Klaipėda

Klaipėda
Şehir
Bayrak Arma
Klaipėda
Klaipėda
Ülke	Litvanya
Bölge	Küçük Litvanya
Yüzölçümü
• Toplam	98,2 km²
Rakım	21 m
Nüfus  (2020)
• Toplam	154.332
• Yoğunluk	1,600/km²
Zaman dilimi	UTC+02.00 (DAS)
• Yaz (YSU)	UTC+03.00 (DAYS)
Posta kodu	91100-96226
Alan kodu	(+370) 46
Resmî site klaipeda.lt

Klaipėda (Klaipėda^ⓘ [ˈklaɪpe:da]; Almanca: Memel), Litvanya'nın güneyinde Kuron Lagünü'nün ağzında, Baltık Denizi kıyısında bulunan bir şehirdir. Litvanya'nın tek limanıdır. Şehirden Almanya ve İsveç'e feribot seferleri vardır. 2008 yılı itibarı ile şehrin nüfusu 238.000'dir. Şehrin adı tarihsel kaynaklarda ilk olarak 1252 yılında geçmektedir; fakat şehre, şehir hakları 1254 yılında tanınmıştır.

Klaipeda (eski adıyla Memel), Litvanya'nın Baltık Denizi'ne kıyısı bulunan bir şehridir. Litvanya'nın 3. büyük şehri ve Klaipeda bölgesinin başkenti konumundadır.

Şehrin karmaşık bir tarihi geçmişi bulunmaktadır, bu durum kısmen de; şehrin buzsuz limanının, Akmena-Dane Nehri ağzında birleşmesinin öneminden dolayı kaynaklanmaktadır. Şehir 1919 Versailles Antlaşması'na kadar Alman Devletleri tarafından kontrol edildi. 1923'teki ayaklanmanın sonucu olarak şehir Litvanya topraklarına eklendi ve 1939-1945 arasında Almanya tarafından uygulanan ültimatom ile Üçüncü Reich'a dönmesi haricinde günümüze kadar Litvanya'nın toprakları olarak kalmıştır. Nüfusu 1992'de 207.100, iken 2014'te 157.314'e düştü. Klaipeda'ya yakın olan popüler sahil beldeleri, güneyindeki Nida ve kuzeyindeki Palanga beldeleridir.

Alman şövalyeleri Curonların Pilsats bölgesinde bir kale inşa etti ve bu kaleye Memelburg ismini verdi ve daha sonra Memel olarak kısaltıldı.

1252-1923 ve 1939-1945 yılları arasında şehir resmi olarak da Memel adıyla anılmaya başlanmıştır. Siyasi değişiklikler yüzünden 1923 ile 1939 yılları arasında Memel ve Klaipeda isimleri birlikte resmi olarak kullanılmıştır. Sadece Klaipeda şehrin ismi olarak 1945 yılında kullanılmaya başlanmıştır.

Memelburg ve Memel isimleri 13. yüzyıldan itibaren yazılı kaynaklarda geçerken Klaipeda ismi Litvanya ile ilgili kaynaklarda 15. yüzyıldan itibaren geçmektedir. Vytautas'ın 1413 yılındaki mektubuna göre şehrin isminden ilk olarak Caloypede olarak bahsedilmektedir. 1420'deki müzakere belgelerinde ise Klawpeda olarak ve 1422'deki Melno antlaşmasında Cleupeda olarak geçmektedir. Samogit halk etimolojisine göre Klaipeda adı kasabanın bataklık arazisine işaret eder. Büyük ihtimalle adı Curon kökenlidir.

Baltık kabilelerinin bu bölgeye yerleşiminin 7. yüzyıldan itibaren var olduğu ve günümüze kadar geldiği bilinmektedir.

1240 yılında papa Norveç Kralı 4. Hakon'a Zambiya Yarımadasını fethetme fırsatı sundu ancak Litvanya Dükü Mindaugas tarafından Hristiyanlığın kişisel olarak kabul edilmesiyle birlikte, Germen Şövalyeleri ve Lubeck den bir grup Haçlı ordusu Zambia'ya taşındı. 1252 yılında Memel kalesinin yapımına başlandı. Kuruluş belgeleri de Eberhard ve Bishof Henrich tarafından 29 Temmuz 1952 ve 1 Ağustos 1952 tarihlerinde imzalanmıştır.

