Konak Sahnesi

İzmir Devlet Tiyatrosu Konak Sahnesi, 1927 yılında İzmir'de inşa edilen ve Bahribaba, Mithatpaşa Caddesi, Sabancı Kültür Merkezi ile Ordu Evi arasında bulunan tiyatro binası.

Mimar Necmettin Emre tarafından tasarlandıktan sonra 1926 yılında binanın yapımına başlanmış ve 1927 yılında açılmıştır.^[1] Resmi olarak açıldıktan sonra 14 Nisan 1957'de Salih Canar sorumluluğunda Devlet Tiyatroları'na verilmiştir. Devlet Tiyatroları'na geçtikten sonra bina önemli bir restorasyondan geçmiştir ve halka açık bir tiyatro olma amacıyla açılmıştır. Devlet Tiyatrolarının ilk bölge tiyatrosu olarak açılmıştır. İlk olarak Vali Kazım Dirik'in kararıyla 1927'de Türk Ocakları'nın himayesine geçmiş, sonradan Cumhuriyet Halk Partisi binayı sahiplenmiştir ve 1927'de halk evi olarak kullanılmaya başlanmıştır.^[2] Bina resmiyet kazandıktan sonra değişiklikler ve eklemeler yapılarak 1957'de Devlet Tiyatrolarının mülkiyetine geçmiştir. Şu an, oyunlar izleyiciye açıktır. 2009'da bina onarıma girdi.^[3][4][5]

Bina, Birinci Ulusal Mimarlık Akımı tarzında yapılmıştır.^[6] Bu örnekte Osmanlı canlanma tür görülür. Milli tiyatro binasının mimarisi Osmanlı izleri barındırıyor. Binadaki derin saçak çiniler, kemerler, pencereler, kırık tahta destekler, kubbeler bu izlerden bazılarıdır. Binada simetrik kompozisyon ve T şekilli plan vardır. Bu T şekli dikdörtgen şeklinde fuaye ve diğer alanları ve dikdörtgen tiyatro alanının kesişmesiyle oluşmaktadır. Binanın deniz yoluyla kesiştiği alanda dairesel konsol vardır. Binanın girişi kule gibi yükseltilip eklenen sekizgen kubbe ile vurgulanmıştır. Bu yapıda klasik tasarım özellikleri vardır. Bu yapıdaki fark ise klasik usulde yapılan bu binaya eklenen Osmanlı mimarisinin ögeleridir. Yapının neoklasik bir tarzı vardır.

Bu yapının bağlamını zamanında yaşanan ekonomik faktörler, siyasi koşullar, yasal yapısı, ekolojik durumu ve kültürel koşullar oluşur. Kentsel alanda bulunmaktadır. Milli tiyatronun konumu az çok yoğun bir alandır. Güneybatı tarafında Devlet Konservatuvarı Sabancı Kültür Sarayı var ve kuzeydoğu tarafında İzmir Orduevi var. O öncelikle kıyıda bulunan bir kültür yeriydi kubbesiyle şekliyle İzmir silüetine önem kazandırıyordu ancak daha sonra önündeki deniz dolduruldu. Eğer kot farkına bakarsak bunu anlayabiliriz. Peyzajlı bahçe içinde yer alır. Peyzaj ve yapı arasındaki ilişki hakkında bazı detayları bulabilirsiniz. Oturma alanları ve ağaçların sahip olduğu çerçeve kubbe gibi sekizgen bir forma sahiptir. Yapının bağlamı daha çok tarihseldir. Bunu içerdiği birçok Osmanlı mimari ögeden anlayabiliriz. Bu bina, diğer neoklasik örnekler gibi eksensel bir yaklaşıma sahiptir.

