İçeriğe atla

Klaros

Klaros

Klaros, günümüzde İzmir'in Menderes ilçesi sınırlarında bulunan Kolofon antik kentinin kutsal alanı.

Ahmetbeyli (Ales) vadisinin taban düzlüğünde, kuzeyindeki Kolophon'a (Değirmendere) 13 km, güneyindeki Notion'a ise 2 km mesafede yer alır.[1] Kolofon antik kenti'nin baş tanrısı Apollon için inşa edildiği düşünülür.[2]

M.Ö 13. yüzyıldan M.S 4. yüzyılda Hristiyanlığın yayılmasıyla birlikte terk edilmesine kadar kehanet (bilicilik) merkezi olarak işlev görmüştür.[3] Bu kentte yapılan arkeolojik kazılar, kehanet kültünün törensel işleyişini ve mimari yapısını ortaya çıkarmıştır ve bu özelliği ile dünyada tektir.  Kazılarda ortaya çıkarılan kabartma ve heykeller İzmir Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.

Klaros kelimesi Luvi dilinde "kıyı" veya "iskele" anlamına gelir. Klaros, kıyıda kurulan bir alan olduğu için bu ismi almıştır.[2]

Arka plan

Antik çağlarda Anadolu'daki başlıca Apollon kehanet merkezlerinden birisi olan Klaros antik kenti, festivalleri ile ünlüydü. Klaros'da tanrı Apollon onuruna iki bayram kutlanırdı. Birisi, her yıl kutlanan Küçük Klaria Bayramları, diğeri ise beş yılda bir kutlanan Büyük Klaria Bayramları'dır.[4] Bu bayramlarda kutsal yarışmalar ve kurban törenleri de düzenlenirdi.

Klaros antik kentinde tüm tanrılara çok sayıda hayvan kurban edildiği bilinmektedir. Birçok kentte aynı anda Hekatombaia Bayramları kutlandığı ve tanrıya aynı anda yüz hayvan özellikle de boğa kurban edildiği bilinmekle beraber, Klaros'taki hekatomb (100 adet hayvanın bağlandığı blok) bu hayvan ritüelinin ilk arkeolojik kanıtıdır.[5]

Klaros'u diğer antik kentlerden ayıran diğer bir özelliğiyse, tapınağının basamakları dahi yazıtlı olan tek kutsal alan olmasıdır.[5] Dünyanın en eski edebi eser kabul edilen İlyada ve Odysseia eserlerinin ozanı Homeros'un Klaros'lu olduğu düşünülmektedir.  Klaros kutsal alanı arkeolojik kazılarında ortaya çıkarılan Homeros heykeli, bunun güçlü bir delili olarak göstermektedir.[4]

Klaros'ta törenler

Klaros'taki merkezde kehanetler, ergenliğe yeni girmiş olan 7 genç kız ve 7 erkeğin dolunay zamanı ay göğe yükseldikten sonra meşale ışığında ellerinde defne yapraklarını sallayarak sunağın ve tapınağın önüne gelmesi ve burada tanrıya ilahiler okuması suretiyle yapılırdı. Tanrıların evi olarak kabul edilen tapınaklara halk girmez, tapınakların girişinde beklerdi.[3]

Klaros'ta yalnızca kâhinin girebileceği karanlıkta bir salonun içerisinde, suyu kutsal kabul edilen bir kuyudaki suyu içen kâhin, Tanrı'ya sorularını yöneltir ve sorularına vahiy yoluyla cevap alırdı. Bu suyun kehaneti sebebiyle Klaraos'un ünü genişçe bir alana yayılmıştı.[6]

Tarihi

MÖ 13. yüzyıl sonu ile 12. yüzyıl başlarında bu bölgeye Girit'ten göç eden Akhalar Karyalıların kurmuş olduğu Kolophon kentine yerleşmişlerdir. İlk göçmen grubun oikistesi (önderi, kurucusu) olan Rhaikos, bu yöreye ikinci göçmen dalgası ile Yunanistan'ın Thebai kentinden sürülerek gelen göçmen grubundaki Apollon rahibi Teiresias'ın kızı Manto ile evlenir. İki göçmen grup, ev sahibi gruba karşı güç birliği yapar. Klaros Kehanet Merkezi, Manto tarafından kurulur. Bazı antik dönem yazarları, Klaros'taki kutsal kaynağın, ülkesinden sürülen Manto'nun gözyaşlarından oluştuğunu yazmıştır.[7]

