İçeriğe atla

Kondilart

Condylarthra
Yaşadığı dönem aralığı: 66-33,9 myö
Paleosen-Eosen 
Phenacodus'un iskelet restorasyonu
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Mammalia
Magna takım:Epitheria
Takım:Condylarthra
Cope, 1881 (geçersiz)
İçerdiği gruplar
Metne bakınız.
Sinonimler
Condylarthri

Kondilartlar (Condylarthra), öncelikle Paleosen ve Eosen dönemlerinden bilinen, soyu tükenmiş plasentalı memelilerin resmi olmayan bir grubudur - daha önce bir takım olarak kabul edilmiştir.[1] Erken, ilkel toynaklılar olarak kabul edilirler. Artık, Perissodactyla veya Cetartiodactyla'nın bir parçası olarak açıkça belirlenmemiş olan toynaklıları sınıflandırmak için bir çöplük olarak hizmet eden ve bu nedenle birçok ilgisiz soydan oluşan bir çöp sepeti taksonu olarak kabul edilmektedir.[2][3][4]

Taksonomik tarih

Condylarthra her zaman sorunlu bir gruptu. Cope 1881 tarafından ilk kez tanımlandığında, Phenacodontidae, buradaki tip ve tek aileydi. Ancak Cope 1885, Condylarthra'yı bir takıma yükseltti ve genelleştirilmiş dişlere ve postkraniyal iskeletlere sahip çok çeşitli plasentaları içeriyordu. Daha yeni araştırmacılar (yani 2. Dünya Savaşı sonrası) daha kısıtlayıcı olmuştur; ya sadece sınırlı sayıda takson içerir ya da terimin tamamen terk edilmesini önerir.[5] İlkel özelliklerinden dolayı condylarth'lar, yaşayan Artiodactyla, Cetacea, Perissodactyla, Hyracoidea, Sirenia ve Proboscidea'nın yanı sıra soyu tükenmiş Desmostylia, Embrithopoda, Litopterna, Notoungulata ve Astrapotheria dahil olmak üzere birçok toynaklı takımının ataları olarak kabul edilmiştir.[6]

Prothero, Manning & Fischer 1988, aşağıdaki karakterlere sahip olan, ancak daha türetilmiş düzenlerde mevcut olan uzmanlıklardan yoksun olan condylarth'ları sınırlandırdı:[5]

  • stapedial arterin superior ramusu petrozale kaymış veya kaybolmuş
  • mastoid foramen kayıp
  • bül varsa ektotimpanik oluşur
  • Düşük tüberkül kabartmalı nispeten bunodont dişler
  • ön-arka kısaltılmış alt azı dişlerinin trigonidleri
  • M 3'te (alt üçüncü molar) büyük, arkaya doğru çıkıntı yapan hipokonülid
  • astragalus'un başı kısa ve sağlamdır

Evrimsel tarih

Ectocion, Wyoming'de bulunan küçük bir bitki yiyen condylarth

Dinozorların ortadan kaybolması, büyük memeli otçulları için ekolojik bir niş açtı. Bazı condylarths nişi doldurmak için gelişti, diğerleri ise böcek öldürücü olarak kaldı. Bu, Paleosen boyunca gözlemleyebildiğimiz, condylarthlara muazzam evrimsel radyasyonunu kısmen açıklayabilir, bu da karadaki çoğu Cenozoik hayvan topluluğunda baskın otçulları oluşturan farklı toynaklılar (veya "toynaklı memeliler") ile sonuçlanır. Avustralya'nın ada kıtasında.

Mevcut memeliler arasında, Paenungulata (kır fareleri, filler ve deniz inekleri), Perissodactyla (atlar, gergedanlar ve tapirler), Artiodactyla (domuzlar, geyikler, antiloplar, inekler, develer, su aygırları ve akrabaları), Cetacea (balinalar) ve Tubulidentata (ardvark) geleneksel olarak Ungulata'nın üyeleri olarak kabul edilir.[1][7] Bunların yanı sıra, soyu tükenmiş birkaç hayvan da, özellikle endemik Güney Amerika toynaklı takımları (Meridiungulata) bu gruba aittir. Birçok toynaklı hayvanın toynakları olmasına rağmen, bu özellik Ungulata'yı tanımlamaz. Gerçekten de, bazı condylarth'ların ayaklarında küçük toynaklar vardı, ancak en ilkel formlar pençelidir.

