İçeriğe atla

Kitâb-ı Cihannümâ

Kitab-ı Cihannüma, Tevarih-i Al-i Osman veya Neşrî Tarihi, Osmanlı tarihçisi Mehmed Neşrî tarafından yazılmış tarih kitabıdır.

Cihannüma (cihan görüntüsü), bir "cihan tarihi" olmak iddiasındaydı. Neşrî'nin Sultan II. Bayezid'e sunduğu 6 ciltlik eserinden günümüze sadece 6. cilt kalmıştır. 6. kısmının en uzun bölümü Osmanlı hanedanının tarihçesinden oluşur.[1] Bu 6. kısım üç bölümden oluşur, bunlar Oğuzlar, Selçuklu Hanedanı ve Osmanlı Hanedanı hakkındadır. Osmanlılarla ilgili bölüm, 1485'e kadar gelir. Eser, Neşrî 'nin II. Bayezid için yazmış olduğu bir kaside ile sonlanır.[2]

Neşrî'nin kullandığı kaynakların doğruluğuna önem vermesi bakımından gerçek bir tarihçi olduğu, olayları ve kronolojik sıralarını objektif olarak değerlendirildiği düşünülür. Farklı kaynaklardan edindiği bilgileri ustaca birleştirmiştir. Kullandığı bilgilerden bazıları kendi tecrübelerine dayalıdır, bazıları olayları yaşamış kişilerin ağzından alınmıştır, bazıları ise ikinci elden alınmıştır ki, bu tür bilgilerin başına "rivayettirki..." eklemiştir. Bazı bilgiler başka tarihçilerin eserlerinden (örneğin Oruç Bey'in Tevarih'i), bazıları da saray takvimleridir. Aşıkpaşazade'nin Tevârih-i Âl-i Osman'ından sık sık iktibaslar vardır.[3] Eserin bazı bölümleri Behiştî Sinan Çelebi'nin Tarih adlı eserinin daha sade uslupla yazılmış bir şeklidir ama hangi tarihçinin öbürünün eserini kullandığı bilinmemektedir.[2] Neşri ayrıca "Oxford Anonim tarihi" diye adlandırdığı bir kaynaktan bazen yararlanmıştır ki, bunun "Bodleian Library MS, Marsh 313" adlı el yazmasına çok benzediği bulunmuştur, bu Ruhi Çelebi'ye atfedilen Tevarih-i Al-i Osman eseridir (Ruhi Tarihi).[4]

Cihannüma ve Neşrî hakkında ayrıntılı bir araştırma yapmış olan Ménage'a göre, Neşrî, Osmanlı tarihine (Bursa ve Karaman'la ilgili bazı yeni kaynaklar getirmek dışında) orijinal malzeme olarak önemli bir katkıda bulunmamıştır. Ancak pek çok tarihi bilgiyi gözden geçirip bunları düzeltip bazen çelişkili olanları birleştirebilmeyi becermesi açısından önemli bir çalışma yapmıştır. Olayların tarihlerini birbiriyle eşleştirmiş ve Osmanlı devletinde olan olayları mantıklı bir sıraya oturtmuşur.[4]

Cihannüma'nın, Faik Reşit Unat'ın ve Mehmet Altay Köymen tarafından yapılmış olan, modern Türkçeye iki ayrı transkripsiyonu vardır.

Kaynakça

  1. ^ "Britannica Online: Nesri". Erişim tarihi: 2 Şubat 2009. []
  2. ^ a b Martijn Theodoor Houtsma, T W Arnold, A J Wensinck (1993). E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913-1936: 1913-1936. BRILL. s. 902. 5 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2009. 
  3. ^ Kenan İnan (1997). "Klasik Devir Osmanlı Tarihçilerinde Kaynak Kullanma Usulleri" (PDF). Tarih Araştırmaları Dergisi, 29. ss. 91-135. 3 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2009. 
  4. ^ a b J. Stewart-Robinson (1970). "Neshri's History of the Ottoman's: The sources and the development of the text. By V.L. Menage. (London Oriental Series. Volume 16) Oxford Unıversity Press, 1964." Journal of the American Oriental Society. 90 (2). ss. 274-277. 26 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2009. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Bayezid</span> 4. Osmanlı padişahı (1389–1402)

I. Bayezid veya Yıldırım Bayezid, dördüncü Osmanlı padişahı. 1389'dan 1402 yılına kadar hükümdarlık yapmıştır. Babası Sultan I. Murad, annesi ise Gülçiçek Hatun'dur.

