Kloroflorokarbon - Turkipedia

Kloroflorokarbonlar (CFC) klor ve flor içeren hidrokarbon türevleridir. Benzer bileşikler olan Hidrokloroflorokarbonlar (HCFC) ise flor ve klorun yanında hidrojen de bulundurur.

Ozon ile tepkimeye girerek, ozon tabakasındaki ozon ile reaksiyona girerek parçalanmasına neden olur. Böylece ozon tabakasında ozon derişimi azalır. Sera gazlarından olan kloroflorokarbonlar küresel ısınmanın da başlıca sebeplerindendir.

Kloroflorokarbonlar, tüm ozon inceltici maddeler içerisinde en fazla kullanılanlardır. Zehirleyici olmamaları, yanıcı olmamaları, kararlı doğası, ısıyı emme etkinlikleri onları 20. yüzyılda özellikle soğutucu alanında bir numaralı seçenek yaptı. Bu yıllarla başlayarak atmosferdeki kloroflorokarbon miktarı artmaktadır. Ozon tabakasına verdiği zararlardan dolayı 1987 yılında genetiği Montreal'de imzalanan bir protokol ile üretiminde sınırlandırma getirilmiştir. Bu kapsamda 1996 Ocak ayında yalnız astım ilaçları için gerekli küçük miktar kloroflorokarbon gazı dışında üretimi durdurulmuştur. Üretilmesi durdurulan kloroflorokarbon gazları yerine atmosferik ömrü daha az olan hidroflorokarbon gazlarının kullanımı yaygınlaştırılmıştır. Hidroflorokarbon gazlarının ömürleri kloroflorokarbon gazlarına göre daha kısa olduğu için ozon tabakasına verdiği zarar daha azdır.^[1]

Kullanım alanları; soğutucular, araba klimaları, köpük ürünleri, yalıtım maddeleri, mikroçipleri ve diğer elektronik aletleri temizlemek için çözücü, steril gaz karışımlarında bir bileşim maddesi, spreylerde itici gaz gibi pek çok değişik ürün yelpazesini içermektedir.

Kloroflorokarbonlar

CFC'ler
Sistematik ad	Numarası, yaygın adı	Kaynama noktası (°C)	Formülü
Trikloroflorometan	Freon-11, R-11, CFC-11	23.77	CCl₃F
Diklorodiflorometan	Freon-12, R-12, CFC-12	−29.8	CCl₂F₂
Klorotriflorometan	Freon-13, R-13, CFC-13	−81	CClF₃
Dikloroflorometan	R-21, HCFC-21	8.9	CHCl₂F
Klorodiflorometan	R-22, HCFC-22	−40.8	CHClF₂
Kloroflorometan	Freon 31, R-31, HCFC-31	−9.1	CH₂ClF
Bromoklorodiflorometan	BCF, Halon 1211, H-1211, Freon 12B1	−3.7	CBrClF₂
1,1,2-Trikloro-1,2,2-trifloroetan	Freon 113, R-113, CFC-113, 1,1,2-Triklorotrifloroetan	47.7	Cl₂FC-CClF₂
1,1,1-Trikloro-2,2,2-trifloroetan	Freon 113a, R-113a, CFC-113a	45.9	Cl₃C-CF₃
1,2-Dikloro-1,1,2,2-tetrafloroetan	Freon 114, R-114, CFC-114, Diklorotetrafloroetan	3.8	ClF₂C-CClF₂
1,1-Dikloro-1,2,2,2-tetrafloroetan	CFC-114a	3.4	Cl₂FC-CF₃
1-Kloro-1,1,2,2,2-pentafloroetan	Freon 115, R-115, CFC-115, kloropentafloroetan	−38	ClF₂C-CF₃
2-Kloro-1,1,1,2-tetrafloroetan	R-124, HCFC-124	−12	CHFClCF₃
1,1-Dikloro-1-floroetan	R-141b, HCFC-141b	32	Cl₂FC-CH₃
1-Kloro-1,1-difloroetan	R-142b, HCFC-142b	−9.2	ClF₂C-CH₃
Tetrakloro-1,2-difloroetan	Freon 112, R-112, CFC-112	91.5	CCl₂FCCl₂F
Tetrakloro-1,1-difloroetan	Freon 112a, R-112a, CFC-112a	91.5	CClF₂CCl₃
1,1,2-Triklorotrifloroetan	Freon 113, R-113, CFC-113	48	CCl₂FCClF₂
1-bromo-2-kloro-1,1,2-trifloroetan	Halon 2311a	51.7	CHClFCBrF₂
2-bromo-2-kloro-1,1,1-trifloroetan	Halon 2311	50.2	CF₃CHBrCl
1,1-Dikloro-2,2,3,3,3-pentafloropropan	R-225ca, HCFC-225ca	51	CF₃CF₂CHCl₂
1,3-Dikloro-1,2,2,3,3-pentafloropropan	R-225cb, HCFC-225cb	56	CClF₂CF₂CHClF

Kaynakça

^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2014.

