanda birbirlerine nasıl bilgi aktardıklarını çözmüştür. Meslektaşları Konrad Lorenz ve Nikolaas Tinbergen ile beraber 1973 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'ne layık görülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Karl Ziegler</span> Nobel Kimya Ödülü sahibi Alman kimyager

Karl Waldemar Ziegler, Alman kimyager. Polimerler üzerindeki geliştirici araştırmalarından ötürü, Giulio Natta ile birlikte, 1963 Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü. Nobel Komitesi, Ziegler'i "organometalik bileşikler üzerindeki çalışmaları yeni polimerleşme tepkimelerini ortaya çıkardı ve çok kullanışlı yeni endüstriyel süreçlere zemin hazırladı" şeklinde değerlendirmişti.

<span class="mw-page-title-main">Karl Landsteiner</span> Avusturyalı biyolog ve hekim (1868 – 1943)

Karl Landsteiner ForMemRS, Avusturyalı-Amerikalı immünolog ve patolog. 1900 yılında ana kan gruplarını ayırdı, günümüz kan grupları sınıflandırma sistemini kandaki aglütininlerin varlığını tanımladı. Bu biyolojik gelişmeleri sayesinde, tıbbî uygulamada da kullanıldı ve hasta hayatını tehlikeye atmadan kan nakledildi. Constantin Levaditi ve Erwin Popper ile birlikte çocuk felcine yol açan virüsü 1909'da keşfetti. 1926'da Aronson Ödülü'nü aldı. 1930'da Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'nü aldı. Transfüzyon tıbbının babası olarak tanımlandı.

<span class="mw-page-title-main">Adolf Butenandt</span> Nobel Kimya Ödüllü Alman Biyokimyacı

Adolf Friedrich Johann Butenandt Alman biyokimyacı. 1939 yılında cinsiyet hormonlarıyla ilgili çalışmaları nedeniyle Lavoslav Ružička ile birlikte Nobel Kimya Ödülünü almıştır. II. Dünya Savaşı sebebiyle ödülünü ancak savaştan sonra 1949 yılında alabilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ernst Bloch</span> Alman filozof, yazar

Ernst Bloch, Alman filozof, yazar.

Bernhard Rensch Alman evrimsel biyolog ve Endonezya ile Hindistan’da saha çalışmaları yapmış bir kuş bilimcidir (ornitolog). ‘Evrimin Çağdaş Sentezi’nin mimarlarından biri olarak bilinir. Çevresel faktörlerin, coğrafi olarak tecrit olmuş populasyonları nasıl etkilediği ve tür seviyesinden yukarıdaki seviyelerde gerçekleşen evrim üzerine çalışmasının yanı sıra, hayvan davranışı (etoloji) alanında da çalışmıştır. Eğitimi ve bilimsel çalışmaları Alman ordusundaki görevi nedeniyle I. ve II. Dünya Savaşı sırasında kesintiye uğramıştır. Eşi Ilse Rensch ile birlikte malakoloji alanında çalışmış ve çok sayıda yeni kara salyangozu türü ve alttürü tanımlamışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Johannes Peter Müller</span> Alman zoolog (1801-1858)

Johannes Peter Müller, Alman fizyolog, karşılaştırmalı anatomist ve ihtiyolog.

<span class="mw-page-title-main">Evrimsel psikoloji</span> evrim teorisinin sosyal ve doğa bilimlerinde uygulanması

Evrimsel psikoloji (EP), bellek, algı, dil gibi psikolojik özellikleri çağdaş evrimsel bir bakış açısıyla inceleyen bilim dalıdır. Evrimsel psikoloji, bunun yanında insanın hangi psikolojik özelliklerinin, ne tür bir uyarlanma geliştirdiğini, yani doğal seçilim veya cinsel seçilimin işlevsel sonuçlarını belirlemeye çalışır. Kalp, akciğer ve bağışıklık sistemi gibi fizyolojik mekanizmalar hakkındaki uyarlanımcı düşünce ile evrimsel biyolojideki düşünce ortaktır.

<span class="mw-page-title-main">Hugo Braun</span>

Ord. Prof. Dr. Hugo Braun, İstanbul'da 16 yıl çalışmış olan ve Türkiye'de modern hijyenin kurucusu olarak kabul edilen Alman doktor. Hijyenist ve mikrobiyologdur.

<span class="mw-page-title-main">Tania Singer</span>

Tania Singer Alman psikolog ve sosyal sinirbilimcidir ve Max Planck Topluluğu'nun Berlin'deki Sosyal Sinirbilim Laboratuvarı'nın bilimsel direktörüdür. 2007 ve 2010 yılları arasında Zürih Üniversitesi'nde sosyal sinirbilim ve nöroekonomi kürsüsünün açılışını yapmış ve Zürih'teki Sosyal ve Sinirsel Sistemler Araştırma Laboratuvarı'nın eş direktörlüğünü yürütmüştür. Araştırmaları, insan sosyal davranışının ve şefkat ve empati gibi sosyal duyguların altında yatan gelişimsel, nöronal ve hormonal mekanizmalara odaklanmaktadır. Avrupa Araştırma Konseyi tarafından ortaklaşa finanse edilen ve zihinsel eğitimin beyin plastisitesinin yanı sıra zihinsel ve fiziksel sağlık üzerindeki etkileri üzerine yapılan en büyük boylamsal çalışmalardan biri olan ReSource projesinin kurucusu ve baş araştırmacısıdır. Ayrıca makro-ekonomist Dennis Snower ile bakım ekonomisi üzerine araştırmalarda işbirliği yapmaktadır. Singer'ın Caring Economics adlı kitabı: Conversations on Altruism and Compassion, Between Scientists, Economists, and the Dalai Lama adlı kitabı 2015 yılında yayımlanmıştır.