İçeriğe atla

Komprador

Pintura de R. Cortés'in (1855) Burguesía adlı tablosu

Komprador veya kompradore (English /kɒmprəˈdɔːr/); yatırım, ticaret veya ekonomi ya da siyasi sömürü yapan yabancı kuruluşlar için aracı olarak hareket eden kişidir.[1] Aynı zamanda "kompradore" sözcüğü İspanyol sömürgecilerinin sömürgelerde kendilerinden yana iş yapmayı kabul etmiş yerlilere verdikleri addır.[2]

Doğu ve Güney Doğu Asya'da Avrupalı bir şirket için çalışan yerli bir yönetici ve buna bağlı olarak dünyanın diğer bölgelerinde geniş ölçüde benzer roller oynayan sosyal gruplar kompradorlara örnek olarak verilebilir.

Etimoloji

"Alıcı" anlamına gelen Portekizce bir kelime olan "comprador" terimi, "tedarik etmek" anlamına gelen Latince "comparare" kelimesinden türemiştir.[3] Kelimenin Doğu Asya'daki orijinal kullanımı, güney Çin'deki Guangzhou'da veya Portekiz'de Avrupalı hanelerde yerli halktan olan bir "hizmetçi"ye atıfta bulunmaktadır. Makao'daki bu kişiler işverenlerinin mallarını takas etmek için pazara giderlerdi.[3][4] Bu terim daha sonra Doğu Asya'daki yabancı şirketler için çalışan sözleşmeli yerli tedarikçiler veya Doğu Asya'daki şirketlerin yerli yöneticileri anlamına gelecek şekilde evrilmiştir.[3][4]

Kullanım ve Komprador Burjuvazisi

Kompradorlar, Güney Çin'de yabancı şirketler için çay, ipek, pamuk ve iplik alıp satarak ve yabancılara ait bankalarda çalışarak önemli görevlerde bulunmuşlardır.[4] Robert Hotung (1862-1956), on dokuzuncu yüzyılın sonlarında Ticaret Holdingi'nin bir kompradoru olarak çalışmıştır (18-19. yüzyıllarda Çinli tüccarlara verilen isim Hong’du ve orada işleyen sistem Kanton Sistemi'ydi). History of Jardine Matheson & Co.'nun sahibi iddiaya göre 35 yaşına geldiğinde "İngiliz Hong Kongu"'nun en zengin adamı oldu.[5] 1906'da kurulan Li & Fung isimli Hong Kong firması, ilk dönemlerinde kısmen Canton kompradoru olarak faaliyet göstermiştir.[]

20'nci yüzyıldaki Marksist teorisyenler Doğu Asya dışındaki bölgelerdeki benzer ticaret sınıfları için "komprador burjuvazi" terimini kullanmışlardır.[6][7][8][9]

Küreselleşmenin ortaya çıkması ve yayılması ile birlikte, "komprador" terimi, gelişmekte olan dünyadaki metropol sermayeye bağımlı ve karşılıklı çıkar ilişkileri içinde olan ticari grupları ve sınıfları ifade etmek için sözlüğe yeniden girmiştir. Mısırlı Marksist Samir Amin (1931-2018) çalışmalarında çağdaş küresel ekonomide kompradorların rolünü tartışmıştır.[10] Buna ek olarak, Hint ekonomist Ashok Mitra (1928-2018) Hint yazılım endüstrisi ile bağlantılı firmaların sahiplerini ve yöneticilerini komprador olarak nitelendirmiştir.[11] Hindistan'daki yazılım endüstrisinin komprador "nitelikleri" ile giderek daha fazla özdeşleştirilmesi, sektörle ilişkili bazı kişilerin "dot.compradors" olarak etiketlenmesine yol açtığı iddia edilmiştir.[12][13]

Marksist terminoloji, yabancı emperyal güçlerin çıkarlarına hizmet ettiği düşünülen bir "komprador burjuvazisi" ile yabancı emperyalizme karşı olduğu ve kendi ülkesinin bağımsızlığını desteklediği düşünülen (ve bu nedenle bazı koşullar altında sosyalist devrimcilerin kısa vadeli müttefiki olabilecek) bir "ulusal burjuvazi"yi karşı karşıya getirir.