İlgili Araştırma Makaleleri

Atmosfer, gaz yuvarı veya hava yuvarı herhangi bir gök cisminin etrafını saran ve gaz ile buhardan oluşan tabaka.

<span class="mw-page-title-main">Klor</span> 17 atomik numaralı kimyasal element

Klor, VIIA grubunda bulunan hafif, keskin kokulu, yeşilimsi sarı renkli, tahriş edici ve zehirleyici bir gaz. Havadan 2,5 kat ağır olan klor ilk zamanlar bir bileşik olarak kabul ediliyordu. Klor ilk olarak 1774 yılında Carl Wilhelm Scheele tarafından keşfedildi. 1810 yılında ise bugünkü ismi Humphry Davy tarafından verildi.

R-134a, soğutucularda kullanılan bir renksiz inert gaza verilen addır. Tam adı 1,1,1,2-Tetrafloroetan olan gaz, 90'lı yıllarda ozon tabakasına zararlı olduğu için birçok ülkede kullanımı yasaklanan R-12 (diklorodiflorometan) gazının yerine kullanılmak üzere üretilmiştir. Genellikle R-134a, Freon 134a, HFC-134a ya da tetrafloroetan olarak adlandırılır. Üretim amacına uygun olarak ozon tabakası üzerindeki etkileri göz ardı edilebilecek kadar azdır.

<span class="mw-page-title-main">İyot</span> sembolü I ve atom numarası 53 olan kimyasal element

İyot, sembolü I, atom numarası 53 olan bir elementtir. Kimyasal olarak iyot halojenlerin en az reaktif olanı, astatin'den sonra en elektropozitif olanıdır. İyot başlıca tıpta, fotoğrafçılıkta ve boya imalatında kullanılır. Çoğu canlının eser miktarda iyota gereksinimi vardır.

Atmosfer veya havaküre, Dünya'nın kütleçekimi ile gezegenin çevresini sarmalayan gaz tabakası. Yaklaşık %78'i azot, %21'i oksijen, %0,93 argon, %1 su buharı ve kalan kısmı diğer bazı gazların karışımından oluşmuştur. Bu gaz karışımına genel olarak hava adı verilir. Atmosfer, Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönüşü nedeniyle kutuplarda ince (alçak), Ekvator'da geniştir.

Aerosol, bir katının veya bir sıvının gaz ortamı içerisinde dağılmasıdır. Duman, sis ve spreyler örnek olarak gösterilebilir. 10 mikrondan daha küçük çaplı sıvı veya katı parçacıklardan oluşan çok fazlı sistem. Son yıllarda aerosoller köpük veya jel şeklinde hazırlanmaktadır. Aerosoller; itici gaz, çözücü ve aerosol kabından oluşur. Aerosol kabı sprey kabı olarak da bilinir. İçindeki sıvıyı bir sis veya köpük hâlinde saçmak üzere düşünülmüş ve genellikle madeni bir kutu veya plastik bir şişe biçimindedir. Eskiden böcek ilaçlarını püskürtmek maksadıyla geliştirilen aerosol, günümüzde çok çeşitli ürünler için kullanılmaktadır. İtici gaz basınç altında tutulan sıvılaştırılmış gaz veya gazlar karışımıdır. Bu gazların kaynama noktası normal ısının altındadır. Bu sebeple itici gaz karışımı atmosfer ile temasa gelir gelmez süratla buharlaşır. Etken madde de saç veya cilt üzerinde kalır. Köpük ve toz aerosoller için de prensip aynıdır. İtici gaz olarak kullanılan maddelerin inert, kokusuz ve renksiz olmasına, toksik ve yanıcı olmamasına dikkat edilir. Bu amaçla fluorokarbonlardan trikloromonofluorometan, diklorodifluorometan çok kullanılmakla birlikte, son yıllarda ozon tabakasına verdiği zararlar sebebiyle terk edilip yerlerine propan, izobütan, n-bütan gibi gazlar veya karışımları kullanılmaktadır. Aerosollerin başlıcaları oda deodorantları ve saç laklarıdır. Aeorosoller yanlış kullanımda tehlikeli olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Hidroflorokarbon</span> Flor ve hidrojen atomları içeren insan yapımı organik bileşikler

Hidroflorokarbonlar, hidrojen ve flor içeren organik moleküllerdir. Klimalarda ve buz dolaplarında soğutucu madde olarak kullanılmaktadırlar. Ozon tabakasına daha az zararlı oldukları için kloroflorokarbonlara alternatif olarak geliştirilmiştir. Buna karşın ısıyı tutma özelliği nedeniyle küresel ısınma açısından sera gazlarından biridir.