Son moleküler ve DNA araştırmaları, memeli evriminin resmini yeniden düzenledi. Paenungulatlar ve tubulidentatlar, afrotherianlar olarak görülür ve artık laurasiatherian perissodactyler, artiodactyller ve cetaceanlarla yakından ilişkili olarak görülmez,[8][9] toynakların, bir kez Afrotheria'da ve bir kez Laurasiatheria'da olmak üzere en az iki farklı memeli soyu tarafından bağımsız olarak edinildiğini (yani benzer olduğunu) ima eder. Condylarthra'nın kendisi bu nedenle polifiletiktir: birkaç condylarth grubu birbiriyle yakından ilişkili değildir. Gerçekten de, Condylarthra bazen bir 'çöp sepeti' taksonu olarak kabul edilir.[4] Gerçek ilişkiler çoğu durumda çözülmemiş kalır.

Meridiungulatlar ve yaşayan toynaklılara ek olarak, Mesonychia[10] ve Dinocerata dahil olmak üzere soyu tükenmiş diğer birçok memeli grubunun condylarthran ataları olduğu önerilmiştir.[11]

Taksonomi

  • Familya Arctocyonidae (olası polifiletik grup)[12]
  • Familya Periptychidae
    • Cins Ectoconus
    • Cins Oxyacodon
  • Familya Hyopsodontidae (Perissodactyla içerisinde sınıflandırılması gerektiği önerildi)[13]
    • Alt familya Tricuspiodontinae
      • Cins Litomylus
      • Cins Paratricuspiodon
      • Cins Tricuspiodon
    • Cins Aletodon
    • Cins Decoredon
    • Cins Dipavali
    • Cins Dorraletes
    • Cins Haplaletes
    • Cins Haplomylus
    • Cins Hyopsodus
    • Cins Louisina
    • Cins Microhyus
    • Cins Midiagnus
    • Cins Oxyprimus
    • Cins Palasiodon
    • Cins Paschatherium
    • Cins Utemylus
    • Cins Yuodon
  • Familya Mioclaenidae
  • Familya Phenacodontidae (kök-Perissodactyla olduğu önerildi)[14]
    • Alt familya Meniscotheriinae
    • Cins Almogaver
    • Cins Copecion
    • Cins Eodesmatodon
    • Cins Phenacodus
  • Familya Pleuraspidotheriidae[15]
    • Cins Hilalia
    • Cins Orthaspidotherium
    • Cins Parabunodon
    • Cins Pleuraspidotherium
  • Familya Didolodontidae (bazal-Meridiungulata)
  • Familya Sparnotheriodontidae? (Litopterna)
  • Cins Tingamarra? (tanımlanmamış memeli)
  • Cins Protungulatum (bazal bir toynaklı, bazal bir çift toynaklı veya plasentalı olmayan eutherian memeli).[16]
  • Cins Kharmerungulatum (bir zhelestid[17])