Mikhail Delyagin 21. yüzyıl Rus devletini "kapitalist komprador sistemli, kendi içinde bir komprador" olarak nitelendirmiştir.[14]

Çetin Altan, Onlar Uyanırken adlı kitabında komprador burjuvazisi için, "İthalat, ihracat, yabancı firma temsilciliği ve sermaye ortaklığı, montaj sanayii biçimlerinde yürütülen bu kompradorluğun günümüzde en büyük koruyucusu Amerika'dır." diyerek Amerika'nın geri kalmış ülkelerdeki komprador burjuvalarının müttefiki olduğunu belirtmiştir.[2]

Ayrıca bakınız

Vikisözlük'te komprador ile ilgili tanım bulabilirsiniz.

Kaynakça

  1. ^ "comprador". oxforddictionaries.com. OXford University Press. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2017. 
  2. ^ a b Altan, Çetin (1967). Onlar Uyanırken - Türk sosyalistlerinin el kitabı. İstanbul: Ararat Yayınları. s. 30. 
  3. ^ a b c  Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Comprador". Encyclopædia Britannica. 6 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 813. 
  4. ^ a b c Bergere, Marie-Clarie (1989). The Golden Age of the Chinese Bourgeoisie 1911-1937. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 38-39. ISBN 978-0521320542. 0521320542. 
  5. ^ Tsang, Steve (2007). A Modern History of Hong Kong. I. B. Taurus & Company. ISBN 978-1-84511-419-0. 
  6. ^ Mao Zedong; Michael Y. M. Kau, John K. Leung (eds.) The Writings of Mao Zedong - Volume II 1949-1976: Ocak 1956-Aralık 1957. M.E. Sharpe, 1992, s. 136
  7. ^ Mao Zedong. "Analysis if the classes in Chinese Society" 27 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Marxists.org.
  8. ^ Slobodan Antonić (10 Nisan 2010). "Компрадори". 8 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ Trotsky, Leon (2008). History of the Russian Revolution (PDF). ss. 13-14. ISBN 978-1931859-45-5. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Kasım 2023. 
  10. ^ Amin, Samir (2011). Maldevelopment: Anatomy of a Global Failure. Oxford: Pambazuka Press. ISBN 1906387796. 10 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2023. 
  11. ^ Mitra, Ashok. "Hour of the Comprador". The Telegraph, Kolkata, 27 Nisan 2007 - "İngilizlerin yalakası olan kabile - mükemmel kompradorlar - Hindistan'da özgürlük hareketinin coşkusu ve çılgınlığı arasında tamamen gölgede kalmıştı. Ancak koşullar Arnold Toynbee'yi yeniden tanımaya zorluyor: tarih döngüsellik virüsünün kurbanıdır. Ülke komprador bir iklime geri dönüyor. Dış kaynak kullanımı dalgasının ortaya çıkardığı yeni nesil bilgi teknolojisi baronları, ülkeyi kusursuz bir komprador bölgesine dönüştürmeye kararlı."
  12. ^ Saraswati, Jyoti (2012). Dot.compradors: Hindistan Yazılım Endüstrisinin Gelişiminde Güç ve Politika 4 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Pluto Press, Londra. 9780745332659.
  13. ^ Smith, Carl (2005). The Emergence Of A Chinese Elite In Hong Kong (PDF). s. 1. ISBN 978-962-209-688-2. 11 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021. 
  14. ^ Delyagin, Mikhail Gennadyevich (18 Şubat 2013). "В России установился компрадорский капитализм – Rusya'da komprador kapitalizm yerleşti". 27 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2023. У нас парадокс в том, что компрадорскую политику проводит само государство. (Devletin kendisinin komprador siyaseti yürütmesi gibi bir paradoksumuz var.) 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çince</span> Çin ve çevresinde konuşulan bir dil

Çince, Çin anakarası ve çevresinde yaşayan bir milyardan fazla kişi tarafından konuşulan Eski Çinceden türemiş dillerin oluşturduğu diller grubudur. Dünyadaki her beş kişiden birinin anadili olarak konuştuğu Çince, lehçeleriyle birlikte dünyada en çok konuşulan dildir. Çince ve lehçeleri Büyük Çin olarak adlandırılan Çin anakarası, Hong Kong, Makao, Tayvan ve Malezya, Endonezya, Tayland, Singapur, Myanmar, Vietnam, Güney Kore gibi Doğu ve Güneydoğu Asya ülkelerinde konuşulmaktadır. Çince, dünyanın en çok konuşulan dil olmasına bağlı olarak Birleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biridir. Aynı zamanda Çin, Tayvan, Singapur, Hong Kong ve Makao'nun resmî dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Hong Kong</span> Çinin özel idari bölgesi