Klaros'un bir kehanet merkezi olarak ün kazanması, Manto ile Rhaikos'un oğulları ve aynı zamanda Apollo'nun kahini olan Mopsos zamanında olmuştur. Mopsos'la birlikte kehanet verme işinin anneden oğula geçtiği görülmüştür.[8]

Önceleri sadece kent delegelerinin başvurusuna açık olan Klaros, Büyük İskender'in (V. Alexander) gördüğü bir rüyayı yorumlatmak üzere Klaros'a başvurnası ile kişisel başvuruları da kabul etmeye başlamıştır. Büyük İskender'in, avlanırken bir ara ulu bir çınarın altında uykuya daldığı, rüyasında gördüğü iki Nemesis'in, İskender'den yeni İzmir (Nea Smyrna) kentini uyuduğu tepenin eteklerinde kurmasını istediği; İskender'in Kadifekale'de gördüğü rüyanın anlamını Klaros Antik Kenti'nin Kahinlerine danıştığı ve rüyasının “Kutsal Meles Çayı kenarındaki Pagos Tepesi (Kadifekale) eteklerinde yerleşecek İzmirliler, eskisinden dört kez daha mutlu olacaklardır.” şeklinde yorumlanması üzerine İzmir halkını Bayraklı'dan Kadifekale eteklerine taşıttığı rivayet olunur.[4] Bu olaydan sonra oldukça ünlenen Klaros, Barbarları da (Yunan olmayan halkları) kabul etmeye başlamıştır ve böylelikle Barbarları kabul eden ilk Apollon kehanet merkezi olmuştur. Merkez, M.S. II. yüzyılda çok ünlenmiş, Kuzey Afrika'dan İngiltere'ye değin başvurular almıştır.

Bir anlatıya göre, Troia Savaşı'nın ünlü kahin'i Kalkhas Klaros'a gelerek Mopsos ile bir yarışmada karşılaşır. Bu yarışmayı kaybeden Kalkhas kahrından ölür. Anlatının bir başka versiyona göre ise burada ölmeyip güneye doğru ilerler ve Perge kentini kurar. Strabon'a göre de Kalkhas Pisidya Bölgesindeki Selge kantinin ktistesleri (kurucu) arasındadır. Klaros'da ilk bilicinin bir kadın olmasına rağmen daha sonraki dönemlerde biliciler her zaman için erkeklerden seçilmişlerdir.

MS 4. yüzyılda Hristiyanlğın yayılması ile birlikte Klaros terkedilmiştir.

Buluntular

Klaros Kutsal Alanı'nda, Apollon'a, kız kardeşi Artemis'e ve anneleri Leto'ya ait anıtsal boyutta (8 m yüksekliğinde) kült heykeller vardır Apollon heykeli oturur durumda, Artemis ve Leto heykelleri ise ayaktadır. Apollon tapınağının 27 m doğusunda 9 x 18.45 m ölçülerinde bir sunak vardır. Tapınak ile sunak arasında kuzey-güney yönünde yerleştirilmiş dört sıra halinde 100 adet hayvan bağlama bloğu bulunmaktadır. Üzerlerinde birer demir halkanın yer aldığı dikdörtgen formlu taş bloklar şimdiye dek bulunmuş olan tek örnektir ve kurban törenleri için yapılan düzenlemelerle ilgili bilgi vermesi açısından büyük önem taşımaktadır.[7]

Kutsal Alanda ele geçen en eski buluntular Geometrik Döneme kadar gitmektedir. Şu anda alanda Helenistik döneme ait Apollon Tapınağı ve Sunağı, Roma Dönemine ait Artemis Tapınağı ve Sunağı, Propylon (Alana Giriş Binası) ve çeşitli onur anıtları görülebilmektedir.

