İçeriğe atla

Kongo halkı

Kongo halkı ya da Bakongo [1][2] öncelikle Kongoca'yu konuşanlar olarak tanımlanan bir Bantu etnik grubudur .[3] Alt gruplar Beembe, Bwende, Vili, Sundi, Yombe, Dondo, Lari ve diğerlerini içerir.[4]

Kongo halkı, Orta Afrika'nın Atlantik kıyısında, 15. yüzyılda merkezi ve iyi organize edilmiş bir krallık olan Kongo Krallığında yaşıyorlardı ancak şu anda üç ülkenin bir parçası olan bir bölgede yaşıyorlar.[5] En çok Kongo Cumhuriyeti'nde FransızcaPointe-Noire güneyinde bulunurlar, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde Malebo Havuzu'nun güneybatısında ve Kwango Nehri'nin batısında, Angola'da Luanda'nın kuzeyinde ve Gabon'un güneybatısında.[3] Kongo Cumhuriyeti'ndeki en büyük etnik gruptur ve bulundukları diğer iki ülkedeki başlıca etnik gruplardan biri olma özelliğini taşır.[5] 1975'te Kongo nüfusu 4.040.000 olarak bildirildi.[6]

Kongo halkı, MS 1483'te Portekizli tüccarları karşılayan ilk yerli Afrikalılar arasındaydı ve 15. yüzyılın sonlarında Katolikliğe geçmeye başladı.[5] 1510'larda ve 1520'lerde Portekiz Kralı'na yazdığı mektuplarda köle yakalanmasını ilk protesto edenler arasındaydılar,[7][8] daha sonra 16. yüzyıl boyunca Portekizlilerin köle taleplerine karşı boyun eğdiler. Kongo halkı, 17. ve 18. yüzyıllarda Afrikalı kölelerin Avrupa sömürge çıkarlarına yönelik büyük köle baskınlarının, yakalanmalarının ve ihraç edilmelerinin büyük bir parçasıydı.[5] Köle baskınları, sömürge savaşları ve 19. yüzyıldaki Afrika'nın Kapışması, Kongo halkını Portekiz, Belçika ve Fransız bölgelerine böldü. 20. yüzyılın başlarında, Afrika'yı sömürgesizleştirme çabalarında en etkin etnik gruplardan biri haline geldiler ve üç ulusun özyönetim konusunda özgürleşmesine yardımcı oldular.[5]

Kaynakça

  1. ^ Thornton, J. K. (2000). "Mbanza Kongo / São Salvador". Africa's Urban Past. s. 79, note 2. ISBN 9780852557617. ...since about 1910 it is not uncommon for the term KongocaBakongo (singular KongocaMukongo) to be used, especially in areas north of the Zaire river, and by intellectuals and anthropologists adopting a standard nomenclature for Bantu-speaking peoples. 
  2. ^ Wyatt MacGaffey, Kongo Political Culture: The Conceptual Challenge of the Particular, Indiana University Press, 2000, p.62
  3. ^ a b "Bakongo". Encyclopædia Britannica. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2023. 
  4. ^ "Republic of the Congo - People | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2022. 
  5. ^ a b c d e Appiah, Anthony; Henry Louis Gates (2010). Encyclopedia of Africa. Oxford University Press. ss. 14-15. ISBN 978-0-19-533770-9. 11 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2023. 
  6. ^ See Redinha, José (1975). Etnias e culturas de Angola. Luanda: Instituto de Investigação Científica de Angola. 
  7. ^ Page, Melvin (2003). Colonialism: An International Social, Cultural, and Political Encyclopedia. ABC-CLIO. s. 773. ISBN 978-1-57607-335-3. 11 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2023. 
  8. ^ Shillington, Kevin (2013). Encyclopedia of African History (3-Volume Set). Routledge. s. 1379. ISBN 978-1-135-45670-2. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Uganda</span> Doğu Afrikada bulunan bir ülke

Uganda ya da resmî adıyla Uganda Cumhuriyeti, Afrika kıtasının doğu kesiminde yer alan ve denize kıyısı olmayan bir kara ülkesidir. Ülkenin sınır komşularını kuzeyde Güney Sudan, doğuda Kenya, güneyde çoğu sınırı Victoria Gölü ile oluşan Tanzanya, güneybatıda Ruanda ve batıda ise Kongo Demokratik Cumhuriyeti oluşturmaktadır. Ülkenin başkenti Kampala'dır.

