İçeriğe atla

Koçi Bey

Koçi Bey (ö. yak. 1650) Sultan IV. Murad ve kardeşi Sultan İbrahim'e sunduğu risâleleri ile tanınan 17. yüzyıl Osmanlı yazar, düşünür ve devlet adamı.

Yaşamı

Ayrıca bakınız: Koçi Bey Risalesi

Asıl adının Mustafa olduğu ve "Koçi"nin ise lakabı olduğu belirtilir.[1] Diğer kaynaklarda lakabı "Koca" ve "Kuçi" olarak da geçmektedir. Doğum tarihi, hayatı ve vefât tarihi hakkında kesin bilgiler elimizde bulunmamaktadır. Kardeşinin Rus Çarlığı'nda Koçi Beyin Osmanlıda yaptığı gibi yüksek danışmanlık yaptığı bildirilmektedir.

Gençliğinde Rumeli’de Arnavutluk'un Görice (Korçë) kasabasından devşirilerek Enderûn Mektebine kabul edilmiştir ve burada eğitim görmüştür. Sultan I. Ahmed (1603-1617)'den IV. Murad'a kadar Enderun'da muhtelif odalarda görev yapmıştır. IV. Murad (1623-1640) devrinde has odaya alındı. Padişahın itimadını kazanarak musahibi ve sırdaşı oldu. Bu sıfatla Bağdat Seferine iştirak etti.[1]

İlk risalesi, devlet idaresinde gördüğü yolsuzluklar hakkında 1631'da padişaha arz ettiği bir rapordur. Bu risalede Osmanlı devletinin gerileme sebeplerini I. Süleyman dönemine kadar götürmekte, fakat o devirde devletin güçlü olması yüzünden bu zayıflıkların iyi anlaşılamadığını, ancak III. Murad döneminde bunların iyice ortaya çıkıp anlaşıldığını ileri sürmektedir. Bu görüşler bazen rakamlarla, bazen hadiselerle, bazen de sert bir üslupta açıklamalar ile izah edilmiş ve ıslahat için görüşler ileri sürülmüştür. Koçi Bey bu zayıflıkların başta "tımar" sisteminin yozlaşmasına bağlı olduğunu savını ortaya atmış ve daha disiplinli bir ordu ve daha sıkı bir devlet idaresi uygulanmasını çare olarak ileri sürmüştür.[2]

Koçi Bey Risalesi IV. Murad üzerinde büyük etkiler yapmıştır. O zamana kadar IV. Murad annesinin tavsiyelerine göre politika uygulamakta iken bu tarihten sonra devlet idaresini tamamiyle kendi eline almış ve Koçi Bey'in tavsiyelerine uyarak ıslahat yapmaya geçmiştir. İçki ve tütünü yasaklamış, kapıkulu askerlerinin elebaşlarını idam ettirmiş, devlet teşkilatında görevini suistimal edenleri ve ihmalleri görülenleri cezalandırmış, rüşvet, zimmet ve irtikap ile ilişkili olanları azaltmaya çalışmıştır.[1][3]

Koçi Bey Sultan Murad'in yerine geçen kardeşi Sultan İbrahim (1616-1648)'in de musahip ve sırdaşı olmuştur. Ona da 1640'lı yıllarda ikinci risâlesini sunmuştur. Bu risalede verilen isimlerden bu risalenin İbrahim'in cülusundan sonra ilk yıllarda hazırlandığı kabul edilmektedir. Bu risalenin içerik ve üslubundan risalenin Sultan İbrahim'in devlet idaresini ayrıntılarını öğrenmek için Koçi Bey'e yaptığı istekten ortaya çıktığı iddia edilmektedir. Koçi Bey bu risalesinde sade bir dil kullanıp devlet idaresinde bazı kullanılan kelime, terim ve kavramları ayrıntıları ile izah etmiştir. Böylece sultana devlet teşkilatını öğretme hedefini almıştır. Bu risalede devlet erkanına sultanın nasıl muamele ve hitap edeceği, fermanlar ile hatt-ı hümayunları nasıl yazacağı hakkında geniş bilgiler de bulunmaktadır. Bunların etkileri Sultan İbrahim'in risaleyi aldıktan sonra hazırlattığı hatt-ı hümayunlarda açıkça görülebilmektedir.[1]

