İçeriğe atla

Kobustan Petroglifleri

Kobustan Kaya Sanatı Kültürel Peyzaj Alanı
UNESCO Dünya Mirası
Resmî adıQobustan dövlət tarixi-bədii qoruğu
Konum Azerbaycan
KriterKültürel: iii
Referans1076rev
Tescil2007 (31. oturum)
Bölge537.22 ha (1,327.5 dönüm)
Koordinatlar40°07′30.8″K 49°22′30.2″D / 40.125222°K 49.375056°D / 40.125222; 49.375056

Gobustan Kaya Sanatı, tarih öncesi ve Orta Çağ dönemlerinin flora ve faunasını, avcılığını, yaşam tarzlarını ve kültürünü temsil etmektedir.[1] Kayalara yapılan oymalarda ilkel adamlar, dans ritüelleri, ellerinde mızraklı adamlar, hayvanlar, boğa güreşleri, deve kervanları, güneş ve yıldız resimleri yer almaktadır. Bu oymaların tarihi 5.000 – 20.000 yıl öncesine kadar gitmektedir.[2]

Kobustan Kaya Sanatı Kültürel Peyzaj Alanı

Kobustan Kaya Sanatı Kültürel Peyzaj Alanı, Üst Paleolitik dönemden Avrasya'daki Orta Çağlara kadar insanlık tarihini temsil etmektedir.[3] Azerbaycan'da, Büyük Kafkas Dağları'nın güneydoğu ucunda yer almaktadır. Bakü'ye yaklaşık 64 kilometre (40 mi) uzaklıkta yer almaktadır. Sit alanı 537 hektar alan kaplamaktadır.[4]

Kültürel peyzaj alanı, orta Azerbaycan'ın yarı çöl bölgesinde bulunan üç kayalık yaylayı kapsamaktadır. 1.000'den fazla kaya yüzeyinde 40.000 yıllık kaya sanatı tarihini yansıtan 6.000'den fazla kaya çizimi bulunmaktadır.[4][5][6]

Arkeolojik kazılar sırasında, farklı arkeolojik evrelerde 104 adet küçük boyutlu oyma taş da keşfedilmiştir.[3]

Yaklaşık 5.000 ila 8.000 yıl öncesine tarihlenen Kobustan petrogliflerinde, Viking gemilerine benzer uzun gemiler de yer almaktadır.[7][8] Kobustan'daki kaya resimleri arasında gemi resimlerinin bulunması, bölgenin Akdeniz ve Avrupa kıtaları ile olan ilişkisini göstermektedir.[9]

Antik kaya sanatına ev sahipliği yapan Kobustan'da Jingirdağ, Büyüktaş ve Küçüktaş dağları ile Yazılıtepe bulunmaktadır. Kaya sanatı örneklerinin çoğu Büyüktaş ve Küçüktaş dağlarının üst yüzeylerinde bulunur. 3-4 bin yıl öncesine tarihlenen kaya resimleri ağırlıklı olarak av sahnelerini yansıtmaktadır. Daha korunaklı taraflarda insan (dansçılar, avcılar, kask takan erkekler) ve hayvan (geyik ve keçi) resimleri betimlenmiştir.[10]

Kobustan kayaları üzerindeki hayvanların görüntüleri, Pleistosen döneminde yaban öküzü ve yaban atları gibi büyük hayvanlardan, Holosen döneminin başından başlayarak iklim değişikliğine göre geyik, yaban domuzu ve kuş gibi nispeten daha küçük Holosen hayvanlarına kadar avlanma hedeflerindeki değişime bağlı olarak dönemlere göre değişmektedir.[3]

Küçüktaş Dağı'ndaki "Firuz-1", "Firuz-2", "Kaya-Arası", "Kaya-Arası-2", Büyüktaş Dağı'ndaki Kaniza, Ana-Zaga yaşam alanlarının duvarlarında petroglifler bulunmaktadır. Dağ, bu sit alanındaki bazı taşların üzerindeki petrogliflerle benzerlik göstermektedir.[3]