<span class="mw-page-title-main">Osman Gazi</span> Osmanlı Beyliğinin kurucusu ve ilk padişahı (1299–1324)

I. Osman veya bilinen adlarıyla Osman Gazi ya da Osman Bey, Osmanlı Beyliği ve Osmanlı Hanedanı'nın kurucusu ve beyliğin ilk padişahı olan Türk hükümdar ve komutandır. Yaşadığı dönemde liderliğini yaptığı beylik başlangıçta küçük bir Türk beyliği iken, ölümünden sonraki yüzyıllarda büyük bir imparatorluğa dönüştü. Dedesinin Süleyman Şah veya Gündüz Alp isimli olduğu ve soyunun Oğuzların Bozok koluna mensup Kayı boyuna dayandığı düşünülmektedir. Büyükannesi Hayme Hatun, babası Ertuğrul Gazi ve annesi Halime Hatun'dur. Tarihçi Âşıkpaşazâde'nin yazdığına göre Osman Gazi, bir taraftan kendisinin Oğuzların Üçok koluna mensup "Gök Alp" neslinden olduğunu ileri sürerken diğer taraftan da kendi dedesinin isminin "Kaya Alp oğlu Süleyman Şah" değil, "Kutalmışoğlu Süleyman Şah" olduğunu söylediği iddia edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Germiyanoğulları Beyliği</span> Batı Anadoluda eski bir Türk beyliği

Germiyanoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti’nin çökmesi ve dağılmasıyla başlayan Anadolu Beylikleri döneminde Batı Anadolu’da Kütahya merkezli olarak kurulmuş bir beyliktir. Germiyan adının anlamı Farsçada "sıcak" anlamına gelen germâ sözcüğünden, yine Farsçadaki çoğul üretme takısı -yân ile türetilmiştir. "Ilıcalar" anlamına gelir. Germiyan aşiretinin menşei hakkında çeşitli görüşler vardır.

Osmanlılarda tarih yazıcılığı, Osmanlı Beyliği'nin kuruluşundan 100-150 yıl sonra başlamıştır. Osmanlı tarih yazıcılığının geç başlaması, Anadolu’da Osmanlılardan önce tarih yazıcılığının gelişmemesi ile bağlantılıdır.

Gündüz Alp veya Gündüzalp, Osmanlı Beyliği'nin kurucusu olan Osman Gazi'nin babası Ertuğrul Gazi'nin soyundan olup, çeşitli kaynaklara göre Ertuğrul Gazi'nin babası veya oğludur. Enverî'nin Düstûrnâme-i Enverî adlı eseri ve Karamanlı Mehmed Paşa'ya göre Ertuğrul Gazi'nin babası; Hasan bin Mahmûd el-Bayâtî'nin Câm-ı Cem-Âyîn adlı eseri, Âşıkpaşazâde'nin Âşıkpaşazâde Tarihi adlı eseri ve Neşrî'nin Kitab-ı Cihannüma adlı eserine göre ise Ertuğrul Gazi'nin oğlu ve Osman Gazi'nin kardeşidir.

<span class="mw-page-title-main">Germiyanoğlu Süleyman Şah</span>

Süleyman Şah bin Mehmed, Germiyanoğlu Mehmed Bey'in ölümünden sonra 1368'den önce hükümdar oldu. Çahşadan Mehmed Bey'in büyük oğludur. Lakabı "Şah Çelebi" ve "Alem Şah" tır. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin torunu, Sultan Veled'in kızı Âbide Mutahhara Hatun ile Mutahhara Hatun 18 yaşında iken evlenmiştir. Bir diğer eşi de Mübarezeddin Umur bin Savcı'nın kızıdır. Çocukları Hızır Paşa, İlyas Paşa ve Devletşah Hatun; Mutahhare Hatun'dan doğmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Muharebesi</span> Osmanlı Devleti ile Timurlu İmparatorluğu arasında 1402 yılında yaşanan meydan muharebesi

Ankara Muharebesi, farklı kaynaklara göre 20 veya 28 Temmuz 1402'de Ankara'nın kuzeydoğusundaki Çubuk Ovası'nda, Osmanlı Devleti ile Timur İmparatorluğu arasında gerçekleşen muharebedir. Timur İmparatorluğu'nun kesin zaferiyle sonuçlanan muharebe sonrasında, Osmanlı Padişahı I. Bayezid Timurlulara esir düşmüş ve devlet, Fetret Devri olarak bilinen 11 yıllık hükümdarsız bir döneme girmiştir.