<span class="mw-page-title-main">Angola</span> Güneybatı Afrikada bulunan bir ülke

Angola, resmî adıyla Angola Cumhuriyeti, Afrika kıtasının güneybatı bölümünde yer alan bir ülkedir. Kimbundu, Umbundu ve Kikongo dillerinde Ngola olarak adlandırılan ülkenin komşularını güneyde Namibya, kuzeydoğuda Kongo DC, doğuda Zambiya oluşturmakta olup, ülkenin batısında Atlas Okyanusu yer almaktadır. Angola'ya bağlı olmasına rağmen anakara ile fiziki bağlantısı bulunmayan ve ülkenin kuzeyinde Atlas Okyanusu kıyısında yer alan Cabinda bölgesi de Kongo Cumhuriyeti'nin yanı sıra yine Kongo DC ile sınıra sahiptir. Resmi dili Portekizcedir.

<span class="mw-page-title-main">Afrika</span> kıta

Afrika, yüzölçümü ve nüfus yoğunluğu açısından dünyanın en büyük ikinci kıtasıdır. Kendisine bitişik kabul edilen adalar ile birlikte 30,8 milyon km²'lik alanı ile dünya yüzölçümünün %6'sını ve dünya üzerindeki toprakların %24,4'ünü kapsar. 1 milyar kişilik nüfusuyla dünya nüfusunun %15'ini barındırır. Afrika, kuzeyde Akdeniz, güneyde Hint Okyanusu, batıda Atlas Okyanusu, doğuda Sina Yarımadası, Kızıldeniz ve Süveyş Kanalı ile çevrelenmiştir. Madagaskar'ı ve çeşitli takımadaları bünyesinde barındırır. Kıtada 54 adet diplomatik olarak tanınmış bağımsız devlet, dokuz bölge ve 3 adet de sınırlı tanınmış devlet bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Sakalavalar</span> Madagaskarın etnik grubu

Sakalavalar, Malaya-Polinezya dili konuşan ve özellikle Madagaskar'ın batı kıyısında yaşayan yaklaşık 380.000 nüfuslu etnik topluluktur.

<span class="mw-page-title-main">Kongo Demokratik Cumhuriyeti</span> Orta Afrikada bir ülke

Kongo Demokratik Cumhuriyeti,, eski adıyla Zaire, Orta Afrika'da bir ülkedir. Yüzölçümü bakımından Sahra Altı Afrika'nın en büyük, Afrika'nın ikinci büyük, dünyanın ise 11. büyük ülkesidir. 105 milyonluk nüfusuyla en kalabalık Frankofon ülkedir. Ayrıca Afrika'nın en kalabalık 4., dünyanın ise 15. ülkesidir. Kongo Demokratik Cumhuriyeti, kuzeyden saat yönünde ilerlendiğinde Orta Afrika Cumhuriyeti, Güney Sudan, Uganda, Ruanda, Burundi, Tanzanya, Zambiya, Angola, Kongo Cumhuriyeti ve 40 km'lik bir sahil şeridi ile Atlas Okyanusu ile çevrilidir. Ülkenin başkenti Kinşasa'dır.

<span class="mw-page-title-main">Orta Afrika</span> Afrika kıtasının Burundi, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Kongo Demokratik Cumhuriyeti ve Ruandayı barındıran orta kısmı

Merkezi Afrika Afrika kıtasının ana çekirdeği olarak kabul edilip, Burundi, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Kongo Demokratik Cumhuriyeti ve Ruanda'yı içerir.

<span class="mw-page-title-main">Portekiz Sömürge Savaşları</span> Portekiz Ordusuyla Portekiz’in Afrika’daki sömürgeleri arasında 1961-1974 yılları arasındaki yaşanmış savaşlar