Ozonosfer veya ozon tabakası, stratosferin üst kısmında bulunan tabakadır. Ozon tabakası Güneş'ten gelen morötesi ışınlardan olan UV-B ve UV-C gibi zararlı ışınları tutar. Ozon tabakasının bu işlevi hayati açıdan çok önemlidir çünkü UV-B ve UV-C ışınları ölümcüldür.

Çevre kirliliği, çevrenin doğal olmayan bir şekilde insan eliyle doğallığının bozulmasıdır. Bu ekosistemi bozma eylemleri; kirlenme şeklinde tabir edilmektedir.

Soğutucu akışkanlar, klima sistemlerinin ve ısı pompalarının soğutma döngüsünde kullanılan ve çoğu durumda sıvıdan gaza tekrarlanan bir faz geçişine ve tekrar geri dönen maddelerdir. Sıcaklığa ve basınca bağlı olarak saf olabilir veya sıvı veya gaz fazında veya her ikisinde bulunan saf sıvıların bir karışımı olabilir. Akışkan, düşük sıcaklık ve düşük basınçta ısıyı emer ve daha sonra, genellikle hâl değişikliği ile daha yüksek sıcaklık ve basınçta ısı verir.

Atmosfer kimyası, Atmosfer biliminin bir dalıdır. Dünya atmosferi ile diğer gezegenlerin atmosferlerini inceler. Atmosfer kimyası disiplinler arası araştırma alanıdır ve çevre kimyası, fizik, meteoroloji, bilgisayar modelleme, volkanoloji, iklim bilimi gibi diğer alanlarla da çalışır.

Ozon deliği, 1970'lerin sonundan beri kutuplar üzerindeki stratosferde ilkbaharda görülen ozon hacmi düşüşünü ifade eder.

Uluslararası Ozon Tabakasının Korunması Günü, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 16 Eylül 1994 tarihinde kabul edilmiştir. 1995 yılından itibaren kutlanmaya başlanmıştır.

Haloalkanlar, bir ya da daha fazla halojen içeren alkanlardan türetilen bir kimyasal bileşikler grubudur. Ayrım genellikle yapılmamasına rağmen, halokarbonlar genel sınıfın bir alt kümesi olarak kabul edilirler. Haloalkanlar yaygın şekilde ticari olarak kullanılmaktadır ve birçok kimyasal ve ticari isim altında bilinmektedirler. Bunlar; alev geciktiriciler, yangın söndürücüler, soğutucular, iticiler, çözücüler ve farmasötik maddeler olarak kullanılmaktadır. Ticari olarak yaygın kullanımı nedeniyle, birçok halokarbonların aynı zamanda ciddi kirleticiler ve toksinler olduğu gösterilmiştir. Örneğin, kloroflorokarbonların ozon tabakasının incelmesine yol açtığı gösterilmiştir. Metil bromür tartışmalı fümiganttır. Sadece klor, brom ve iyot içeren haloalkanlar ozon tabakasına tehdit oluşturmaktadır. Florlu uçucu haloalkanlar ise teoride sera gazları aktivitesine sahiptir. Metil iyodür, doğal olarak oluşan bir maddedir ve ozon tabakasına zarar verici özellikleri yoktur. Bu nedenle Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı tarafından ozon tabakasına zarar verici gaz olmadığı bildirilmiştir. Haloalkan veya alkil halojenürler " RX" genel formülü ile gösterilirler. Burada R; bir alkil ya da yer değiştirmiş bir alkil grubudur ve X; bir halojendir.

Susan Solomon atmosfer kimyası alanında uzmanlaşmış ve kariyerinin büyük çoğunluğunu NOAA'da çalışarak geçirmiş bilim insanıdır. 2011'den beri Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'ne bağlı Ellen Swallow Richards Atmosferik Kimya ve İklim Bilimi Profesörü olarak görev yapmaktadır. Solomon, meslektaşları ile birlikte, ilk defa kloroflorokarbon gazlarının Radikal (kimya) alanındaki tepkime mekanizması ile Antarktika'daki ozon deliğine sebep olduğunu keşfetti.

