İçeriğe atla

Koçgiri aşireti

Koçgiri aşireti veya Koçkiri aşireti,[1] Çoğunlukla Sivas'ın İmranlı ve Zara ilçelerinde yaşayıp Kayseri, Tunceli, Erzincan ve Kahramanmaraş illerinde de görülmektedir. Alevi itikadına bağlı, Kürtçenin Kurmanci lehçesini konuşun bir aşiretdir. Aşiretin etnik yapısına bakacak olursak Koçgiri Aşiret mensupları kendilerini Kürt olarak görürken İngiliz Sir Mark Skayes ise kürt değil Türkmen Aşireti olduğunu savunmuştur. Aşiret İran'nın Horasan Bölgesinden gelmiştir.[2][3]

Etimoloji

Koçgiri adı Kürtçe "Büyük göç" kelimesinden gelmektedir. Bu kelime Dersim bölgesinde büyük boynuz anlamına da gelmektedir. Koça Gir büyük göçün Kürtçe deki karşılığıdır. Aşiretler bu isim altında toplanmışlar ve Koçgiri Aşireti Federasyonunu oluşturmuşlardır.

Koçgiri yöresi

Sivas'ın İmranlı ilçesinde Koçgiri aşiretinin yaşadığı köyler ve ayrıca başta Zara olmak üzere diğer ilçelerle başka illerin sınırları içerisinde kalmakla birlikte bu bölgenin etrafındaki bulunan köylerden oluşan ve kültürel bütünlüğe sahip olan bir yöredir.[4]

Koçgiri İsyanı

Ana madde: Koçgiri İsyanı

Mart 1921'de, aşiret reisleri ve Kürdistan Teali Cemiyeti üyeleri Alişan ve Haydar Beylerin desteğiyle Sivas'ta başlayan ve devam eden Koçgiri İsyanı, 11 Nisan 1921 tarihinde Ankara Hükûmeti tarafından uygulanan bastırma hareketi ile kısa sürede son bulmuştur. İsyan, Nurettin Paşa ve Topal Osman yönetimindeki Abazıkalı Giresun Gönüllü Alayları tarafından bastırılmıştır.[5]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Qayıb Türkler-Etnik Cuğrafya Bakımından Kürtleşen Türkmen Eshiretleri-Ali Rıza Özdemir-2014-304s". Turuz - Dil ve Etimoloji Kütüphanesi. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2023. 
  2. ^ Mélikoff, Irène; Alptekin, Turan (1993). Uyur İdik Uyardılar Alevîlik-Bektaşîlik Araştırmaları. Cem Yayınevi. s. 104.
  3. ^ "Koçgiri Aşiretinin Yapısı ve Kökeni • Dersim Gazetesi". Dersim Gazetesi. 3 Şubat 2019. 12 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022. 
  4. ^ Zara Koçgiri Sancağı ve İmranlı Çit Yöresi Tarihi, Murat Uğraş, Dorlion Yayınevi, 2021
  5. ^ "Dr Suat Akgül, Atatürk Döneminde Bölücülük ve Bölücülüğe Karşı TBMM'de Çözüm Önerileri". 6 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2006. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sivas (il)</span> Türkiyenin İç Anadolu Bölgesinde bir il

Sivas, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan bir ilidir. Sivas ili, ticaret yolları üzerinde olduğu için, Selçuklu Hanedanı döneminde tüccarların ziyaret ettiği bir merkez haline gelmiştir. Türkiye'de Konya'dan sonra en çok Selçuklu eserinin bulunduğu il Sivas'tır. 13. yüzyıla ait Gök Medrese, Çifte Minareli Medrese ve Mavi Medreseleri çini sanatı açısından mutlaka görülmeye değer yerlerdir. Ulu Camii ise 1100 yılında inşa edilmiştir. Ayrıca Sivas, Türkiye'nin yüzölçümü açısından en büyük ikinci ilidir.