Koçi Bey uzun yıllar saray içinde görevlerden sonra saray dışında görevlere de tayin edilmiştir. Sultan İbrâhim'in son günlerinde veya hemen sonra emekliye ayrılarak Görice'ye gitmiştir. Orada ne zaman vefat ettiği bilinmemekle beraber, mezarı Flament kasabasında bulunmaktadır.[1]

Sicill-i Osmani onu

Siyasi işlere vâkıf, kâmil ve akıllı bir zat idi

olarak değerlendirmektedir.[4]

Bibliyografya

  • Koçi Bey (haz.:Ali Kemali Aksüt) (1939), Koçi Bey Risalesi, İstanbul: Vakit
  • Koçi Bey (haz.:Zuhuri Danişman) (1972) Koçi Bey Risalesi (1. baskı). İstanbul: Devlet Kitapları (Türk Kültürü Kaynak Eserleri Dizisi).
  • Göriceli Koçi Bey (Haz: Musa Șimșekçakan) (1997), Koçi Bey Risalesi; İstanbul: Yeni Zamanlar Yayınları,
  • Koçi Bey (haz.:Yılmaz Kurt) (1998) Koçi Bey Risalesi, Ankara: Akçağ, (Osmanlıca ve Türkçe)
  • Koçi Bey (haz.:Seda Çakmakcıoğlu) (2008) Koçi Bey Risaleleri. Sultan IV. Murad'a devlet yönetimindeki bozukluklar ile alınması gereken tedbirler hakkında sunulan risale ve Sultan 1. İbrahim'e Osmanlı Devlet teşkilatı hakkında sunulan risale. İstanbul: Kabalcı Yayınevi

Notlar

  1. ^ a b c d e Yılmaz, Mehmed (1999). Koçi Bey. Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi. 2. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. ss. 31 = ISBN = 975-08-0072-9. 
  2. ^ Kunt, Metin (2009). Türkiye Tarihi. İstanbul: Cem Yayınevi. s. 30. 
  3. ^ Kuzucular, Şahamettin (19 Haziran 2011). "Koçi Bey'in Hayatı". Edebiyat ve Sanat Akademisi. 16 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2017. 
  4. ^ Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.IV s.63 [1]

Dış bağlantılar

  • Yılmaz, Mehmed, "Koçi Bey" (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.31 ISBN 975-08-0072-9
  • Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.IV s.63 [2]

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çandarlı Halil Paşa</span> 11. Osmanlı sadrazamı

Çandarlı Halil Paşa, 1439-1453 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Ayas Mehmed Paşa</span> 30. Osmanlı sadrazamı

Ayas Mehmet Paşa veya Ayas Paşa, I. Süleyman saltanatı döneminde 14 Mart 1536-13 Temmuz 1539 arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. Farklı yıllarda Anadolu, Rumeli ve Şam Beylerbeyi'dir. Ferhad Paşa ile birlikte Canberdi Gazâlî İsyanı'nı bastırdı.

Hadim Mesih Mehmed Paşa III. Murad saltanatı döneminde 1 Kasım 1585-14 Nisan 1586 döneminde sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Tayyar Mehmed Paşa, IV. Murad saltanatında 26 Ağustos 1638 - 24 Aralık 1638 tarihleri arasında 3 ay 28 gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Nevesinli Salih Paşa, Osmanlı Padişahı İbrahim saltanatında 17 Aralık 1645 - 16 Eylül 1647 tarihleri arasında bir yıl dokuz ay sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kara Musa Paşa</span> 75. Osmanlı sadrazamı