Portekiz Sömürge Savaşları, aynı zamanda Denizaşırı Savaş ve Kurtuluş Savaşı olarak da bilinir, Portekiz Ordusuyla Portekiz'in Afrika'daki sömürgeleri arasında 1961-1974 yılları arasındaki savaşların adı. Soğuk Savaş döneminde Afrika kıtasındaki belirleyici ideoloji ve silahlı çatışmalardır. Portekiz, diğer Avrupa uluslarının aksine 1950 ve 1960'lı yıllarda Afrika'daki sömürgelerini bırakmamıştır. 1960'lı yıllarda sayısız silahlı kurtuluş örgütü ülkelerdeki komünist hareketin de gelişmesiyle bağımsızlık savaşı vermeye başlayacaktır. Bölgede ABD, Çin ve aparthayd yönetimindeki Güney Afrika desteğinde örgütlenen anti-komünist silahlı kuvvetlerle bağımsızlık yanlıları arasında iç savaşa varacak çatışmalar yaşanacaktır. Bölgedeki Portekiz'e karşı en belirgin kurtuluş savaşı veren ülkeler Angola, Mozambik ve Gine-Bissau olacaktır. Angola'da MPLA, Gine-Bissau'da PAIGC, Mozambik'de FRELIMO koordineli verdikleri silahlı mücadele karşısında Portekiz yönetimi zorlansa da öldürücü darbeyi 1974 yılında Lizbon'da gerçekleşen Karanfil Devrimi indirecektir. Portekiz Ordusu içerisinde örgütlenen Movimento das Forças Armadas Afrika'da sürmekte olan kanlı sömürge savaşları ve Salazar yönetiminden genel olarak kamuoyunun rahatsızlığı nedeniyle halkı da arkasına alarak darbe yapmış ve devrim sürecini başlatmıştır. Ülkedeki siyasal yapıda çok önemli değişiklikler gerçekleştiren yeni yönetim sömürgelerde kalan askerî birlikleri hızla geri çekecek ve Afrika'daki sömürgelerde iktidar yerel örgütlere hızla bırakılacaktır. Nisan 1974'te Lizbon'da gerçekleşen Karanfil Devriminin sömürge savaşını sona erdirmesinin ardından sömürge ülkelerindeki yüzbinlerce Portekiz vatandaşı ülkeye geri dönmeye başlamış, askerî personelin yanı sıra değişik etnik kökenden Afrikalı-Portekiz dönmüştür. Bu devasa göçten sonra özellikle Angola ve Mozambik'de uzun yıllar sürecek olan iç savaşlar çıkmıştır. Eski sömürge ülkeleri bağımsızlıklarını ilan ettikten sonra ciddi sorunlarla karşılaşacak, ekonomik ve sosyal gerilemenin yanı sıra, yolsuzluk, yoksulluk, eşitsizlik ve merkezi planlama eksikliği bağımsızlık dönemi üzerine kurulan beklentileri yerine getirmeye engel olacaktır. Afrika'da ilk sömürge sahibi olan Avrupalı ülke olan Portekiz, sömürgelerini de en son terkeden ülke olacaktır. Eski sömürgelerdeki ülkeler olan Angola'da Agostinho Neto, Mozambik'de Samora Machel, Gine-Bissau'da ise Luis Cabral devlet başkanı olacaklardır.

<span class="mw-page-title-main">Portekizliler</span> Portekizin yerli halkı

Portekizliler, İber Yarımadasının güneybatısında yer alan Portekiz'in yerli halkıdır. Portekizliler bir Latin halkıdır, dilleri Latinceye dayanan Portekizcedir. Bir sömürge devleti olan Portekiz İmparatorluğu döneminde Portekizlilerin önemli bir kısmı dünyanın farklı yerlerine dağılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bantular</span> Afrikada yaşayan etnik grup

Bantular ya da Bantu halkları, Kamerun'un doğusundan Orta Afrika, Doğu Afrika ve Güney Afrika'ya kadar olan Sahraaltı Afrika'da yaşayan ve Bantu dilini konuşan 300–600 etnik gruptan oluşan halklar. Karşılıklı anlaşılabilirlik kriterine göre 250 Bantu dili vardır ve bu diller Ethnologue 'a göre 535 ayrı dilden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Afrika halkları</span> Vikimedya liste maddesi

Afrika'daki etnik gruplar her biri kendi dilini ve kültürü olan binlerce kişiyi oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mozambik Bağımsızlık Savaşı</span>

Mozambik Bağımsızlık Savaşı, 1964-1974 yılları arasında Mozambik'te Mozambik Kurtuluş Cephesi ile Portekiz güçleri arasında meydana gelen çatışmalardır. Çatışmalar, Portekiz'in diğer Afrika sömürgelerinde yaşanan Portekiz Sömürge Savaşları'nın bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Afrika'da kölelik</span>

Kölelik tarihsel olarak Afrika'da yaygındı ve Modern Afrika'da kölelik hala bazı Afrika ülkelerinde devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sombalar</span>

Ditamari olarak da bilinen Somba halkı, özellikle kuzeybatı Benin ve Kuzey Togo'da yaşayan bir Afrika etnik grubudur. İsim, Benin nüfusunun yaklaşık %8'ini oluşturan Betammaribe ve ilgili halklar için kullanılan genel bir terimdir. Dilleri, Tamberma olarak da bilinen "Ditammari dili"dir ve Nijer-Kongo dil ailesinin kuzey koludur.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa kökenli beyaz Afrikalılar</span>