1323 yılının ilkbaharında ve yazında, Gediminas'ın liderliğindeki bir Litvanya ordusu Neman'a geldi ve kasabayı fethederek Memel kalesini kuşattı ve Zambiya'yı harap etti ancak Ekim ayında ateşkes ilan etmek zorunda kaldı. Samogiatia ya karşı bir kampanyanın planlanması sırasında Livonya kolundaki Germen Garnizonunun yerini Prusya şubesinden şövalyeler devraldı. Litvanyalılar tarafından yapılan tehditler ve saldırılar kentin gelişimini büyük ölçüde engelledi; Şehir ve kalenin her ikisi de Litvanyalılar tarafından yağmalanmaya başlanırken (1379), 1389 da Litvanyalılar, Memel'i yeniden inşa eden 800 kadar işçiye saldırdı.

1422 de imzalanan Melno antlaşması ile Germenler ile Litvanya Büyük Düklüğü arasındaki sınır önümüzdeki 501 yıl için belirlenmiş oldu. Yeniden inşa edilen kasaba 1475 yılında Kulm kanuni şehir haklarından yararlandı.

Memel; Prusya ve Almanya'nın bir parçası olarak kalırken ve Litvanya sınırı da 1919 yılına kadar değişmeden kaldı. Avrupanın en uzun süre aynı halde kalan sınırlarından bir tanesidir ve geçmişte kullanılan Alman milli marşının ilk kıtasında buradan söz edilmektedir.

Almanca konuşan toprakların sınırlarını şöyle tanımlıyor: Von der Maas, Batı'daki Meuse nehri ve Doğu'daki Neman nehri üzerine bir kalıp Memel'i anlatıyor.

II. Dünya Savaşı sırasında, 1944 yılının sonundan 1945 yılına kadar, Müttefikler'in zaferi yakınlaşmaya başladığında, savaş sakinleri kaçtıkça kaçtılar. Neredeyse bomboş kalan Klaipeda, 28 Ocak 1945'te Sovyet Kızıl Ordusu tarafından ele geçirildi ve şehirde sadece 50 kişi kalmıştı.

Savaştan sonra Memel bölgesi Litvanya topraklarına dahil edildi ve bu durum kent tarihinde yeni bir çağın başlangıcına işaret olarak gösterildi. Sovyetler Doğu Baltık'taki en büyük buzsuz liman olan Klaipeda'yı Sovyet yönetimindeki Avrupa'da bulunan en büyük petrol deniz üssüne dönüştürdü. Büyük bir tersane, tersaneler ve balıkçı limanı inşa edildi. Sonuç olarak, 1959 yılı sonunda, kentin nüfusu savaş öncesi nüfusunu ikiye katladı ve hatta 1989'da 203000 kişiye ulaştı.

İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Litvanya, Rusya, Belarus ve Ukrayna'dan birçok yeni insan yaşamak için Klaipėda'ya geldi. Başlangıçta Rusça konuşanlar şehirde çoğunluktaydı, ancak Josef Stalin'in ölümünden sonra, Litvanya'nın geri kalan kısmından şehre gelenlerin sayısı Sovyet Cumhuriyetlerinden olan insanlardan daha fazlaydı ve Litvanya halkı daha sonra büyük etnik gruba dönüştü.

Bununla birlikte, nüfusu 100000 den fazla olan Litvanya şehirleri arasında Klaipėda, ana dili Rusça olan insanlardan oluşan popülasyon oranının en yüksek olduğu yerleşim yeridir. Klaipeda, 1970 ve 1980'lerde kültürel etkinlikler geliştirmeye başladı, bunların başında Deniz festivali ve kültürel geleneğinin tanıtılması gelmektedir.

Temelleri; Siauliai Pedagoji Üniversitesi ve Litvanya Ulusal Konservatuvarı'na dayanan Klaipeda Üniversitesi 1991 yılında kurulmuştur. Klaipeda şu anda; iki dilde de eğitim veren (Almanca ve Litvanca) The Hermann-Sudermann-Schule okulunun yanı sıra İngilizce Dil Üniversitesi olan LCC International University de sahiptir.

Klaipeda'daki antik kent, içinde bulunan Alman ve İskandinav mimarisi açısından Litvanya'daki şehirler içinde en etkileyici ve dikkat çeken antik kent olarak bilinir. Klaipeda antik kenti, demet mimarisi tarzı ve planlanan sokak yapısı ile benzersiz olup, bu yapısı ile Litvanya'daki diğer antik kentlerden farklıdır. Sokakları geometrik olarak çok doğru yapılandırılmış ve kesişme açısı her zaman doğrudur. Klaipeda Antik kentinin en popüler yerlerinden birisi Tiyatro Meydanıdır. Burada Deniz festivali, uluslararası caz festivali, konserler ve çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir. Tiyatro Meydanının önemli bir odak noktası, genç çıplak ayak kızını tasvir eden Tarawa anime heykelidir. Heykel şair Simonas Dackas anısına dikilmiştir ve onun şiirlerinde tarif ettiği bir kahramanı simgelemektedir.