Hong Kong (Çince: 香港, Kantonca telaffuzu:

<span class="mw-page-title-main">Maoculuk</span> Çin lideri Mao Zedungun düşüncelerine dayanan akım

Maoculuk ya da Maoizm, adını Mao Zedong'dan alan, kapitalizmin Avrupa'daki gibi bir gelişme seyri izlemediği Uzak Doğu toplumlarına özgü Marksizm'in pratiği olarak ifade edilebilir. Maoizm, taraftarlarına göre, Marksizm-Leninizm siyaset biliminin 3. nitel aşamasıdır ve kırlardan şehirleri kuşatarak proleterya diktatörlüğüne ulaşabilmenin tek altın anahtarıdır. Maocuların asgari programlarında ise, bağımsızlığın sağlanması ve feodalizmin tasfiyesi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Çin karakterleri</span>

Çin karakterleri veya Çin harfleri, günümüzde Çince, Japonca ve nadiren Korecenin yazılmasında kullanılan simgesel grafikler ya da logogramlardır. Bunlara Mandarin Çincesinde hànzì, Japoncada kanji, Korecede hanja ya da hanmun, Vietnamcada ise hán tự ya da chữ nho adı verilir.

Çinliler ; çoğunlukla soy, etnisite, uyrukluk, vatandaşlık veya diğer bağlılık vasıtasıyla Çin ile ilişkili çeşitli kişiler veya gruplardır.

Halk savaşı; Mao Zedong'un, Çin Devrimi pratiği içerisinde geliştirdiği, yarı-sömürge konumunda olan ülkelerde, işçi sınıfı önderliğinde, temel gücü köylü kitlelere dayanan bir işçi-köylü ordusunun emperyalizme ve feodalizme karşı verdiği savaştır. İşçi sınıfı ve köylülüğün bazı kesimlerinin yanı sıra kent küçük-burjuvazisini de kapsayan bir ordunun savaşı olmasından kaynaklı, bu savaşa halk savaşı denir.

<span class="mw-page-title-main">Çin dilleri</span> Doğu Asyada ki Sinitik diller

Çin dilleri ya da Çin dil ailesi, Çin'de yaşayan Hanların konuştuğu dillerin tümüne verilen addır. Çin-Tibet dil ailesine dahil kollardan birini oluşturmaktadır. Bu diller ayrıca Sinitik diller olarak da adlandırılır.

Devletçilik, devletin ekonomiyi veya sosyal hayatı ya da her ikisini de belirli bir dereceye kadar kontrol etmesi gerektiği inancıdır. Bu anlamıyla devletçilik, anarşizmin tersidir. Devletçilik totalitarist, refah devleti, minarşizm, büyük devlet gibi çeşitli şekillerde olabilir.

Antagonist çelişki veya uzlaşmaz çelişki, antagonist, yani zıt olan farklı sosyal sınıflar arasında uzlaşmaz çelişkiyi ifade eden terim. Özellikle Maoist teoride bu çelişkiye sıklıkla atıfta bulunulmuştur.

Yeni Demokrasi ya da Yeni Demokratik Devrim, Mao Zedong'un "dört sınıf bloku" teorisi kapsamında, Çin Devrimi sonrasında kurulan Çin'deki demokrasi anlayışı ifade eden terim. Bu teoriye göre; devrim sonrası Çin'de gelişecek demokrasi farklı bir yol izleyecek, batılı devletlerde yer alan parlamenter sistem ve liberal ekonomiden farklı olarak, Sovyet türünde bir örgütlenme modeli ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ekonomisi türüne adapte olmuş bir demokrasi türü oluşacaktı. Bu kavramın literatüre girmesinin ardından geçen sürede, Yeni Demokrasi kavramı benzer gerekçeleri ile diğer ülke ve bölgelerde uyarlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Asya ekonomisi</span> Kıta Ekonomisi

