İçeriğe atla

Kishakapı Kilisesi

Koordinatlar: 40°26′16″K 41°28′57″D / 40.43778°K 41.48250°D / 40.43778; 41.48250
Kishakapı Kilisesi
Harita
Temel bilgiler
KonumDerekapı, Tortum
Koordinatlar40°26′16″K 41°28′57″D / 40.43778°K 41.48250°D / 40.43778; 41.48250
İnançDoğu Ortodoks Kilisesi
MezhepGürcü Ortodoks Kilisesi
Mimari
Mimari türKilise
Mimari biçimGürcü mimarisi
TamamlanmaOrta Çağ
Özellikler
MalzemelerMoloz taş, kireç harcı

Kishakapı Kilisesi veya Kartsha Kapısı Kilisesi (Gürcüce: ქარცხის კარის ეკლესია), tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Kartshakari (Kartsha Kapısı) / Kishakapı olan Derekapı köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir.[1][2]

Tarihçe

Kisha Kapı veya Kartsha Kapısı adı, Kartsha köyüne bağlı olarak ortaya çıkmıştır. Kartsha (ქარცხა) ise, Gürcüce bir yer adı olup gökçe çan çiçeğinin (Campanula tridentata) yetiştiği yeri ifade eder.[3][4][5] Kartsha Kapısı köyü ve kilisesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçası olan Tao bölgesinde yer alıyordu. Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Kishakapı Kilisesi bu dönemden kalmış olmalıdır. Köyün Müslüman olmasıyla kilisenin cemaatini ve işlevini yitirdiği, zaman içinde de yıkıldığı anlaşılmaktadır.

Mimari

Kishakapı Kilisesi, köyün girişinde, yolun sağ tarafında bir bahçe içinde yer alır. Bundan dolayı köylüler kilisenin bulunduğu yeri "Kilise Bağı" olarak adlandırmaktadır. Kiliseden geriye batı kolu ile güney duvarının bir kısmı kalmıştır. Tek nefli bir yapı olan kilise kaba yonu taşlarla dolgu duvar tekniğinde inşa edilmiştir. Orta mekânın bir kubbeyle örtülü olduğu kalıntılardan anlaşılmaktadır. Kilise, geçiş sistemi pandantiften dolayı “kubbeli salon" diye adlandırılan bir plana sahiptir. Yapının kubbe dışında kalan bölümleri içte beşik tonoz, dışta çift pahlı çatı ile örtülmüştür. Çatı kireç harcıyla tutturulmuş moloz taşlarla kaplanmıştır.[1][2]

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Derekapı, Tortum</span>

Derekapı, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.

Leksori Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı Teketaş köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü dinsel yapısı olan Leksori Manastırı'nın ana kilisesidir.

Odeki Kale Kilisesi, Aşağı Odeki Kale Kilisesi ve Aşağı Odik Kale Kilisesi olarak da bilinir, Erzurum ilinin Tortum ilçesinde, eski adı Odeki olan Aşağıserdarlı köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Bir şapel olan yapı, köydeki Odeki Kalesi'nin kilisesiydi.

Surbehan Kilisesi, Surb Ohan Kilisesi olarak da bilinir, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Surbehan olan Dikmen köyünde Ermenilerden kalma kilisedir.

Maskuri Kilisesi veya Meksur Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Maskuri olan Cihanlı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Kisha Kilisesi veya Kiska Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Kisha / Kiska olan Şenyurt köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kilisedir.

Kartsha Harabeleri, Kisha Kalıntıları olarak da bilinir, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Kartsha olan Şenyurt köyünde eski yapı kalıntılarıdır.

Tortum Kalesi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı Tortumkale köyünde, Tortum Kalesi'nin güney yamacında Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Pancureti Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Pancureti olan İnceçay kırsal mahallesinde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Kalkosi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski afı Kalkosi olan İkizpınar köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Gürcüce elyazması Kalkosi İncili burada korunmuştur.

Orcohi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı ve eski adı Orcohi olan Orucuk köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Günümüze kalıntıları ulaşan köydeki iki Gürcü kilisesinden biridir.

Orcohi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı ve eski adı Orcohi olan Orucuk köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Günümüze kalıntıları ulaşan köydeki iki Gürcü kilisesinden biridir.

İsi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Uzundere ilçesine bağlı ve eski adı İsi olan Altınçanak köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.

Kiskimi Şapeli, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı ve eski adı Kiskimi olan Alanbaşı köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kilisedir. Kansasi (კანსასი) mahallesinde bulunmasından dolayı Kansasi Kilisesi veya Kansasi Şapeli olarak da bilinir.

Sihçeki Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı ve eski adı Sihçeki olan Güzelsu köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir.

Sihçeki Kalesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı ve eski adı Sihçeki olan Güzelsu köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir.

Tzepta Kalesi Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Eskikale köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Günümüzde Eskikale köyünün Başkale adıyla mahallesi olan Tzepta köyündeki Tzepta Kalesi'nin içinde yer alır.

Mşehi Kilisesi veya Muşeh Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Mşehi olan Aydoğdu köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Kilise, Aydoğdu köyünün eski adından dolayı bu şekilde adlandırılmıştır.

Oşkisori Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Uzundere ilçesine bağlı ve eski adı Oşkisori olan Sapaca köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Abrnesi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Abrnesi olan Suyatağı köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Aburnes Kilisesi olarak da bilinir.