İçeriğe atla

Kokoşauri Kilisesi

Kokoşauri Kilisesi
Temel bilgiler
KonumSusuz, Şavşat
İnançDoğu Ortodoks Kilisesi
MezhepGürcü Ortodoks Kilisesi
DurumYıkılmış
Mimari
Mimari türKilise
Mimari biçimGürcü mimarisi
Tamamlanma? Orta Çağ
Özellikler
MalzemelerMoloz taş, yontu taş, dolgu duvar

Kokoşauri Kilisesi (Gürcüce: კოკოშაურის ეკლესია), tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Susuz köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü kilisesidir.[1] Adını Kokoşauri mahallesinden alır.

Tarihçe

Mahallenin ve kilisenin adı olan Kokoşauri (კოკოშაური), Gürcüce bir yer adı olup iki kulplu testi, su kabı olarak kullanılan kabak gibi değişik anlamlara sahip “kokoşa” (კოკოშა) kelimesinden türemiştir.[2] Şavşeti bölgesindeki Kokoşauri eski bir Gürcü yerleşimiydi ve Osmanlılar bu bölge ile yerleşimi 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Osmanlı döneminde köy halkının Müslüman olmasıyla kilisenin işlevini yitirdiği ve zaman içinde yıkıldığı anlaşılmaktadır. Tarihsel olarak Gurnateli bir Gürcü yerleşimi olmakla birlik, 1886 tarihli Rus nüfus sayımında 58 kişiden oluşan nüfusu Türk adıyla kaydedilmişti.[3] Doğubilimci Nikolay Marr’ın 1904 yılında Şavşat bölgesini gezdiği sırasında da kilise belli ölçüde sağlamdı.[4]

Mimari

Günümüzde tamamen yıkılmış olan Kokoşauri Kilisesi, köyün üst tarafında yer alan Kokoşauri ile Velta mahalleleri arasında bulunuyordu. Bugün köylüler kilisenin olduğu yeri "Natadzrevi" (eski kilise yeri) olarak adlandırmaktadır.[5] Nitekim 2002 yılında "Gogişauri" olarak anılan kiliseden sadece bir duvar kalıntısı tespit edilmiştir.[6] Nikolay Marr'ın 1904 yılında verdiği bilgiye göre, Kokoşauri Kilisesi orman içinde, köye güneydoğudan hakim ve Kokoşauri adını taşıyan bir tepede bulunuyordu. Duvarları dolgu duvar tekniğiyle moloz taşlarla inşa edilmiş ve yüzeyleri kabaca yontulmuş taşlarla kaplanmıştı. Kilise Şavşeti bölgesinde rastlanan uzun dikdörtgen planlı bir yapıydı. Bununla birlikte apsisi içeriden yarım dairesel bir forma sahipti. Apsisin iki yanında birer niş vardı. Her taraftan yıkılmaya başlamış olan kilisenin taşları iç kısımda duruyordu ve kilisenin içinde ağaçlar büyümüştü. Kilisenin uzunluğu apsisin yuvarlak kısmından itibaren yaklaşık 7,5 metre, genişliği yaklaşık 5 metredir. Yapı tarzı kilisenin eskiden kaldığını gösteriyordu. Tek giriş kapısı güneyde yer alıyordu. Güney duvarı daha fazla yıkılmıştı ve ayakta duran duvarların boyu apsis kısmında iki metreyi buluyordu.[7]

Kaynakça

  1. ^ "Mine Kadiroğlu - Fahriye Bayram, "Ortaçağ Gürcü Mimarisi 2002 Yılı Yüzey Araştırması", 21. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2003, 2. Cilt, s. 3" (PDF). 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Aralık 2023. 
  2. ^ "კოკოშა" - ქართული მატერიალური კულტურის ეთნოგრაფიული ლექსიკონი / Ethnoraphic Dictionary of the Georgian Material Culture, Tiflis, 2011 9 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-10-489-3
  3. ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893; "Batum oblastı" - Sıra no: 1463". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023. 
  4. ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები ), Batum, 2015, s. 146. 28 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941434112.
  5. ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 76. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
  6. ^ "Mine Kadiroğlu - Fahriye Bayram, "Ortaçağ Gürcü Mimarisi 2002 Yılı Yüzey Araştırması", 21. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2003, 2. Cilt, s. 3" (PDF). 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Aralık 2023. 
  7. ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები ), Batum, 2015, s. 146-147. 28 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941434112.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Alabalık, Artvin</span>