Asya ekonomisi, 49 farklı devlette yaşayan 4.4 milyardan fazla insandan oluşur. Altı devletin kısmen Asya'da olmakla birlikte, ekonomik ve siyasi açıdan başka bir bölgeye ait olduğu düşünülmektedir. Asya dünyadaki en hızlı büyüyen ekonomik bölge ve SAGP'ye göre GSYİH bakımından en büyük kıtasal ekonomidir. Çin, Japonya ve Hindistan dünyanın en büyük on ekonomisi arasındadır. Dahası, Asya, Japon ekonomik mucizesinden (1950-1990) başlayarak, Güney Kore'deki Han Nehri Mucizesi (1961-1996) ve Çin'deki ekonomik patlama (1978-2013) ile dünyanın en uzun ekonomik patlamasının merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Muhafızlar (Çin)</span>

Kızıl Muhafızlar, Kültür Devrimi sırasında 1966 ile 1967 yıllarında Mao Zedong'un harekete geçirdiği fanatik öğrenci yarı askerî kitlesel toplumsal hareket. Başlangıçta direnişle karşılaşmalarına rağmen, Kızıl Muhafızlar Mao'dan kişisel destek aldı ve hareket hızla büyüdü. Pekin'deki hareket, 1966'daki Kızıl Ağustos sırasında doruğa ulaştı ve daha sonra Çin ana karasının diğer bölgelerine yayıldı. Mao, grubu propaganda olarak kullandı ve iktidarı ele geçirmek ve Çin'in komünizm öncesi geçmişine ait sembolleri yok etmek gibi hedeflere ulaşmak için kullandı. Bunlar arasında antik eserler ve önemli Çinli şahsiyetlerin mezarlıkları da vardı. Dahası, hükûmet Kızıl Muhafızlara karşı oldukça hoşgörülü davrandı ve hatta Kızıl Muhafızların muhalif olarak görülen insanlara bedensel zarar vermesine bile izin verdi. Hareket hızla kontrolden çıktı, sık sık otoriteyle çatışmaya girdi ve hükûmet gençleri dizginlemek için çaba gösterene kadar kamu güvenliğini tehdit etti. Bizzat Mao bile solcu öğrencilerin fazla radikalleştiğini fark etti. Kızıl Muhafız grupları da aralarında hizipleşmelerin gelişmesi nedeniyle iç çatışmalardan muzdaripti. 1968'in sonuna gelindiğinde, resmi bir hareket olarak grup, Kırsala Doğru Hareket politikası nedeniyle kızıl muhafızların birçoğunun kırsal alanlara ve kırsal kesimlere gönderilmesiyle grup resmi bir hareket olarak dağıldı.

İşçi-Köylü-Asker öğrenciler (工农兵学员) 1970 ve 1976 yılları arasında Kültür Devrimi'nin (1966-1976) son zamanlarına doğru üniversitelerde okuyan Çinli öğrencilerdi. Bu öğrencilerin üniversitelere kabul edilme nedeni akademik başarıları değil ailelerinin belirli "sınıfsal arka plandan" gelmesiydi. İşçi, köylü ve askerlerin çocukları "Beş Kırmızı Kategori" içinde sınıflandırılıp belirli ayrıcalıklardan yararlanıyorlardı.

Sosyal emperyalizm, "sosyo-emperyalizm" ya da "emperyal sosyalizm" olarak da adlandırılan bir politik terim olup "söylemleri sosyalist, eylemleri emperyalist" olarak nitelendirilen insanların, partilerin veya ulusların siyasi ideolojisidir. Bazı akademisyenler bu terimi iç sosyal barışı korumak amacıyla emperyalizme başvuran devletler için de kullanırlar.