2007 yılında Klaüpeda'nın popülasyonu 185936 olarak kayıtlara geçmiştir. Yaşlara göre yüzdelik dilimler ise; 0-14 yaş arası %14, 15-59 yaş arası %67.1, 60+ ise %18.9 olarak görülmektedir. Bunların 85493'ü erkek popülasyonu, 100443'ü ise kadın popülasyonu tarafından oluşmaktadır. 2011 yılında nüfus sayımından sonraki etnik kompozisyon; %73.9 Litvanyalılar %19.6 Ruslar %1.9 Ukraynalılar %1.7 Belaruslular %0.3 Polonyalılar %2.6 Diğer Milletler olarak belirlenmiştir.

Şehrin 98 kilometre karelik (%38) kısmını binalar, %1.4'luk kısmında yollar, %8.45'lik kısmını tarımsal alanlar, %14.8'lik kısmını sular ve geriye kalan %38'lik kısmını ise diğer kullanımlar kapsamaktadır. Klaipeda'da 17 postane, 1 demiryolu istasyonu, 1 otobüs durağı, 1 liman, 26 otel, 4 Katolik şapel, sinagog, 10 müze, 4 tiyatro ve 15 spor merkezi yer almaktadır.

Klaipėda'nın iklimi Baltık Denizi'nin etkisi altındadır. Klaipeda iklimi okyanussal iklim olmasına rağmen nemli kıtasal iklime de oldukça yakındır. Kışları soğuk ya da hafif soğuk yazları ise sıcaktır. Temmuz ve Ağustos aylarındaki en sıcak mevsim; en yüksek 20 °C, en düşük ise 14 °C olarak ölçülmüştür. Kaydedilen en yüksek resmi sıcaklık ise, 2014 yılının Ağustos ayında 36.6 °C'dir. Ocak ve Şubat aylarındaki en soğuk mevsim; yüksek sıcaklık ortalaması 0 °C düşük sıcaklık ortalaması ise -5 °C dir. Klaipeda da şimdiye kadar kaydedilen en soğuk sıcaklık kaydı ise 1956 yılının Şubat ayında –33.4 °C dir.

Klaipeda rüzgârlı ve yılda birçok kez fırtına görülen bir şehirdir. Sonbahar ve kış mevsiminde şiddetli rüzgâr ve fırtına görülmesi olağan bir durumdur. Deniz meltemleri Nisan ayından Eylül ayına kadar yaygındır. Kar yağışı Ekim ayı ile Nisan ayları arasında görülebilir. Klaipėda'nın tüm yıl boyunca kararsız bir havası vardır. Bir kışı soğuk ve karlı olabilirken, (tıpkı Moskova'da olduğu gibi), diğer bir kışı ise ılıman, rüzgârlı ve yağışlı olabilir, (İskoçya'daki hava koşulları gibi).

Klaipeda limanı; Baltık Denizinin Doğu kıyısında bulunan buzsuz büyük limanıdır. Doğu'dan Batı'ya deniz, kara ve demiryolu güzergahlarını bağlayan, Litvanya'nın en önemli ulaşım merkezidir.

Klaipėda çok amaçlı, evrensel, derin su limanıdır. Bu limanda; 19 büyük liman şirketi bulunmakta, gemi onarımı ve gemi yapımının yanı sıra tüm deniz işi ve yük taşıma hizmetleri gerçekleştirilmektedir. Yıllık liman kargo taşıma kapasitesi 40 Mt'a kadar çıkmaktadır. Liman, 24 saat boyunca, haftanın yedi günü, bütün bir yıl boyunca çalışmaktadır.

2014 yılında Klaipeda 64 kez gezi gemileri (Cruise Ship) tarafından ziyaret edildi ve tarihinde ilk kez Letonya'nın başkenti olan Riga'yı geride bıraktı.

Klaipeda da şehir içi ulaşım için toplu taşıma araçları, coğrafi özelliklerden dolayı seyahat için oldukça mantıklı ve aynı zamanda da konforludur. 2007 yılının başından bu yana elektronik aylık bilet sistemi kullanılmaktadır. Mağazalarda ve gazete stantlarında elektronik bileti almak ve para yükletmek mümkündür. Toplu taşıma organizasyonu, denetimi ve koordinasyonu bir kamu şirketi olan Klaipeda City Passanger Transport tarafından yürütülmektedir.