Kayalardan birinde, Fulminate önderliğindeki 12. Roma Lejyonu'nun Hazar kıyılarında geçici olarak kalışını gösteren Roma İmparatoru Domitian'ın saltanatı (MS 81-96) dönemine ait Latince bir yazıt bulunmaktadır.[7]

Erken döneme ait bir diğer kalıntı, Kobustan Kaya Sanatı'nda anlatılan eski bir müzik aleti olan "kaval çalan taş"tır (tef taşı).[7]

1996 yılında Azerbaycan SSC Bakanlar Kurulu kararı ile dağlar Kobustan Devlet Tarihi Sanat Koruma Alanı ilan edilmiştir. Başkanın kararıyla, dağlar 2007 yılında Ulusal Koruma Alanı ilan edildi.[4]

Kaya sanatı gravürlerinin kalitesi ve yoğunluğu nedeniyle Kobustan, 2007 yılında UNESCO Dünya Mirası Alanı ilan edildi.[4][11]

Tarihi

Kültürel peyzaj alanı ilk olarak 1939-40 yıllarında yerel bir madenci tarafından keşfedildi.[2][12] MÖ 12. ve 8. yüzyıllar arasına tarihlenen geyik, keçi ve sığırlara ait çizimler, Kobustan'daki Neolitik dönemi yansıtmaktadır.[13] 1947 ve sonrasında 3.500'den fazla petroglif ile yaklaşık 750 kayayı analiz eden Isak Jafarzadeh'in incelediği Kobustan petroglifleri, antik çağlardan Orta Çağ'a kadar 6 döneme ayrılmıştır:

  • Neolitik dönem (figürler omuzlarında ok ve yay bulunan kadın ve erkek çizimlerini içerir),
  • Geç Neolitik dönem (bizon, kayık ve okçu çizimleri),
  • Eneolitik dönem (büyük keçi, aslan ve geyik çizimleri),
  • Tunç Çağı dönemi (vahşi hayvanlar, atlar ve domuz çizimleri),
  • Demir Çağı dönemi (insan çizimleri, keçi ve geyik figürleri ile Roma yazıtları)
  • Orta Çağ (deve kervan çizimleri, elinde silah olan bir savaşçı, semboller, Arapça ve Farsça yazıtlar).[14]

İlerleyen yıllarda F. Muradova ve J. Rustamov 1.500'den fazla görüntünün ortaya çıkarıldığı yeni keşifler gerçekleştirdiler. Arkeolojik kazılar sırasında bölgede çok sayıda Tunç Çağı yapısı bulunmuştur.[3] Bu arkeolojik kazılar, Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisi Arkeoloji ve Etnografya Enstitüsü tarafından desteklenmiştir.[12]

1966, 1988 ve 2001'de, tüm kaya oymaları ve petroglifleri devlet koruması altına alındı [12]

Galeri

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Gobustan Rock Art Cultural Landscape". whc.unesco.org (İngilizce). 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2018. 
  2. ^ a b "Gobustan Rock Art - Unesco World Heritage Site | For World Heritage Travellers". www.worldheritagesite.org (İngilizce). 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2018. 
  3. ^ a b c d e Gobustan Rock Art Cultural Landscap -el paisaje cultural del arte rupestre de Gobustán (2016). "Gobustan Rock Art Cultural Landscape" (PDF). Cuadernos de Arte Rupestre: 213-232. 4 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Nisan 2022. 
  4. ^ a b c d "Gobustan Rock Art, AZERBAIJAN - Med-O-Med". Med-O-Med (İngilizce). 28 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2018. 
  5. ^ The Archaeology of the Caucasus: From Earliest Settlements to the Iron Age. Cambridge University Press. 2017. ISBN 1107016592. 
  6. ^ "Gobustan Rock Art - Unesco World Heritage Site | For World Heritage Travellers". www.worldheritagesite.org (İngilizce). 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2018. 
  7. ^ a b c "The Rock Engravings of Gobustan". donsmaps.com. 11 Şubat 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2018. 
  8. ^ Pre-Columbian Trans-Oceanic Contact. Lulu.com. 2016. s. 98. ISBN 9781329972162. 
  9. ^ Cognitive Archaeology as Symbolic Archaeology. İngiltere: Archaeopress, Publishers of British,Archaeological Reports. 2008. s. 32. ISBN 9781407301792. 
  10. ^ Azerbaijan: Mosques, Turrets, Palaces. Corvina Kiadó. 1979. ss. 8. ISBN 9789631303216. 
  11. ^ Heritage and Archaeology in the Digital Age: Acquisition, Curation, and Dissemination of Spatial Cultural Heritage Data. Springer. 2017. ISBN 3319653709. 
  12. ^ a b c Gobustan Rock Art Cultural Landscape. World Heritage Site Nomination Document 5 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: ":2" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
  13. ^ The sticky drawings of the deer, goat and cattle dated between 12th and 8th centuries BC reflect the Neolithic period in Gobustan. Rosen Pub Group. 2004. ss. 11. ISBN 0823944972. 
  14. ^ "Pleistocene art in Azerbaijan" (PDF). 5 Şubat 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Karain Mağarası</span> Döşemealtıda bir mağara

Karain Mağarası, Türkiye'nin en büyük doğal mağaralarından biridir. Denizden yüksekliği 430-450 metredir. Antalya'nın 30 km kuzeybatısında eski Antalya-Burdur kara yoluna 5–6 km uzaklıkta bulunan Yağca mahallesi sınırları içinde bulunur. Antalya-Burdur kara yolunun 13. km'sinde Karain işaret levhasından sola dönülerek Karain Mağarası yoluna girilir. Antalya'ya uzaklığı 27 km'dir.

<span class="mw-page-title-main">Acacus Dağları</span>

Acacus Dağları Sahra'nın bir parçası olan batı Libya çöllerindeki bir dağ dizisi formu. Onlar Libya'nın doğusundaki Ghat şehrinde konumlanır ve Cezayir sınırından yaklaşık 100 km kuzeye yayılır. Tadrart ın anlamı bu bölgenin doğal dili nde 'dağ' anlamındadır. Alan özellikle tarih öncesi kaya sanatı süslemelerine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Gobustan Devlet Tarihi-Doğa Koruma Alanı</span> Bakünün Karadağ ilçesinde yer alan tarihi doğa koruma alanı

Gobustan Devlet Tarihi- Doğa Koruma Alanı, Azerbaycan'ın başkenti Bakü'nün Karadağ rayonunda yer alan tarihi doğa koruma alanıdır. Pek çok dağ geçidi (Azerbaycanca:Gobu) barındıran bölgenin adının buradan geldiği tahmin edilmektedir. 2007 yılında Haydar Aliyev Vakfı'nın çalışmaları sonucu UNESCO, bölgeyi Dünya Mirası ilan etti..

<span class="mw-page-title-main">Chongoni Kaya Sanatı Bölgesi</span>

Chongoni Kaya Sanat Bölgesi, Malavi'nin Orta Bölgesindeki Malavi platosunun ormanlık tepelerinde, Geç Taş Devri ve Demir Çağı dönemi çiftçi topluluğuna ait kaya boyama ve çizimlerinin yer aldığı 127 bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">Hua Dağı Kaya Boyamaları</span>

Zuojiang Huashan Kaya Sanatı Kültürel Peyzajı, Çin'in güneyindeki Guangxi eyaletinde, en az birkaç yüz yıllık bir süre boyunca kireç taşı uçurumlarında boyanmış tarihi kaya sanatı bölgesidir. Kaya boyamaları, Zuo Nehri'nin bir kolu olan Ming Nehri'nin batı kıyısında bulunur. Kaya sanatı alanı Nonggang Tabiat Koruma Bölgesi'nin bir parçasıdır ve Ningming ilçesinde Yaoda kasabasında bulunur. 15 Temmuz 2016'da, Zuojiang Huashan Kaya Sanatı Kültür Manzarası, Dünya Mirası olarak ilan edildi. Çin'deki 49. Dünya Mirası alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Alta'daki Kaya Sanatları</span>

Alta'daki kaya sanatı, kuzey Norveç'teki Finnmark eyaletindeki Alta belediyesinin içinde ve çevresinde yer almaktadır. 1973 yılında ilk çizimler keşfedildiğinden beri, Alta çevresindeki çeşitli alanlarda 6000'den fazla kaya çizimi bulunmuştur. Alta'dan yaklaşık 5 kilometre uzaklıkta, Jiepmaluokta'daki en büyük alan, binlerce kaya çizimi içerir ve açık hava müzesine dönüştürülmüştür. Site, Storsteinen, Kåfjord, Amtmannsnes ve Transfarelv siteleri ile birlikte 3 Aralık 1985'te UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir. Norveç'in tek tarihöncesi Dünya Mirası Alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Côa Vadisi'ndeki Tarih Öncesi Kaya Sanatı Sitesi</span>

Côa Vadisi'ndeki Tarih Öncesi Kaya Sanatı Sitesi, Portekiz-İspanya sınırı boyunca uzanan, Portekiz'in kuzeydoğu bölgesinde bulunan Paleolitik bir açık hava arkeolojik alanıdır.

Ha'il Bölgesi'ndeki Kaya Sanatı, Suudi Arabistan'ın UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan dördüncü sitesidir. Kaya sanatı, Hail Bölgesi çöllerinde yer alan iki bileşenden oluşmaktadır: ilki Jubbah kentindeki Om Sinman dağı, ikincisi ise El-Shuwaymis'teki El Manjor ve Raat. Bugünkü Arap nüfusunun ataları, kaya yüzeylerine, 10 bin yıllık bir geçmişi bulunan petroglif izlerini bırakmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İskandinav Tunç Çağı</span>

İskandinav Tunç Çağı veya Kuzey Tunç Çağı, MÖ 1700-500 yılları arasında, İskandinav Yarımadası'nın güney kesimlerinde sürmüş olan bir dönemdir. İskandinav Taş Çağının devamıdır ve bundan sonra Roma Öncesi Demir Çağı yaşanmıştır. Bu döneme ait arkeolojik kalıntılar oldukça fazla olmasına rağmen, yazılı kaynakların olmamasından ötürü etnik ve dilsel konulara ait pek fazla bilgi bulunamamıştır. Bazı bilim insanları bu çağın Finlandiya, Estonya, Pomeranya ve Almanya'nın kuzeyinde de yaşandığını düşünmektedirler.

<span class="mw-page-title-main">Gemikaya Petroglifleri</span>

Gemikaya kaya oymaları - Azerbaycan'ın Ermenistan sınırına yakın bir konumda, Ordubad Rayonu topraklarındaki Nesirvaz Köyü sınırları içinde yer alan ve Bronz ve Erken Demir Çağları dahil olmak üzere M.Ö. 4. bin yıllara tarihlenen bir dizi kaya resmidir.

<span class="mw-page-title-main">Cebel-i Cessasiyye</span>

Cebel-i Cessasiyye, Katar'ın kuzeydoğusundaki erken dönem petroglifleri, yerleşim kalıntıları ve çanak çömlek kalıntılarının bulunduğu bir alandır. Fosil kum tepelerindeki oymalar geometrik şekiller, hayvanlar ve gemi şekillerini içerir. 580'den fazla numaralandırılmış siteye dağılmış 900'den fazla oymasıyla Katar'ın en kapsamlı kaya sanatı sitesidir. Bu kaya oymaları Mısır'ın Luksor kentindeki Karnak Tapınağı'nda bulunanlara benzerler. Bölgede ayrıca 15. yüzyıldan kalma konutlar ve çömlek kalıntıları vardır.