Alabalık, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Dereiçi, Şavşat</span>

Dereiçi, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Dutlu, Şavşat</span>

Dutlu, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Ança Manastırı</span>

Ança Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı ve eski adı Anca olan İncilli köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü Ortodoks manastırıdır. Ança Manastırı, Tao-Klarceti bölgesindeki beş Gürcü piskoposluğundan biri olan Ança Piskoposluğu'nun da merkeziydi.

<span class="mw-page-title-main">Samtzkaro Kilisesi (Aşağı)</span>

Aşağı Samtzkaro Kilisesi, tarihsel Klarceti bölgesindeki Gürcü kiliselerinden biridir. Günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı ve eski adı Samtskaro olan Aşağı Irmaklar köyündedir.

<span class="mw-page-title-main">Artanuci Kilisesi</span>

Artanuci Kilisesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin iline bağlı Ardanuç ilçesinin idari merkezi oalan Ardanuç kasabasında Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir. Eski Artanuci kasabasına sonradan Adakale dendiği için bu kilise Adakale Kilisesi olarak da bilinir. Artanuci Kilisesi, Ardanuç Kalesi içinde yer alan iki kiliseden biridir.

Tsihisdziri Kilisesi, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Tsihisdziri olan Kayadibi köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir.

Yukarı Samtzkaro Kilisesi, tarihsel Klarceti bölgesindeki Gürcü kiliselerinden biridir. Günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı ve eski adı (Yukarı) Samtzkaro olan Yukarı Irmaklar köyündedir.

Tavzeti Kilisesi veya Tauzeti Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Meşeli köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Bugün Okurlar adını taşıyan Tavzeti adlı yerleşimin ibadet yeriydi.

Tzinobani Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Meşeli köyünün sınırları içinde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Ortadan kalkmış bir yerleşim olan Tzinobani köyünün kilisesiydi.

Dabaketili Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Dabaketili olan Yaşarköy'de Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Meria Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Meria olan Veliköy'ün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Bulunduğu mahalleden dolayı Molohori Kilisesi olarak da bilinir.

Ube Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Ube olan Oba köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş bir Gürcü kilisesidir. Bulunduğu yer itibarıyla Vanisa Kilisesi olarak da bilinir.

Devadzeler Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Daba olan Erikli köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Devadzeler mahallesinin kilisesi olduğu için bu adla anılır. Bu yapı, Devadzeler'in diğer adına istinaden Devieti Kilisesi olarak da bilinir.

Cvarebi Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Cvarebi olan Şalcı köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kilisesidir.

Bazgireti Kilisesi veya Badzgireti Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Bazgireti olan Maden köyünde Orta Çağ'da kalma Gürcü kilisedidir. Bulunduğu mevkiden dolayı Sazgireli Kilisesi olarak da bilinir.

Hozabiri Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Çihishevi olan Yanıklı köyünün sınırları içinde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Hozabiri Kilisesi, eski Hozabiri köyünün kilisesiydi ve bundan dolayı bu adla anılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Svirevani Kilisesi</span> Artvin Şavşat Dutlu Köyü Orta Çağ Gürcü Kilisesi

Svirevani Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Svirevani olan Dutlu köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Surevani Kilisesi olarak da bilinir.

Goraşeti Kilisesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı ve eski adı Goraşeti olan Kutlu köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kiliseydi.

Dasamobi Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Dasamobi olan Dereiçi köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kiliseydi. Bu yapı günümüze ulaşmamıştır.