Klaros Kehanet (Bilicilik) Merkezi'nde çıkarılan eserlerin orijinallerine uygun olarak yapılan kopyaların sergilendiği ve adına mulaj arkeopark denilen bir müze 2010 yılında kurulmuştur. Klaros, mulaj arkeopark konusunda Türkiye'de ilk olma özelliğini taşımaktadır.[2] 13 eserin mulajının arkeoparkta sergilenmektedir.[9]

Kaynakça

  1. ^ "Klaros". 15 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2013. 
  2. ^ a b c Yalgin, Ekin (22 Nisan 2016). "Klaros Antik Kenti". www.rotasenin.com. 27 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. 
  3. ^ a b Gurdal, Yaprak (15 Kasım 2021). "Claros - Tanrı Apollon'un Kehanet Merkezi". Küçük Dünya | Gezi Rehberi. 28 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. 
  4. ^ a b c Arkeoloji.Biz. "Klaros Antik Kenti (Klaros Kutsal Alanı ): Ulu Kahinlerin Buluşma Mekanı. Geçmişin Gelecek Habercileri ile Kutsandığı Yer". ARKEOLOJİ.BİZ Arkeoloji İle İlgili Her şey. (turkish). 1 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. 
  5. ^ a b mevki.com, Mevki Yazılım |. "Klaros Bilicilik Merkezi". eski.menderes.bel.tr. 31 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. 
  6. ^ "Klaros Antik Kenti: Antik Çağın Gizemli Kehanet Merkezi 2023". 7 Haziran 2023. 31 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. 
  7. ^ a b "Klaros'un Kehanetleri - İzmir Dergisi - Yaşasın Dergicilik". www.izmirdergisi.com. 30 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. 
  8. ^ INTERACTİVE, JBM. "Klaros Kutsal Alanı". aktuelarkeoloji.com.tr. 7 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. 
  9. ^ "İzmir'de Mulaj Arkeopark açıldı". www-cumhuriyet-com-tr.cdn.ampproject.org. 31 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bergama</span> İzmirin ilçesi

Bergama, Türkiye'nin İzmir ilinin bir ilçesidir. Yüz ölçümü olarak İzmir'in en büyük ilçesidir. İlçenin güneyinde Aliağa, doğusunda Kınık ve Manisa ilinin Yunusemre ve Soma ilçeleri, kuzeyinde Balıkesir ilinin İvrindi, Burhaniye ve Ayvalık ilçeleri, batısında Dikili, güneybatısında ise Ege Denizi bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Pergamon</span> Günümüzdeki İzmir, Bergama ilçe merkezinin yerinde kurulmuş, UNESCO dünya mirası listesinde yer alan antik kent. (Pergamon)

Pergamon, günümüzde İzmir iline bağlı Bergama ilçesinin merkezinin yerinde kurulu antik kentin adıdır. Pergamon, eski çağlarda Misya bölgesinin önemli merkezlerinden biriydi. MÖ 282-133 arasında da Pergamon Krallığı'nın başkentiydi. Pergamon adı, bir söylence kahramanı olan Pergamos'tan gelir. Pergamos'un, Teuthrania kralını öldürdükten sonra kenti ele geçirdiği ve kendi adını verdiği sanılır. Başka bir söylenceye göre de Teuthrania Kralı Grynos savaşta Pergamos'tan yardım istemiş, zaferden sonra iki kent kurdurarak birine onun onuruna Pergamon, ötekine de Gryneion adını vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Efes</span> Anadoluda bir antik kent

Efes, Anadolu'nun batı kıyısında, bugünkü İzmir ilinin Selçuk ilçesinin üç kilometre güneybatısında yer alan antik bir Luvi şehriydi. Şehir Anadolu'da Yunan sömürgeciliğinin başlamasıyla birlikte İyonya ve daha sonra Roma dönemlerinde de önemini korumuştur. Kuruluşu Cilalı Taş Devri'ne yani MÖ 6000 yıllarına dayanır. MÖ 10. yüzyılda eski Arzava başkentinin yerine Attik ve İyonyalı Yunan kolonistleri tarafından inşa edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Zeus</span> Yunan mitolojisinde en güçlü ve önemli; göklerin şimşeklerin ve gök gürültülerinin tanrısı