Binaya ilk olarak girdiğimizde binanın Türk modernist bir tarzla tasarlandığını fark ediyoruz. Binanın bahçesi tasarlanmış ve çay bahçesiyle de ilişki sağlanmıştır. Binanın bahçe düzenlemesi yeşil alanlardan, çay bahçesinden ve ortada, küçük bir sekizgen, yeşil alanla beraber büyük ve uzun bir ağaçtan oluşuyor. Sonradan, sekizgen yapıyı kubbe kısmında da fark ediyoruz. Bu tipte bağlantılar binanın devamlılığını sağlıyor ve insanlar tarafından anlaşılabilirliğini arttırıyor. Binanın ana girişi kendini belli ediyor ve böylelikle nereden girileceğini anlayabiliyoruz. Giriş merdivenlerle yükseltilmiş. Giriş kapısının yanındaki duvardaki Osmanlı-Türk süslemeleri bile binanın milli mimarimizin güzel bir örneği olduğunu bize anlatıyor. Ayrıca binanın başka girişleri de mevcut, bunlardan biri bodrum katına, diğerleri şu an kapatılmış olmakla beraber tiyatro sahnesine gitmekte. Bodrum katındaki giriş, daha alçak ve dar olduğundan diğerlerine kıyasla bize farklı bir deneyim yaşatmakta. Merdivenlerin yeşil şeritlerle renklendirildiğini ve kıvrımlı rampayı görüyoruz. Bodrum girişi, bize sanki oyulmuş bir mağara ve biz yavaşça o mağaranın içine girmeye çalışıyormuşuz izlenimini vermekte. Binanın içine girdikten sonra bizi ferah ve geniş bir alan karşılıyor ve yerlerdeki süslemeler dikkatimizi çekiyor. Bütün bina boyunca zeminde farklı tipte süslemeler görüyoruz. İçeride, kemerli yapı aniden dikkatimizi çekiyor. Bazı kırık kemerli yapıdaki kapılar ve pencereler girişteki kemerli yapı görünümünü desteklemiş durumda. Sağ tarafta misafir odasını, biraz ileride solda tiyatro salonunu görüyoruz. Süslemeler çoğu yerde karşımıza çıkıyor. Tiyatro salonu kapatılmış olan, dışarıya açılan iki tane çıkışa sahip. Salonun arkasında, sahnenin mekanik kısmıyla ilgili eşyaların bulunduğu bir asma kat mevcut. Salonun duvarında ve tavanında aşırı dikkat çekici ve yoğun süslemeler mevcut. Giriş tarafında misafir odası ise yüksek ve hafif karanlık bir yapıda, ilginç olan durum şu ki oda, sol tarafında tuvalete doğru inen merdivenlere sahip. Yukarıda ise çalışma odaları ve toplantı odası var. Yukarıya çıkan merdiven çok hoş bir yapıya ve hafif kıvrıma sahip. Merdiven basamaklarının hafifçe eskimiş ve çatlamış olduklarını gözlemliyoruz. Aşağı ve yukarı kattaki eski tipteki ışıklandırmalar ve merdiven bize eski Türk mimarisini hatırlatıyor. Yukarı katta iken zemindeki süslemelerin değiştiğini görebiliyoruz. Yukarı kattaki odalar sağ ve sol tarafta ana koridorun etrafında dizilmiş durumda.

Bina betonarme olarak inşa edilmiştir. Bodrum katının üzerine iki kat olarak inşa edilmiştir. Saçaklar ve balkon, payandalar tarafından sağlanan destekle ayakta durmaktadır. Binanın dış cephesi yeşilimsi bir renkte boyanmıştır. İçeride de bu tonlarda renkleri görmeye devam ediyoruz. İçerideki kemerler kolonlar tarafından taşınmaktadır ve kemerlerin üstünde üstü kaplanmış taşlar vardır. Duvar ile tavan arasındaki geçişlerde alçı kullanılmıştır. Ahşap kapı ve pencereler kullanılmak üzere tercih edilmiştir. Misafir odasındaki merdivenlerde de ahşap kullanılarak uyum sağlanmıştır. Genel olarak süslemeler hem cephede hem de binanın içinde kullanılmıştır ve bu da binaya renkli ve hareketli bir görünüm kazandırmıştır. Çini seramikleri ana girişteki duvarda, tiyatro salonunda ve aynı zamanda üst kattaki üçlü, küçük pencerelerde kullanılmıştır. Bu küçük pencerelerden gelen kontrollü bir ışık sağlanmıştır. Zemindeki süslemeler pürüzsüz bir dokuya sahip. Tiyatro salonundaki tavanda duvarda aşırı yoğun bir şekilde süslemeler kullanılmıştır. İçerideki ana merdivenin korkuluk ve tırabzanı dökme demirden yapılmıştır. Ayrıca, merdiven basamakları da eski görünümlü mermer mozaik malzemesinden yapılmıştır.^[7]

Wikimedia Commons'ta National Theatre of İzmir ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur