İçeriğe atla

Koçnğar başı

Koçnğar başı veya Koçñ[1] ar başı, Kaşgarlı Mahmud, Divân-ı Lügati't-Türk'te;

"قجنكارباشى Koçnğar başı" "bir şehir adı.",[2] "سذنك كول Sidhinğ köl" "Koçnğar Başı’na yakın bir göl."[3] ve "زانبى ارت Zanbı art" "Koçnğar başı" ile "Balasagun" arasında bir dağ geçiti."[4] olarak tanımlanan Türkistan'da günümüz Kırgızistan'nın Issık Gölünün güney batısında, Tanrı Dağlarında Son Göl'ün yakınında bulunduğu tahmin edilen tarihi bir şehirdir.

Koçnğar başı, bugün Issık Gölü'nün batısında bulunan Koçkar yaylası, Karahanlılar zamanında hükümdarların çok sevdiği bir yayla idi.

İsim kökeni

Oğuzca'da, koçnğar (قجنكار) "koç"[5] anlamındadır. Altay, Teleüt[6] lehçesinde "koçkar", Uygur dilinde "koçungar", Kazak Türklerinde de "koç" şekli erlik, bağımsızlık ve yiğitliğin simgesidir. Karaçay-Malkar Türklerinde de "koç, koç başı ve dağ keçisi" tamgası çokça kullanıldığını görülür. Kazakistan’da koça "koçkar" derler. Ayrıca “koçkar ”ın başı kutlu olup, insanları kötülüklerden koruması için nazarlık olarak da kullanılır.

Orta Çağ döneminde, yer adları sonunda, "sulama ağının başlangıcı (kaynağı)" anlamına gelen -başı eki, Semerkand'da ki Sıkaya-başı pazarı adında olduğu gibi kullanılırdı.[7] Gerçi, Türk dilindeki -başı kelimesi çok daha eskidir ve Türk Kağanlığı döneminde de var olmuştur.

Notlar

  1. ^ ñ, eski yazımızda sağır kef diye adlandırılan ve genizden gelen harf nğ biçiminde yazılırdı.
  2. ^ "TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı". 20 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2009. 
  3. ^ "TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı". 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2009. 
  4. ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt III, sayfa 441.
  5. ^ "TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı". 20 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2009. 
  6. ^ "Vikisözlük'te Teleüt". 2 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2009. 
  7. ^ Mohammad Khadr, Deux actes de waqf d'un Qarahanide a'Asie Central with an introduction by Claude Cahen, in: IA, 1967, tome CCLV, p. 305-334.

Kaynakça

  • Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dîvânu Lugâti't-Türk</span> Kâşgarlı Mahmudun yazdığı Türkçe-Arapça sözlük

Kitâbu Dîvânu Lugâti't-Türk Orta Türkçe döneminde Kâşgarlı Mahmud tarafından Bağdat'ta 1072-1074 yılları arasında yazılan Türkçe-Arapça bir sözlüktür.

<span class="mw-page-title-main">Balasagun</span>

Balasagun, Eski Çağ'da Soğdiana, günümüzde Kırgızistan'da, Çu Nehri vadisinde Bişkek ile Issık Gölü arasında tarihî bir şehirdir.

Karahanlı Türkçesi, Hakaniye Türkçesi, Karahanlıca veya Hakaniye lehçesi, Türk dilinin tarihinde konuşulmuş ve yazılmış olan tarihî dönemlerinden biridir. Türk dilini eski, orta, yeni olarak üç döneme ayıran Türkologlara göre Karahanlı Türkçesi, Orta Türkçenin ilk dönemini oluşturur. Böyle düşünen Türkologlara göre 10.-15. yüzyıllar arası Orta Türkçe dönemidir. 13. yüzyıldan itibaren Türk yazı dilinin (Kuzey-) Doğu ve (Güney-) Batı olarak iki ayrı kol hâlinde geliştiğini göz önünde bulunduran diğer bir kısım Türkologlar, Karahanlı Türkçesini Eski Türkçe içine alır. Bugüne ulaşan metinleri 11. ve 12. yüzyıllara ait olan Karahanlı Türkçesi, Eski Uygur Türkçesiyle çağdaştır.

<span class="mw-page-title-main">Barsgan</span> Kırgızistanda bir kasaba.

Barskon, Barskoon veya Barskaun, eski adı Barsgan, Barskhan ya da Barsqan bugünkü Kırgızistan'nın Issık-Göl ili sınırları içinde Issık Gölünün güney kıyısında küçük bir kasabadır.