Zeus, "Tanrıların ve İnsanların Babası" ve Yunan mitolojisinde en güçlü ve önemli tanrıdır. Roma'da Jüpiter olarak da bilinir. Göklerin, şimşeklerin ve gök gürültülerinin tanrısıdır. Çoğu zaman elinde bir şimşek ile resmedilmiştir. Bereket ile özdeşleşmiştir, yağmur ondan beklenir. Titan Kronos'un ve eşi Rhea'nın en küçük çocuğu ve oğludur. Tanrıça Hera'nın kocasıdır. Simgesi şimşeğin yanında boğa, kartal ve meşe ağacıdır. Aynı zamanda tanrıların kralı olduğu için taht ve asa ile de sık sık betimlenir. Ayrıca Athena'nın ona hediyesi olan Aegis'in de taşıyıcısıdır. Zeus'un en eski kült ve bilicilik merkezi Yunanistan'daki Dodona antik şehirdir. Habercisi oğlu Hermes'tir. Gigantlar arasındaki karşıtı Kral Porphyrion'dur.

<span class="mw-page-title-main">Knidos</span> Muğlanın Datça ilçesinde bulunan, Karya dönemine ait antik yerleşim

Knidos, Muğla'nın Datça ilçesinde bulunan, Karya dönemine ait antik yerleşimdir.

<span class="mw-page-title-main">Priene</span>

Priene, Aydın Söke'de Selçuk-Efes'e yaklaşık 100 km uzaklıkta kurulmuş bir İyon şehridir. Şehir Menderes nehrinin 10 km kuzeyindedir. Şehir kurulduğunda deniz kıyısındaydı. Menderesin alüvyonu nedeniyle şehir şimdi kilometrelerce kara içerisindedir.

<span class="mw-page-title-main">Artemis Tapınağı</span> Efesteki tarihî tapınak

Artemis Tapınağı, aynı zamanda Diana Tapınağı olarak da bilinir. Tanrıça Artemis'e ithaf edilmiş tapınak Efes'te MÖ 550 yıllarında tamamlanmıştır. Tapınak tamamen mermerden inşa edilmiştir. Dünyanın yedi harikasından biri sayılan tapınaktan geriye bugün sadece bir iki mermer parçası kalmıştır. Türkiye'deki antik kent Selçuk İzmir'de bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hierapolis</span> Denizlide bir antik Roma kenti

Hierapolis, Pamukkale (Denizli) yakınlarında bulunan ve Frigler döneminde ana tanrıça Kibele kültünün merkezlerinden biri olarak faaliyet göstermiş bir antik kenttir. Antik coğrafyacı Strabon ile Ptolemaios verdikleri bilgilerde, Karia bölgesine sınır olan Laodikeia ve Tripolis kentlerine yakınlığı ile Hierapolisin bir Frigya kenti olduğunu ileri sürülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Aigai</span>

Aigai, Manisa ilinin Yunusemre ilçesinde Köseler Köyü'nün 2 km güneyindeki Yunt Dağlarının tepelerinden birisi olan Gün Dağı'nın zirvesinde kurulmuş olan, kısmen ayaktaki harabelerden ibaret bir antik kenttir. Nemrut Kale adıyla da bilinir. Tüm Aiolis bölgesinin en sağlam kalmış kentidir. Denizden 365 metre yüksekliktedir ve çevresi, yüksekliği 1500 metreyi bulan surlarla çevrilidir.