<span class="mw-page-title-main">İmranlı</span> Sivasın ilçesi

İmranlı, Sivas ilinin bir ilçesidir. İç Anadolu Bölgesinin en doğusunda yer alan İmranlı, il merkezine 104 km uzaklıktadır. İlçenin yüzölçümü 1.229 km2 ve denizden yüksekliği 1650 metredir. İmranlı, doğusunda Erzincan iline bağlı Refahiye ve İliç ilçeleri, güneyinde Divriği, batısında Zara ve kuzeyinde ise Suşehri ve Akıncılar ilçeleriyle komşudur. 100 köyü ve 39 mezrası vardır.

<span class="mw-page-title-main">Koçgiri İsyanı</span> Türk Kurtuluş Savaşı sırasında çıkmış bir isyan

Koçgiri İsyanı, Şubat 1921'de Sivas'ın doğusunda bulunan ve ezici çoğunluğun militan olduğu Koçgiri bölgesinde başlayan bir Kürt ayaklanmasıydı. İsyan Alevi-Kürt topluluğu olan ve Sivas'ın doğusunda ikamet eden Koçgiri aşireti tarafından çıkarıldı. Aşiret liderlerinin Kürdistan Teali Cemiyeti ile yakın ilişkileri vardı. İsyan, Haziran 1921'de bastırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Diyap Yıldırım</span> siyasetçi ve aşiret reisi

Diyap Yıldırım, bilinen adıyla Diyap Ağa kimlikteki tam adı Dersimli Diyap Ağa, Türkmen asıllı Türk siyasetçi ve aşiret reisi, I. TBMM Tunceli milletvekili.

<span class="mw-page-title-main">Çağşak, Sarız</span> Sarız´nın mahallesi, Kayseri, Türkiye

Çağşak, Kayseri ilinin Sarız ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Görünmezkale, İmranlı</span> Sivas ili, İmranlı ilçesine bağlı bir köy

Görünmezkale, Sivas ilinin İmranlı ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Karaçayır, İmranlı</span> Sivas ili, İmranlı ilçesine bağlı bir köy

Karaçayır, Sivas ilinin İmranlı ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Karataş, İmranlı</span> Sivas ili, İmranlı ilçesine bağlı bir köy

Karataş, Sivas ilinin İmranlı ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Ortaköy, İmranlı</span> Sivas ili, İmranlı ilçesine bağlı bir köy

Ortaköy, Sivas ilinin İmranlı ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Yazıkavak, İmranlı</span> Sivas ili, İmranlı ilçesine bağlı bir köy

Yazıkavak, Sivas ilinin İmranlı ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Dersim aşiretleri</span> Yerel insan grupları

Dersim aşiretleri, Doğu ve İç Anadolu Bölgesi'nde Tunceli, Sivas, Tokat, Erzincan, Bingöl, Muş, Kahramanmaraş, Kayseri, Amasya, Gümüşhane, Elazığ, Adana, Adıyaman, Malatya, Ardahan, Erzurum çevresine yayılmışlardır. Aşiretlerin çıkış noktası "İç Dersim" olup aşiretlerin Dersim ile birlikte en yoğun olduğu diğer yöre, zamanla çeşitli nedenlerle verdiği göçlerle, Dersimlilerin yoğun ve hakim olduğu iki bölgeden biri haline gelen Koçgiri yöresidir.

<span class="mw-page-title-main">Orta Anadolu Kürtleri</span>

Orta Anadolu Kürtleri Anadolunun iç kesimlerine yerleşmiş ve orayı yurt edinmiş olan Kürtlerdir. İç Anadolu Kürtleri olarak da bilinmektedir. Ancak İç Anadolu Bölgesinin dışında kalan komşu bölgelerde yaşayanların ayrı tutulmaması gerektiğini ve o yüzden İç Anadolu Kürtleri teriminin uygunsuz olduğunu savunanlar da vardır. Ayrıca Tuz Gölü Kürtleri adı ile de anılmaktadır. Mustafa Kemal (Atatürk) ise 16/17 Ocak 1923 tarihlerinde Ahmet Emin (Yalman) ile yapılan söyleşisinde "Konya çöllerindeki Kürtler" olarak ifade etti.