<span class="mw-page-title-main">Üçüncü veba salgını</span>

Üçüncü veba salgını, Çing hanedanlığının Xianfeng İmparatorunun beşinci yılında 1855'te Çin'in Yunnan kentinde başlayan büyük bir bubonik veba salgınıydı. Bubonik (hıyarcıklı) vebanın bu bölümü, tüm yerleşik kıtalara yayıldı ve nihayetinde Hindistan ve Çin'de 12 milyondan fazla ölüme yol açtı. Ölümlerin en az 10 milyonu yalnızca Hindistan'da meydana geldi. Bu salgın tarihin en ölümcül salgınlarından biri olarak kayıtlara geçti. Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi dünya çapındaki kayıpların yılda 200'e düştüğü 1960 yılına kadar aktif olarak kabul edildi. Veba ölümleri o zamandan beri her yıl daha düşük bir seviyede devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Mao Zedong'un kişilik kültü</span>

Mao Zedong'un kişilik kültü, Başkan Mao Zedong'un 1949'daki yükselişinden 1976'daki ölümüne kadar Çin'deki yönetiminin önemli bir parçasıydı. Kitle iletişim araçları, propaganda ve bir dizi başka teknik devlet tarafından Mao Zedong'un statüsünü Batı'ya karşı durabilecek ve Çin'i Komünizmin bir feneri haline getirebilecek yanılmaz bir kahraman lider konumuna yükseltmek için kullanıldı. Ancak Mao'nun kendisi, etrafında oluşturulan kişilik kültünü açıkça eleştirmiştir.

Marksizm-Leninizm-Maoizm (MLM), Marksizm-Leninizm ve Maoculuğu sentezleyen ve üzerine inşa eden bir siyaset felsefesidir. Savunucuları Marksizm-Leninizm-Maoizm'i Maoizm, Maoizm'i de Mao Zedong Düşüncesi veya Marksizm-Leninizm-Mao Zedong Düşüncesi olarak adlandırmaktadır. Marksizm-Leninizm-Maoizm, 1969 yılında Kuzey Kalimantan Komünist Partisi'nin temel ilkesi olarak ilan edilmiş olmasına rağmen, ilk kez 1982 yılında Aydınlık Yol tarafından resmileştirilmiştir.

Cao Mao, Çin'de Wei Hanedanı'nın dördüncü imparatorudur. Saltanatı MS 254'ten MS 260 yılında ölümüne kadar kadar sürmüştür.

Millî İktisat, Ziya Gökalp tarafından tasavvur edilen ve birbirini takip eden Osmanlı ve Türk hükûmetleri tarafından yürütülen, yerli Hristiyan burjuvazinin sistematik olarak mülksüzleştirilmesini ve onların yerine Müslüman Türklerin geçmesini, ayrıca Hristiyanların mülkiyetindeki mülklerin büyük çapta müsaderesini ve yeniden dağıtımını içeren ekonomik plandır. Türk Yurdu, 1915'i Millî İktisat'ın başlangıç yılı ilan etti. Talat Paşa, Emil Ludwig'e Ermeni işgücünün kaybının ekonomiye kısa bir süreliğine zarar vereceğinden ancak yakında Türklerin onların yerini alacağından bahsetti.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Ağustos</span>

Kızıl Ağustos ,, 1966 yılındaki Kültür Devrimi sırasında Pekin'de meydana gelen bir dizi şiddet olayıdır. Resmi istatistiklere göre, o yılın Ağustos ayından Eylül ayına kadar kentte aralarında öğretmen ve okul müdürlerinin de bulunduğu 1.772 kişi Kızıl Muhafızlar tarafından öldürülmüştür. Ayrıca 33.695 ev yağmalanmış ve 85.196 aile Pekin'i terk etmek zorunda kalmıştır. Şiddet şehrin kırsal bölgelerine de yayıldı ve 325 kişinin öldürüldüğü Daxing Katliamı'na yol açtı. Daxing Katliamı'nın en yaşlı kurbanı 80 yaşındayken en genci sadece 38 günlüktü ve 22 aile tamamen yok edildi. Genel olarak, resmi istatistikler Kızıl Ağustos sırasında 10,275 kişinin dövüldüğünü ya da öldürüldüğünü göstermektedir. Kızıl Ağustos, Kültür Devrimi sırasında Kızıl Terör'ün başlangıcı olarak görülüyor ve benzer şiddet olayları Şangay, Guangzhou, Nanjing ve Xiamen de dahil olmak üzere Çin'in dört bir yanındaki şehirlerde meydana geldi. Kızıl Ağustos, Nazi Almanyası'ndaki Kristallnacht ve İkinci Çin-Japon Savaşı sırasındaki Nanjing Katliamı ile karşılaştırılmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.