<span class="mw-page-title-main">Florokarbon</span>

Florokarbonlar, bazen perflorokarbon veya PFC olarak da anılır, C_xF_y formülüne sahip organoflor bileşikleridir. Sadece karbon ve flor içerirler fakat terminoloji her zaman çok sıkı takip edilmemektedir. Perfloro- ön ekine sahip bileşikler, heteroatomlu olanlar da dâhil olmak üzere hidrokarbonlardır, burada tüm C-H bağları C-F bağlarıyla değiştirilmiştir. Florokarbonlar perfloroalkanlar, floroalkenler ve floroalkinler ve perfloroaromatik bileşikler olabilir. Florokarbonlar ve bunların türevleri floropolimerler, soğutucular, çözücüler ve anestezikler olarak kullanılır.

Klor, günümüzde suyun dezenfeksiyonu amacıyla en sık kullanılan kimyasal maddedir. Klor suda genellikle elemental klor (Cl2, Klor gazı), Kalsiyum Hipoklorit (Ca(ClO)2) veya sodyum hipoklorit solüsyonu (NaClO, çamaşır suyu) şeklinde uygulanmaktadır.Ayrıca klorun Türkiye'de en sık kullanılan formu, sodyum hipoklorittir. Bu uygulamaların her biri ise suda serbest klor oluşumuna neden olmaktadır.Klor basınçlı tanlarda sıvılaştırılmış gaz halinde taşınır ve depolanır.Klor doğru dozajda yapıldığında mikroorganizmaların membranına etki ederek,buradaki proteinlerin yapısında bulunan aminoasitlerden kloraminler meydana getirmek amacıyla mikroorganizmaların çoğalma ve gelişmelerini önler.Kuvvetli oksidan etkiye sahip ve korozyona yol açan bir dezenfektandır.Klorun doz artışıyla birlikte korozif etkisi de belirgin olarak artmaktadır. Klor ile dezenfeksiyonun çevresel etkileri şöyledir;

Kalsiyum hipoklorür yangın ve patlama tehlikelerine neden olabilir.
ClO₂ in ortamda, az miktarda klorlu maddeler oluşturduğu fakat bunun yanı sıra zehirli bir madde olan kloriti meydana getirdiği gözlenmiştir.Klorit ise kanda bulunan hemoglobini okside ederek vücuttaki görevini yapamaz duruma getirmektedir.
Suya yeterli miktarda klor ilave edilmelidir. Daha fazla kullanılması hâlinde suyun lezzet ve kokusunu bozar.Bu da istenmeyen bir durumdur.
Klor gazı çok zehirli ve tahriş edici bir gazdır. Bilinçli olarak kullanmak gerekir.
Korozif etkisinden dolayı metallerin ve boyaların şeklini,yapısını bozabilir.Suların taşınmasını zorlaştırabilir.

Halometan bileşikleri, bir veya daha fazla hidrojen atomunun halojen atomları (flor, klor, brom veya iyot) ile değiştirildiği metan (CH₄) türevleridir. Halometanlar hem özellikle deniz ortamlarında doğal olarak bulunurlar hem de özellikle soğutucu akışkanlar, çözücüler, itici gazlar ve fumigantlar olarak insan yapımıdır. Kloroflorokarbonlar da dâhil olmak üzere birçoğu, yüksek rakımlarda bulunan ultraviyole ışığa maruz kaldıklarında aktif hâle geldikleri ve Dünya'nın koruyucu ozon tabakasını incelttikleri için geniş ilgi gördü.

Diklorodiflorometan (R-12), genellikle Freon-12 adı altında satılan renksiz bir gazdır ve soğutucu ve aerosol spreylerde itici gaz olarak kullanılan bir kloroflorokarbon halometandır (CFC). Montreal Protokolü uyarınca, ozon tabakasına zarar vereceği endişesi nedeniyle 1996 yılında gelişmiş ülkelerde, 2010 yılında gelişmekte olan ülkelerde üretimi yasaklanmıştır.

Freon-11, CFC-11 veya R-11 olarak da adlandırılan trikloroflorometan bir kloroflorokarbondur (CFC). Oda sıcaklığında kaynayan, renksiz ve tatlı kokulu bir sıvıdır. CFC-11, stratosferik ozon tabakasına zarar veren, ozon tabakasını incelten bir maddedir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.