Ayrıca bakınız

Notlar

  1. ^ a b McKenna & Bell 1997
  2. ^ "Phenacodontidae, I feel like I know you". Tetrapod Zoology. Scientific American. 8 Ağustos 2013. 10 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ Cooper (8 Ekim 2014). "Anthracobunids from the Middle Eocene of India and Pakistan Are Stem Perissodactyls". PLOS ONE. 9 (10): e109232. doi:10.1371/journal.pone.0109232. PMC 4189980 $2. PMID 25295875. 
  4. ^ a b Janis 1993
  5. ^ a b Thewissen 1990
  6. ^ "Archaic Ungulates". The beginning of the Age of Mammals. Baltimore: Johns Hopkins University Press. 2006. ISBN 9780801892219. 
  7. ^ Novacek 1986
  8. ^ Madsen et al. 2001
  9. ^ Murphy et al. 2001
  10. ^ Van Valen 1966
  11. ^ Van Valen 1988
  12. ^ Smith, De Bast. "Reassessment of the Small ‘Arctocyonid’ Prolatidens waudruae from the Early Paleocene of Belgium, and Its Phylogenetic Relationships with Ungulate-Like Mammals 28 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Journal of Vertebrate Paleontology. Retrieved August 2013
  13. ^ Ravel, Anthony; Orliac, Maeva (2014). "The inner ear morphology of the 'condylarthran' Hyopsodus lepidus". Historical Biology. 27 (8): 8. doi:10.1080/08912963.2014.915823. 
  14. ^ Cooper, L. N.; Seiffert, E. R.; Clementz, M.; Madar, S. I.; Bajpai, S.; Hussain, S. T.; Thewissen, J. G. M. (2014). "Anthracobunids from the Middle Eocene of India and Pakistan Are Stem Perissodactyls". PLOS ONE. 9 (10): e109232. Bibcode:2014PLoSO...9j9232C. doi:10.1371/journal.pone.0109232Özgürce erişilebilir. PMC 4189980 $2. PMID 25295875. 
  15. ^ Halliday, T.J.D.; Upchurch, P.; Goswami, A. (2017). "Resolving the relationships of Paleocene placental mammals". Biological Reviews. 92 (1): 521-550. doi:10.1111/brv.12242. PMC 6849585 $2. PMID 28075073. 
  16. ^ Archibald, J. David; Zhang, Yue; Harper, Tony; Cifelli, Richard L. (6 Mayıs 2011). "Protungulatum, confirmed Cretaceous occurrence of an otherwise Paleocene eutherian (placental?) mammal" (PDF). Journal of Mammalian Evolution. 18 (3): 153-161. doi:10.1007/s10914-011-9162-1. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2013. 
  17. ^ James David Archibald · Alexander Olegovich Averianov, Phylogenetic analysis, taxonomic revision, and dental ontogeny of the Cretaceous Zhelestidae (Mammalia: Eutheria) 20 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Article · Feb 2012 · Zoological Journal of the Linnean Society

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tek toynaklılar</span> memeli takımı

Tek toynaklılar ya da tek parmaklılar, memeliler (Mammalia) sınıfından otobur hayvanları barındıran bir takımdır. Ayaklarında genelde tek sayıda toynağı bulunan bu takımdaki hayvanlar büyük ve çok büyük hayvanlar olarak nitelenebilir. Çift toynaklılar takımının geviş getiren hayvanlarının aksine tek toynaklılar bitki selülozunu midede değil bağırsaklarda sindirir. Atgiller, gergedanlar ve tapirler mevcut tek toynaklılardır.

<span class="mw-page-title-main">Eteneliler</span> Eutheria sınıfındaki memelilerin alt sınıfı

Eteneliler, eteneli memeliler veya plasentalı memeliler, memelilerin bir infra sınıfı. Diğer alt sınıflar keseliler (Metatheria) ve hâlâ yumurtlayarak üreyen ilkel memelilerdir (Protheria). Aralarında büyük bir farkla en büyük grup etenelilerdir. Günümüzde, 6000'in üzerinde eteneli türü bulunmaktadır. Vücut yapıları ve yaşam alanlarının farklılıkları ile en çeşitli memeli grubunu oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Eutheria</span> memeli kladı

Eutheria, keselilere göre etenelilerle daha yakından ilişkili olan tüm doğurgan memelileri (Theria) kapsayan bir kladdır.

<span class="mw-page-title-main">Balinaların evrimi</span> Eosen devrinin başında sucul hayata adapte olmaya başlayan mezonikid benzeri çift toynaklıların evrimsel süreci

Balinaların evriminin, Hindistan alt kıtasında 50 milyon yıl önce çift toynaklılardan başladığı ve en az 15 milyon yıllık bir süre boyunca ilerleyip günümüz dişli ve dişsiz balina gruplarını oluşturduğu düşünülmektedir. Balinalar, çift toynaklılar takımına ait, tamamen suda yaşayan deniz memelileridir ve yaklaşık 50-55 milyon yıl önce diğer çift toynaklılardan kopmuşlardır. Birçok analiz, balinaların Eosen veya daha öncesinde evrimleştikleri ve su aygırları ile nispeten yakın – diğer çift toynaklılara göre – bir ortak ataya sahip olmaları gerektiğini göstermiştir. Memeli olarak, hava solumak için yüzeye çıkarlar; yüzgeçlerinde 5 parmak kemiği vardır; yavrularını emzirirler. Tamamen suda yaşamalarına rağmen, karasal atalarından gelen birçok iskelet özelliğini korumuşlardır. 1970'lerin sonlarında Pakistan'da yapılan araştırmalar, deniz memelilerinin karadan denize geçişindeki çeşitli aşamaları ortaya çıkardı.