Azerbaycan sanatı, Azerbaycan ve İran Azerbaycanı'nın eski tarihi boyunca gelişmiştir. Azeriler, büyük bir bölümü uygulamalı sanat eserleri olan zengin ve farklı bir kültür ortaya koymuşlardır. Köklerini eski çağlardan alan bu sanat biçimi, mücevher yapımı, metal üzerine kazıma, ahşap, taş ve kemik oymacılığı, halı yapımı, bağlama, desen dokuma ve baskı, örgü ve nakış gibi çok çeşitli el sanatları ile temsil edilmektedir. Azerbaycan milletinin kültür ve hatıralarının temsili olan bu süsleme sanatlarının her biri oldukça popülerdir. Azerbaycan'da sanat ve zanaatın gelişmesiyle ilgili birçok ilginç gerçek, buraları farklı zamanlarda ziyaret eden çok sayıda tüccar, seyyah ve diplomat tarafından nakledilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kaya sanatı</span>

Arkeolojide kaya sanatı, doğal yüzeylere, tipik olarak dikey taş yüzeylere yerleştirilen insan yapımı işaretlerdir. Hayatta kalan tarihi ve tarih öncesi kaya sanatının büyük bir kısmı mağaralarda veya kısmen kapalı kaya sığınaklarında bulunur; bu tip aynı zamanda mağara sanatı veya paryetal sanatı olarak da adlandırılabilir. Küresel bir fenomen olan kaya sanatı, dünyanın kültürel açıdan farklı birçok bölgesinde bulunur. İnsanlık tarihi boyunca birçok bağlamda üretilmiştir. Teknik açıdan ana gruplar şunlardır: kaya yüzeyine oyulmuş veya kazınmış petroglifler, mağara resimleri ve oyulmuş kaya kabartmaları. Başka bir teknik, zeminde oluşan jeogliflerdir. Bilinen en eski kaya sanatı, Avrupa, Avustralya, Asya ve Afrika'da bulunan Üst Paleolitik dönemden kalmadır. Bu sanat eserlerini inceleyen antropologlar, bunların muhtemelen büyülü-dini önemi olduğuna inanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Petroglif</span>

Bir petroglif, bir kaya sanatı biçimi olarak, bir kaya yüzeyinin bir kısmını kazarak, oyarak veya aşındırarak oluşturulan bir görüntüdür. Kuzey Amerika dışında, bilim adamları bu tür görüntülere atıfta bulunmak için genellikle "oyma", "gravür" gibi terimler veya tekniğin diğer tanımlarını kullanırlar. Petroglifler dünya çapında bulunur ve genellikle tarih öncesi insanlarla ilişkilendirilir. Bu kelime Yunanca petro-önekinden, "taş" anlamına gelen πττρα petra'dan ve "oyma" anlamına gelen γλύφω glýphō'dan gelir ve başlangıçta Fransızcada pétroglyphe olarak ortaya atılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kaya kabartması</span>

Bir kaya kabartması veya kayaya oyulmuş bir rölyef, müstakil bir taş parçası yerine bir uçurum gibi sağlam veya "canlı kayaya" oyulmuş bir kabartma heykeldir. Bunlar bir kaya sanatı kategorisidir ve bazen kayaya oyulmuş mimarinin bir parçası olarak veya onunla birlikte bulunur. Bununla birlikte, tarih öncesi halkların gravürlerine ve resimlerine yoğunlaşan kaya sanatı üzerine yapılan çoğu çalışmada göz ardı edilme eğilimindedirler. Bu tür birkaç çalışma, kayanın doğal hatlarını kullanır ve bunları bir görüntüyü tanımlamak için kullanır, ancak bunlar insan yapımı rölyefler anlamına gelmez. İnsanlık tarihi boyunca birçok kültürde kaya kabartmaları yapılmıştır ve bunlar özellikle eski Yakın Doğu sanatında önemliydi. Kaya kabartmaları, açık havada bir etkiye sahip olmak için olması gerektiğinden, genellikle oldukça büyüktür.