Leukai antik kenti, Günümüzde İzmir İl sınırları içindeki Çamaltı Tuzlası, Üçtepeler mevkiinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İyonya</span> Anadoluda bugünkü İzmir ve Aydın illerinin sahil şeridine Antik Çağda verilen ad

İyonya, Anadolu'da bugünkü İzmir ve Aydın illerinin sahil şeridine Antik Çağ'da verilen addır. Dor istilası sonucu Yunanistan'dan kaçan Akalar tarafından Ayvalık, Efes, Foça, İzmir, Kuşadası, Milet ve Milas çevresinde kurulmuşlardır. Dünyanın yedi harikası arasında gösterilen Efes Artemis Tapınağı İyonyalılar döneminde inşa edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Anadolu'daki Apollon Kehanet Merkezleri</span>

Kahin Tanrı Apollon'un Anadolu'da birçok kehanet merkezi bulunmaktadır. Bu merkezlere kimi zaman sadece kent delegeleri kimi zaman ise bireysel başvurular da yapılabilmektedir. Kent delegelerinin başvuruları genellikle yeni kentler kurulması ile ilgili olup bunun yanında insanların başına gelen deprem, yangın, veba salgınları gibi hastalıkları defetmek gerekçeleri ile de başvurular yapılabilmektedir. Özellikle Troas ve Likya'da tapılırdı.

<span class="mw-page-title-main">Delfi</span> Yunan anakarasında yer alan antik kent

Delfi, Yunanistan'da Parnassos Dağı'nın güneybatısında bulunan arkeolojik bir alan ve modern bir kasabadır. 1987 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak listelenmiştir. Antik çağlarda Yunan halkları için önemli bir dinî merkezdi. Tarih öncesi devirlere kadar eskilere dayandırılan varsayımlarda Yunan tanrıları Apollo ve Athena'ya ibadet edilen bir alandı. Günümüze kadar varlığını koruyabilmiş Antik Yunan mimarisi eserlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Antioheia (Pisidya)</span>

Antakya, Pisidya, Türkiye'nin Akdeniz, Ege ve İç Anadolu bölgelerinin kesiştiği noktadaki Göller Yöresi'nde, tarihi Pisidya ve Frigya'nın sınırında bulunan antik kenttir. Pisidya Antakyası olarak da bilinir. Isparta ilinin modern ilçesi Yalvaç'ın kuzey şeridinde 1 km'lik bir alanı kapsar. Kent, kuzeyindeki 1236 metrelik en yüksek noktası ile bir vadi görünümündedir.

<span class="mw-page-title-main">Smirni</span> İzmirde bulunan antik şehir

Smirni, İzmir sınırları içinde iki farklı konumda yer alan tarihî kentler. Körfezin kuzeydoğusunda yer alan ve yüzölçümü yaklaşık yüz dönüm olan bir adacık üzerinde kurulmuştu.

<span class="mw-page-title-main">Labranda</span>

Labranda - Labraunda - Lambraunda - Labraynda,, Muğla'nın Milas ilçesinde bulunan, Karya dönemine ait antik yerleşimdir.

<span class="mw-page-title-main">Erithrai</span> İzmir, Türkiyede bir antik şehir

Erythrae, Erythrai veya Litri 12 İyon şehrinden biridir. İzmir ili 60 km, Çeşme'nin 22 km doğusunda Ildırı Köyü’nde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Teos</span> Antik kent

Teos veya Teo, Eski İyonya'da batısından yer alan bir antik şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Didyma</span>

Didyma, İyonya sahili üzerinde yer alan bir Antik Yunan kutsal alanıdır. Bu yer Apollo tapınağını içermektedir. Delphi'nin yanında Didyma, Helen dünyasının en ünlü kehanet merkezidir. İlk olarak Homeros'un Apollo'ya ilahisinde bahsedilmiştir. Kuruluşu okuma-yazma öncesi, hatta Ionia'nın Helen kolonizasyonundan da öncedir.

<span class="mw-page-title-main">Magnesia (Aydın)</span>

Magnesia veya Menderes Magnesia'sı, tarihi İyonya bölgesinde yer almış bir Antik Yunan kenti. Kent kalıntıları günümüzde Aydın ilinin Germencik ilçesinde yer alan Ortaklar-Söke kara yolu üzerinde, Ortaklar'a 4 km mesafede bulunmaktadır.