Avrupa kökenli beyaz Afrikalılar veya Avro-Afrikalılar, Afrika'daki soylarının tamamı veya bir kısmı Avrupa'ya kadar dayanan insanları ifade eder. 1989'da, Afrika kıtasında Avrupa kökenli tahmini 4,6 milyon insan vardı. Çoğu Hollandalı, İngiliz, Portekizli, Alman ve Fransız kökenlidir; ve daha az ölçüde İtalyanlardan, İspanyollardan ve Yunanlardan gelenler de var. Çoğunluk bir zamanlar Akdeniz kıyılarında veya Güney Afrika'da yaşıyordu. Afrika'daki en eski kalıcı Avrupa toplulukları Ümit Burnu; Luanda, Angola; São Tomé Adası ; ve Santiago, Cape Verde'de Portekizli ve Hollandalı tüccarlar veya askerî personelin bölgeye girişi ile kuruldu. Fransa ve İngiltere Afrika'yı sömürgeleştirdiğinde başka yerleşimci grupları ortaya çıktı. Bölgesel dekolonizasyondan önce, beyaz Afrikalıların sayısı 6 milyona kadar çıkmış olabilir ve kıtanın her yerinde temsil ediliyorlardı.

Khoekhoe dili, etnik açıdan Nama(Namagowab), Damara (ǂNūkhoegowab), or Nama/Damara ve eskiden Hottentot, olarak bilinir, tıklama ünsüzlerini yoğun bir şekilde kullanan ve bu nedenle daha önce artık kullanılmayan bir grup olan Khoisan olarak sınıflandırılan, Güney Afrika'nın Bantu olmayan dillerinin en yaygın olanıdır. Khoe dil ailesine aittir ve Namibya, Botsvana ve Güney Afrika'da başlıca üç etnik grup, Namakhoen, ǂNūkhoen ve Haiǁomkhoen tarafından konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Afrika imparatorlukları listesi</span>

Bu liste maddesinde, bilinen Afrika imparatorlukları ve bunların başkentleri listelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kakongo</span> Angolada bulunan eski bir krallık

Kakongo, Kongo Cumhuriyeti, Cabinda Bölgesi ve Angola'da bulunan eski bir krallıktı. Güneyde komşusu Ngoyo ve kuzeyde komşusu Loango ile birlikte 17. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar önemli siyasi ticaret merkezleriydi. Halk Kongoca dilinin bir lehçesini konuşur.

<span class="mw-page-title-main">Portekiz Angolası</span>

Portekiz Angolası, Güneybatı Afrika'da Portekiz yönetimi altında bir bölgeydi. 1951 yılına kadar Portekiz Batı Afrikası olarak biliniyordu. İlk olarak Portekizli kâşifler 1483'te Kongo'ya geldiler ve Kongo Krallığı ile diplomatik ilişkiler geliştirdiler daha sonra ilk koloniyi 1575'te Luanda'da kurdular ve Kongo Krallığı ile bazı askeri çatışmalara girdiler. Portekiz, 18. yüzyılda yavaş yavaş iç bölgeleri kolonileştirmeyi başardı. Bununla birlikte, Afrika'daki sömürge mücadelesi sırasında diğer Avrupa güçleriyle yapılan anlaşmayla koloninin iç sınırları belirlendi. 20. yüzyılın başlarına kadar tüm bölgede tam kontrol sağlanamadı. 11 Haziran 1951'de Angola'nın statüsü, denizaşırı Angola Eyaleti'ne ve daha sonra 1973'te Angola Eyaleti'ne yükseltildi. 1975'te Portekiz Angolası, bağımsızlığını kazandı ve Angola Halk Cumhuriyeti kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Pierre Savorgnan de Brazza</span> Fransız kaşif (1852-1905)

Pietro Paolo Savorgnan di Brazzà, daha sonra bilinen ismiyle Pierre Paul François Camille Savorgnan de Brazza, İtalyan asıllı Fransız kâşiftir.

<span class="mw-page-title-main">Bantu dini</span>

Bantu dini, Afrika'daki Bantu halkının inanç ve efsanelerine dayanmaktadır. Bantu halkları yüzlerce farklı etnik gruptan oluşsa da Bantu kültürleri ve geleneklerinde yüksek derecede bir homojenlik vardır. Bantu kültürlerinden pek çoğu geleneksel olarak adı Nyambe/Nzambe'nin bir çeşidi olan yüce bir tanrıya inanırdı.