<span class="mw-page-title-main">Bradshaw kaya resimleri</span>

Bradshaw kaya resimleri, Batı Avustralya'nın kuzey-batı Kimberley bölgesinde bulunan iki büyük bölgesel kaya sanatı geleneğinden biridir. Sanatçıların kimliği ve sanatın yaşı, arkeoloji ve Avustralyalı kaya resmi araştırmacıları arasında tartışılmaktadır. 2020'de yapılan bir araştırma, boyanmış eşekarısı yuvalarının analizine dayanarak, antropomorfik figürlerin çoğunun 12.000 yıl önce yaratıldığını tahmin etmektedir. Bu özellikler, 1891'de pastoralist Joseph Bradshaw tarafından görülüp kaydedildiğinden ve isimlerinin verildiğinden beri tartışılmaktadır. Kaya resmi yerel dillerde birçok farklı isimle anılır ve bilinir; bunların en yaygın olanları Gwion Gwion veya Kiro Kiro/Giro Giro'dur. Resimler öncelikle çanta, püskül ve başlık gibi aksesuarlarla süslenmiş insan figürlerinden oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Magura Mağarası</span>

Magura Mağarası, Bulgaristan'ın Vidin ilinde yer alan bir mağaradır. Magura'nın tarih öncesi duvar resimleri, olağanüstü ifade ve sanatsal derinliğe sahip olan ve Avrupa Post-Paleolitik dönemin en önemli sanat eserleri olarak kabul edilen İtalya'daki Grotta dei Cervi resimleriyle büyük benzerlik göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Coliboaia Mağarası</span>

Coliboaia Mağarası, Romanya'nın Bihor ilindeki Câmpani'de yer alan Apuseni Tabiat Parkı içinde yer alan bir mağaradır. Radyokarbon tarihleme yöntemi ne göre günümüzden 32.000 - 35.000 yıl öncesine tarihlenen ve Paleolitik dönemin Orinyasiyen ve Gravettiyen kültürlerine karşılık gelen dönemlere tarihlenen resimlere ev sahipliği yapan mağara Orta Avrupa'nın bilinen en eski mağara resimlerini içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Betal Kaya Sığınağı</span>

Betal Kaya Sığınağı, aşağı Pivka Nehri Vadisi'nin güneydoğu kenarında, Postojna'dan Bukovje'ye giden yolun hemen üstündeki bir yamaçta yer alan bir karstik mağara; taş alet kalıntıları, eserler ve çağdaş hayvanların sayısız fosilleşmiş kemikleri ile zengin kültürel tortu katmanlarının bulunduğu bir sit alanıdır. Girişi, Pivka Nehri'nin suları tarafından oyulmuş 174 m (571 ft) uzunluğundaki mağaranın tavanının çökmesiyle oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Trialeti petroglifleri</span>

Trialeti petroglifleri, Tsalka Belediyesi'ndeki Trialeti bölgesinde, Mezolitik'ten Orta Tunç Çağı'na kadar bir dizi dönemde oyulmuş tarih öncesi kaya sanatıdır. Tasvirler geometrik, zoomorfik ve antropomorfik görüntüleri içerir. Gürcistan Kültürel Mirası'nın bir anıtı olarak kabul edilir ve Avrupa Konseyi tarafından belirlenen bir kültürel rota olan Prehistorik Kaya Sanatı Parkurlarının bir parçasıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.