<span class="mw-page-title-main">Nuri Dersimi</span> Kürt milliyetçi ideolog ve veteriner hekim

Mehmet Nuri Dersimi, Koçgiri İsyanı ve Dersim İsyanına adı karışmış Alevi-Kürt ideolog ve veteriner hekim.

Dersim ayaklanmaları, Osmanlı Devleti döneminde Dersim bölgesinde 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyıl başlarında çıkmış isyanlara verilen ad.

Dersim İsyanı, Dersim'de 1937-1938 yıllarında merkezî Türk Hükûmetiyle bazı Dersim aşiretleri arasında bölgenin hâkimiyeti ile ilgili çıkan anlaşmazlıklar sonucu yaşanan olaylara verilen isim. Dersim'de aşiretlerin isyanı sonucunda mutlak devlet hâkimiyetini sağlamak için Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından aşiretler üzerine Dersim Harekâtı düzenlendi. İsyancıların önemli kesimini 1920'de Sivas'ın Zara ve İmranlı ilçelerinden sığınan isyancılar oluşturuyordu. Harekât neticesinde sayılar hakkında birçok iddia bulunurken yaygın kanı olarak 11.683 kişi göçe tâbi tutulurken, 1.401 kişi öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Kürtleştirme</span> Kürt kültürünün veya dilinin benimsenmesi

Kürtleştirme veya Kürtleşme, Kürt olmayan bir kişi veya topluluğa Kürt kimliği kazandırma. Saddam Hüseyin döneminde yürütülen Araplaştırmaya karşı ortaya çıkmıştır.

Alevî nüfusu, Türkiye'de üçte biri İstanbul bölgesinde yaşayan Alevîler’in daha sonra en yoğun olarak bulundukları yöreler arasında Ankara, Adana, Bursa, Antalya, Aydın Damal ve Zile şehirleriyle, Orta ve Doğu Anadolu'da yer alan Erzincan, Sivas, Malatya, Tunceli illeri gelmektedir. Türkiye'de en çok Alevî köyü ise 60'ı karışık olmak üzere toplam yaklaşık 460 adet köy olup Sivas ilinde yer almaktadır. Bunların ardından sırasıyla, Tunceli, Erzincan, Tokat, Çorum, Kahramanmaraş, Bingöl, Amasya, Erzurum, Malatya, Adıyaman, Yozgat, Hatay, Elazığ, Muş, Balıkesir, Mersin, Kars, Adana, Ankara, Eskişehir, Gaziantep, İzmir, Kırıkkale, Kütahya ve Ordu illeri gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Alişir</span> Kürt Aşiret Lideri

Alişir veya Alişer Zaza asıllı halk ozanı. Alişanzade Mustafa Paşa'nın katibi oldu. Mustafa Paşa'nın ölümünden sonra oğlu olan; Koçgiri aşireti reisi ve Kürt Teali Cemiyeti üyesi olan Alişan Bey'in vasi tayin edildi. Daha sonra Alişan Bey ile beraber Koçgiri İsyanı’nın tertipleyicileri arasında yer almıştır. İlerleyen yıllarda, Seyid Rıza'ya Dersim İsyanı'nda destek vermiş, isyancılara liderlik yapmıştır. İsyan devam ederken, 9 Temmuz 1937'de bölgede yaşayan kendi halkı tarafından karısıyla beraber öldürülmüştür.

Çarekan Aşireti, XVI yy ilk yıllarında Palu'dan gelerek Kiği-Pülümür ve Tercan ilçelerinin tam ortasında yer alan Bağır Baba Dağı yakınlarındaki aşirete adını veren Çarek yaylasına gelip yerleşen büyük bir Zaza aşiretidir

Perçikan, Türkiye'nin Elazığ ilinde yaşayan bir Kürt aşiretidir. Aşiret yaklaşık 20.000 üyeye sahiptir ve çoğunlukla Sünni Müslümanlardır. Aşiret göçebedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.