Şükrullâh, 15. yüzyılda yaşamış bir Osmanlı tarihçisi. Behcetü't Tevârîh adlı tarih kitabının yazarı olarak ün yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tâcü't-Tevârih</span>

Tâcü't-Tevârih ya da Hoca Tarihi, Hoca Sâdeddin Efendi'nin Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşundan I. Selim'in ölümüne kadar geçen süreç içerisinde Osmanlı tarihini ele alıp yazdığı tarihi el yazması eser. Hoca Sadettin Efendi, I. Süleyman dönemini de eserine aktarmak istese de III. Murad'ın isteği üzerine çalışmasını temize çekerek 1584 yılında padişaha sunmuştur.

II. Yakub Bey 1387-1390, 1402-1411 ve 1413-1428 tarihleri arasında üç defa Germiyanoğulları Beyi oldu.

Takvîmü't-Tevârîh veya Takvim üt tevarih-i Katip Çelebi, Katip Çelebi tarafından yazılmış, yaratılıştan kitabın yazıldığı tarih olan 1648'e kadar olmuş olayların listesini içeren eserdir.

Mehmed Neşrî, Osmanlı tarihçisi. Kitab-ı Cihannüma adlı tarih kitabının yazarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tevârih-i Âl-i Selçuk</span>

Tevârih-i Âl-i Selçuk, Târîh-i Âli Selçûk, Selçuknâme ya da Oğuznâme, Yazıcıoğlu Ali tarafından Osmanlı Padişahı II. Murad'ın isteği üzerine kaleme alınmış bir tarih kitabıdır. Yazıcıoğlu Ali, Anadolu Selçuklu Devleti'nin tarih yazarı İbn Bîbî'nin el-Evâmirü'l-Alâiyye fi'l-umûri'l-Alâiyye adlı Farsça eserinin Türkçe çevirisini eklemiş, böylece Tevârih-i Al-i Selçuk'un en önemli bölümü oluşturmuştur. Ayrıca, Reşidüddin Hamedani'nin, Câmi'ut-Tevârîh adlı eserinden faydalanmakla birlikte, tarihi Oğuz efsanelerinden ve Uygurca Oğuznâme'den de istifade etmiştir.

Devletşah Hâtûn veya Sultan Hatun (doğumu: 1365 - ölümü: 1414); Germiyanoğlu Süleyman Şah’ın kızı; Yıldırım Bayezid'in Üçüncü eşi; Osmanlı Şehzâdeleri İsa Çelebi, (Düzmece) Mustafa Çelebi ile Büyük Musa Çelebi Han’ın öz annesidir.

<span class="mw-page-title-main">Kemalpaşazâde</span> Şeyhülislam ve tarihçi

Kemalpaşazâde veya İbn-i Kemal, Osmanlı devleti şeyhülislamı ve tarihçidir.

<span class="mw-page-title-main">Nikea Kuşatması (1328-1331)</span>

Nikea Kuşatması, Bizans İmparatorluğu kontrolündeki Nikea 'nın 1328 ile 1331 yılları arasında Osmanlı Devleti tarafından kuşatılması. Kuşatmanın ardından şehir, Osmanlı Devleti egemenliğine girdi.

<i>Tevârîh-i Âl-i Osman</i> (Âşıkpaşazâde)

Âşıkpaşazâde Tarihi ya da Tevârîh-i Âl-i Osman, 1400 ila 1484 yılları arasında yaşamış bir Vefai dervişi olan Âşıkpaşazâde’nin yazdığı Osmanlı tarihi kitabıdır.

<span class="mw-page-title-main">Cihannümâ (Kâtip Çelebi)</span> Katip Çelebinin 1648 yılında yazmaya başladığı nesir türünde eser

Cihannüma, Katip Çelebi'nin 1648 yılında yazmaya başladığı nesir türünde eserdir. Bu eserin Türk coğrafya tarihinde klasik devirden modern devire geçişi başlattığı kabul edilir.

Oruç Bey ya da Oruç bin Âdil, Edirne doğumlu, II. Mehmed ve II. Bayezid dönemlerinde divan katipliği yapmış olan Osmanlı tarihçi. En eski Osmanlı tarihçilerinden olan Oruç Bey Tevârîh-i Âl-i Osman eseriyle bilinmektedir. İki eser kaleme alan tarihçinin diğer eseri ise kayıp ve ismi bilinmemektedir.

Tevârîh-i Âl-i Osman, günümüz Türkçesiyle Osmanlı Hanedanı Tarihleri anlamına gelen ve birçok Osmanlı tarihçisi tarafından eserlerine verilen ad.