Kara Musa Paşa, İbrahim saltanatında 16 Eylül 1647 - 21 Eylül 1647 tarihleri arasında beş gün sadrazam unvanını taşımış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Gürcü İsmail Paşa I. Mahmud saltanatında, 12 Temmuz 1735 - 9 Ocak 1736 tarihleri arasında beş ay yirmi sekiz gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

Hacı İvaz Mehmed Paşa I. Mahmud saltanatında, 22 Mart 1739 - 23 Haziran 1740 tarihleri arasında bir yıl üç ay iki gün sadrazamlık ve çeşitli valilikler yapmış; 1735-1739 Osmanlı-Rus-Avusturya Savaşı'nda bütün savaşın kaderini etkileyen Hisarcık Muharebesi'ni kazanmış, Osmanlı devlet adamıdır.

Turnacızade Silahdar Ali Paşa II. Mahmud saltanatında 30 Mart 1823 - 13 Aralık 1823 tarihleri arasında dokuz ay dört gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Reşid Mehmed Paşa</span> 178. Osmanlı sadrazamı

Reşid Mehmed Paşa II. Mahmud saltanatında 28 Ocak 1829 - 18 Şubat 1833 tarihleri arasında dört yıl yirmi bir gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tunuslu Hayreddin Paşa</span> 199. Osmanlı sadrazamı

Tunuslu Hayrettin Paşa II. Abdülhamit saltanatında 4 Aralık 1878 - 29 Temmuz 1879 dōneminde sadrazamlık yapmış Çerkes kökenli bir Osmanlı devlet adamıdır.

Köprülüzade Numan Paşa veya Köprülüzade Damat Numan Paşa, III. Ahmed saltanatında, 16 Haziran 1710 - 18 Ağustos 1710 tarihleri arasında iki ay sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamı.

Hain Ahmed Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nda devlet adamı, paşa ve beylerbeyi. Kanuni Sultan Süleyman döneminde Rumeli Beylerbeyi ve Mısır Beylerbeyi olarak görev yaptı. Mısır'da merkezi otoriteye isyan ederek sultanlığını ilan etti, para bastırdı, hutbe okuttu ve El-Melik'ül Mansur Sultan Ahmed ismini kullandı. 1524'te Kadızade Mehmed Bey tarafından yakalandı ve idam edildi.

Has Yunus Bey Osmanlı denizcisi ve kara gücü komutanı. 1453 - 1456 döneminde Osmanlı kaptan-ı deryası görevi ile nispeten yeni kurulan Osmanlı donanması komutanlığı yapmıştır.

Koca Musa Paşa Osmanlı devlet adamı ve denizcisidir. Sultan İbrahim saltanatında kaptan-ı derya görevi yapmıştır. Silahtarlık, kubbealtı vezirliği, sedaret kaymakamlığı ve eyalet valiliği görevleri de verilmiştir.

Saruca Paşa Osmanlı devlet adamı ve ilk Kaptan-ı Derya sıdır.

Hakkı İsmail Paşa katip, yüksek devlet memuru, bahriye nazırı.

Uzun Piyale Paşa Tersane'de yetişmiş bir denizci idi. 1631'de Tersane kethüdası ve 1643'te Kaptan-ı Derya ve vezir oldu. 1644'te azledildi. Doğumu ve ölümü hakkından bilgiler bulunmamaktadır.

Koçi Bey Risalesi, 17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu duraklama döneminde Koçi Bey tarafından IV. Murat ve İbrahim'e sunulan eleştirel tarzdaki rapor. Osmanlı'da o döneme kadar padişaha sunulmuş ilk yazılı rapor olma özelliğine sahiptir. Lütfi Paşa'nın Asafnâme'si ve Defterdar Sarı Mehmed Paşa'nın Nesâyihü'l-Vüzerâ ve'l-Ümerâ eseriyle aynı kategoriye girmektedir.

Hadım Ali Paşa veya Atik Ali Paşa, Sultan II. Bayezid zamanında 1501-1503 ve 1506-1511 dönemlerinde iki kez sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.