<span class="mw-page-title-main">Yağma</span> Orta Çağda yaşamış bir Türk boyu

Yağma, Orta Çağ'daki bir Türk boyudur, bu boy günümüz Uygurlar'ın ve Özbekler'in atalarıdır. Bu boy bir kolu olan ve Üç Oğuzlar denilen birlik, Yağma, Karluk ve Çiğil boylarından oluşmuştur. 7. yüzyıldan itibaren Karahanlılar dönemi boyunca Yağma boyu Müslüman Araplar ve Çinliler tarafından kuvvetli ve kudretli siyasi varlıklar olarak Tarım Havzası, Cungarya havzası ve Yedinehir (Yedisu) bölgesinde göze çarpmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Atuş</span>

Atuş İlçesi,, Sincan Uygur Özerk Bölgesinde Kızılsu Kırgız Özerk İli'nde bir şehir. Bu bölge 15.509 km² ve toplam nüfusu yaklaşık 200.000 (2002) kişidir. Şehir yıllık ortalama sıcaklığı 12 ℃, ortalama yağış 80 milimetredir.

Yabaku, oldukça gizemli ve on tanınmış seçkin Türk boylarından biridir. Kâşgarlı Mahmud, Divân-ı Lügati't-Türk'te;

Kençek Señir veya Kençek Senğir, Kaşgarlı Mahmud'un Türk Dili'nin en eski ve değerli sözlüklerinden Divân-ı Lügati't-Türk'te Talas yanında Kıpçak sınırı olan şehrin adıdır.

Çomul, Türklerden bir boy.

İkiöküz veya İkki Öküz Kâşgarlı Mahmud,Divân-ı Lügati't-Türk'te adı geçen Oğuzların bir şehridir. O devirde Türk ülkesinde bulunan birçok sular, dereler "öküz" adıyla anılır.

Oğrak veya Iğrak, Divân-ı Lügati't-Türk'te "sınırda oturan bir Türk oymağı. Bunlara "قرا ي يغج Kara Yıgaç" dahi denir." ve "الايغاج Ala Yıgaç" "Sınıra yakın bir yer adı." şeklinde tanımladığı Orta Asya'da yaşamış olan Ortaçağa özgü bir Türk oymağıdır.

Kuyas, (Quyās) Divân-ı Lügati't-Türk'te ismi geçen göçebe Çiğillerin oturduğu, Barsgan'nın ötesinde bir kasabadır. “تخسى Toxsı”: Kuyas'ta bulunan bir Türk boyunun adı. ”Toxsı Çiğil” dahi denir.

Yafınç Kaşgarlı Mahmud, Türk Dili'nin en eski ve değerli sözlüklerinden Divân-ı Lügati't-Türk'te şöyle tanımlamaktadır;

Yanğı balık, "ينكيبَلِغ Yanğı balık" "bir Uygur şehri." şeklinde tanımladığı Uygur ilinde çizdiği haritada işaret etmediği tarihi bir şehirdir.

Karnak, Türk Dili'nin en eski ve değerli sözlüklerinden Divânu Lügati't-Türk'te "قرناق Karnak" "Oğuz şehirlerinden biri”. şeklinde tanımlanmıştır. "Bilād al-Guzziyya" yani Oğuz ilinde bir Oğuz şehridir. O dönemde Siri Derya havzasında nehrin sağ yakasında biraz ileride konumlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Suvar (şehir)</span>

Suvar veya Suar,(Karahanlıca: صُڤَر suvar, İdil Bulgarcası: سُوار suvar‎), İdil Bulgar Hanlığına bağlı bir boy ve şehir.

Suvar Beyliği tahminen 940 yılı civarında oluşmuştur. Nüfusu, Suvarlar (Suar), diğer yerel Türk boyları ve Finno-Ugric dilini konuşan Mari gibi kabilelerden oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Özçent</span>

Özçent veya Özçend, Türk Dili'nin en eski ve değerli sözlüklerinden Divânu Lügati't-Türk'te;

<span class="mw-page-title-main">Torugart Geçiti</span>

Torugart Geçiti, ortalama deniz seviyesinden 3.752 metre yükseklikte konumlanan Orta Asya'nın Tanrı Dağlarında bir dağ geçitidir. Kırgızistan Narin İli'ni, Çin Sincan eyaletine bağlar.

Kinğüt veya Künğüt,, Kaşgarlı Mahmud, Türk Dili'nin en eski ve değerli sözlüklerinden Divân-ı Lügati't-Türk'te;


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.