<span class="mw-page-title-main">Toynaklılar</span> memeli kladı

Toynaklılar, memelilerin Ferungulata grubundan, pençelerini toynak biçiminde geliştirmiş bir memeli üst takımıdır.

<i>Paenungulata</i> memeli kladı

Paenungulata, içinde günümüzde yaşayan üç memeli takımını barındıran bir kladdır: Proboscidea, Sirenia ve Hyracoidea (Kırsıçanımsılar). Embrithopoda ve Desmostylia adlı en az iki takım daha fosil kalıntılarından bilinir. Bu her iki soyu tükenmiş takım da, yaşayan takımlar kadar kendilerine özgü özellikleri taşımaktaydı. Embrithopodlar gergedan benzeri ve tabanlarına basarak yürüyen otçul hayvanlardı. Desmostylianlar ise su aygırı benzeri amfibi hayvanlardı. Yürüme biçimleri ve beslenmeleri spekülasyon konusu olsa da dişlerindeki aşınmalar kara bitkileriyle beslendiklerini ve diğer toynaklı büyük memelilerle benzer duruşa sahip olduklarını gösterir.

<i>Protungulatum</i> plasentalı memeli cinsi

Protungulatum, ilk olarak kuzeydoğu Montana'daki Bug Creek Anthills Oluşumunda bulunan, geç Kretase ile erken Paleosen dönemleri arasında yaşamış, bazal bir toynaklı veya Pan-Euungulate olduğu düşünülen, bilinen en eski plasentalı memeli cinsi.

<span class="mw-page-title-main">Phenacodontidae</span> ilkel toynaklıları içeren bir familya

Phenacodontidae, Paleosen ila Eosen devreleri arasında Kuzey Amerika ve Avrupa'da yaşamış erken toynaklıları içeren bir familya. Phenacodontidler, geleneksel olarak çöp sepeti taksonu olan "condylarthra"ya yerleştirilirler. Ancak tek toynaklılarla ilişkili olduklarını gösteren bazı çalışmalar yayımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mesonychia</span> memeli takımı

Mesonychia, erken Paleosen ila Oligosen dönemleri arasında yaşamış arkaik toynaklı memelileri kapsayan bir etçil memeli grubudur.

<span class="mw-page-title-main">Arctocyonidae</span> Soyu tükenmiş memeliler ailesi

Arctocyonidae, Paleosen'den Eosen'e kadar Avrupa ve Amerika'da yaşamış, 20'den fazla cinse sahip, toynaklılarla ilişkili, soyu tükenmiş bir ilkel plasentalı memeli (Eutheria) ailesi. Bazıları modern ayıların büyüklüğündeydi ve muhtemelen omnivordu; diğerleri daha küçük ve otçuldu.

<span class="mw-page-title-main">Mezonikid</span> soyu tükenmiş toynaklı familyası

Mezonikidler, Paleosen ile Oligosen devirleri arasında Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika'da yaşamış etçil toynaklıları içeren bir familyadır.

<i>Hyopsodus</i> Eosen döneminde yaşamış ilkel toynaklı cinsi

Hyopsodus, Eosen döneminde Avrasya ve Kuzey Amerika'da yaşamış toynaklı memeli cinsi. Bu cinsin fosilleri, Kuzey Amerika'da, özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nin Bighorn Havzası bölgesinde bulunmuştur. Hızlı ve çevik olduğuna, yuvalarda yaşadığına ve belki de ekolokasyonu kullanabildiğine inanılıyor.

<span class="mw-page-title-main">Ferae</span> memeli kladı

Ferae, Carnivora ve Pholidota takımlarından oluşan bir memeli kladıdır. Carnivora ve Pholidota'nın bir grubu için alternatif bir isim olan Ostentoria da önerildi. Moleküler genetik çalışmalarca, günümüze kadar gelen Ferae'nin son ortak atasının yaklaşık olarak 78.9 milyon yıl önce yaşadığı tahmin edilmiştir. Creodonta gibi soyu tükenmiş birkaç takım da Ferae'nin üyeleridir.

<span class="mw-page-title-main">Arctocyonia</span> tarih öncesi memeli takımı

Arktosiyoniyenler, stratigrafik aralığı Paleosen'den Erken Eosen dönemlerine kadar uzanan laurasiatherian memelilerin bir kladıdır. Kretase-Paleojen soy tükenme olayından sonra büyük memeli avcılarının en eski örnekleri arasındaydılar. Bazıları arktosiyoniyenleri kök çift toynaklılar olarak sınıflandırırken, diğerleri Ferae grubunun üyeleri olarak grubu sınıflandırmıştır. Takımda sınıflandırılan üç aile vardır: Arctocyonidae, Oxyclaenidae ve Quettacyonidae.

<i>Chriacus</i>

Chriacus, Paleosen döneminde şu anda Kuzey Amerika'da yaşamış ve erken Eosen'den sonra yok olan bir plasentalı memeli cinsidir.

<i>Ocepeia</i> tarih öncesi afrotherian memeli cinsi

Ocepeia, fosil buluntuları Fas'ın Ouled Abdoun Havzası'nın orta Paleosen çökeltilerinde bulunmuş bazal bir afrotherian memeli cinsi. Cins ilk olarak 2001'de Gheerbrant & Sudre tarafından O. daouiensis tip türü ile bir Phenacodont olarak tanımlandı.

<i>Phenacodus</i> tarih öncesi toynaklı cinsi

Phenacodus, yaklaşık 55 milyon yıl önce geç Paleosen'den orta Eosen'e kadar soyu tükenmiş bir memeli cinsidir. Phenacodontidae ailesini ve Perissodactyla takımını simgeleyen toynaklıların en eski ve en ilkellerinden biridir.

<i>Meniscotherium</i> tarih öncesi toynaklı cinsi

Meniscotherium, 55 ila 48.6 milyon yıl önce yaşamış, köpek büyüklüğünde bir memelinin soyu tükenmiş bir cinsidir. Bir otoburdu ve toynakları vardı. Fosilleri, Utah, New Mexico ve Colorado'da bulundu. Birçok bireyin bir arada bulunması, canlının gruplar halinde yaşadığını gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Creodonta</span> soyu tükenmiş etobur memeliler

Creodonta, Paleosen'den Miyosen dönemlerine kadar yaşamış, soyu tükenmiş, muhtemelen polifiletik bir etobur memeli takımıdır. Her ikisi de karnaval dişlerine sahip oldukları için, kreodontlar ve etçillerin bir zamanlar yakın bir ortak ataya sahip oldukları düşünülüyordu, ancak karnavalları oluşturmada farklı dişlerin rol oynadığı göz önüne alındığında; bu, bir evrimsel yakınsama durumudur. Karnavallar, soyu tükenmiş yarasa Necromantis gibi diğer memeli türlerinde de bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Laurasiatheria</span> memeli üst takımı

Laurasiatheria, Eulipotyphla takımı ile Scrotifera kladını içeren bir plasentalı memeliler üst takımıdır. Kardeş grubu Euarchontoglires ile birlikte Boreoeutheria magna takımını oluşturur. Laurasiatheria taksonu içinde sınıflandırılan hayvanların benzer gen dizilimlerine dayanarak keşfedildi. Grubu birleştirmek için ortak anatomik özellikler henüz ortaya konmadı. Laurasiatheria kladı DNA dizilim analizleri ve retrotranspozon varlık/yokluk verilerine göre temellendirildi. Üst takım, Pangea bölünmeye başladıktan sonra Gondvana'dan ayrılan Lavrasya süperkıtasında ortaya çıktı. En son ortak atasının yaklaşık olarak 76 ila 90 milyon yıl önce soyunun ayrıldığı varsayılmaktadır.