İçeriğe atla

Kiryos

Kontrol Edilmiş

Kiryos (Antik Yunanca: κύριος Kyrios), önde gelen kişi, beyefendi anlamlarına gelen, Antik Yunancada bey veya efendi anlamında kullanılan hitap şekli.

Kullanımı

Atina uygarlığı'nda "kiryos'"' kelimesi "evin reisi" olan, evdeki eşinin, çocuklarının ve diğer yaşayanların geçiminden sorumlu olan anlamında kullanılmaktaydı. "κύριος" kelimesi günümüzde kullanılan Yunanaca'da da kullanılmaktadır ve Türkçedeki Bay/Beyefendi, İngilizcedeki Mr./Sir, Fransızcadaki Monsieur gibi hitaplara karşılık gelmektedir.[1]

Fatih Sultan Mehmet devrinden kişiler için de Kiryos Dimitri Laskaris, Kiryos Manuil Raul, Kiryos Sfanis (Arhond), Kiryos Sofyanos gibi ifadeler kullanılmıştır.[2]

Dini kullanımı

Dini metinlerin çevirilerinde kullanılan kiryos ifadesi, Septuaginta'da, yani Tanah'ın eski Antik Yunanca çevirisinde ve Yunanca Yeni Ahit çevirilerinde görülebileceği gibi Hristiyan inancındaki Tanrı ifadesine karşılık olarak kullanılmaktadır.[3] Ayrıca kiryos ifadesi Yeni Ahit çevirilerinde İsa'dan bahsedilirken de tercih edilmiştir.

Günlük Aramca'da "mari" hitabı saygılı bir hitap şekliydi ve bir anlamda hocalığın ötesinde bilgelik atfedilen hahamlık unvanı gibi bir tür üstat olma durumuna işaret etmekteydi. Bu ifadenin Yunancaya tercümesinde kiryos (κύριος, kyrios) ifadesi kullanılmıştır. Mari kullanımı peygamberin daha çok havarilerinin yanındaki üstün ve lider konumunu ifade etmekteyken, kiryos ifadesi ise dünyadaki liderliği inancına karşılık kullanılmıştır.[4]

Popüler kültür

Popüler kültürdeki önemli kullanım örneklerinden birisi 1971 yapımı Battal Gazi Destanı filmindeki bir karaktere aittir. Erden Alkan'ın oynadığı Delibaş Kiryos Alyon karakteri bu kullanımın sinema filmi senaryolarındaki bir örneğidir.

Sait Faik Abasıyanık'ın 1954 yılında yayınlanan öykü kitabı Az Şekerli'de yer alan "Kalinikhta", Abasıyanık'ın vefatın önce yayınlanmış son hikâyesidir ve buradaki bir diyalogda da kiryos hitabına rastlamak mümkündür: "Ekselsiyar kahvesinin garsonu, 'Kalinikhta Kiryos!' diyor bana. Benden de bir kalinikhta sana. Panco!"[5]

Ayrıca kiryos kelimesi Türkçe yayınlanan bazı tarih konulu romanlardaki karakterlerin hitabı için kullanılmaktadır. Abdullah Ziya Kozanoğlu romanlarında Kiryos Laskaridis, Kiryos Mavromati gibi kullanımlara rastlanmaktadır. Yavuz Bahadıroğlu bir romanında belirttiği üzere, bu ifadeyi "efendi" kelimesine karşılık olarak vermiştir.[6]

Kaynakça

  1. ^ "κύριος". 10 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2016. 
  2. ^ "Samiha Ayverdi, Edebî ve mânevî dünyâsı içinde Fâtih, s.144". 22 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2016. 
  3. ^ The Christology of the New Testament by Oscar Cullmann 1959 ISBN 0-664-24351-7 pages 234-237 [1] 9 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ The Christology of the New Testament by Oscar Cullmann 1959 ISBN 0-664-24351-7 page 202 [2] 29 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  5. ^ "Cumhuriyet Kitap, Sayı 743". 12 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2016. 
  6. ^ "Yavuz Bahadıroğlu - Tuzak". 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2016. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İncil</span> Nasıralı İsanın yaşamını, öğretilerini, ölümünü ve dirilişini anlatan biyografi metinleri

İncil, İsa'nın yaşamını, öğretilerini, ölümünü ve dirilişini anlatan her bir biyografidir. Matta, Markos, Luka ve Yuhanna tarafından kaleme alınmış olan ve yazarlarının adlarıyla anılan dört incil, Yeni Ahit'in ilk dört bölümünü teşkil eder. İncil sözcüğü Türkçe konuşan kimseler arasında sıklıkla Yeni Ahit anlamında kullanılır. Bu kullanıma –hatalı olsa dahi– Türkçe Hristiyan kaynaklarda da rastlanabilir. Bu kaynaklarda Müjde sözcüğü de Yeni Ahit anlamında kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Ahit</span> Kitâb-ı Mukaddesin ikinci kısmı

Yeni Ahit veya Yeni Antlaşma, Kitab-ı Mukaddes'in Eski Ahit'in ardından gelen ve Grekçe kaleme alınmış olan ikinci kısmına Hristiyanların verdiği isimdir. İnançlı Yahudilerce "Yeni Ahit" kabul edilmez. Hristiyanlarca kutsal kabul edilen 27 kitapçıktan oluşan bir kitap bütünüdür.

<span class="mw-page-title-main">Yunanca</span> Hint-Avrupa dili

Yunanca (Yunanca: Ελληνικά Elliniká veya Eλληνική γλώσσα Ellinikí Glóssa

<span class="mw-page-title-main">Kitâb-ı Mukaddes</span> Yahudiliğin ve Hristiyanlığın kutsal metinlerini oluşturan kitapların kanonik bir koleksiyonu

Kitâb-ı Mukaddes, Mukaddes Kitap veya Kutsal Kitap, Eski Ahit ve Yeni Ahit'i kapsayan, Hristiyan inanışının temelini oluşturan ve Hristiyanlarca kutsal sayılan kitaptır.

<span class="mw-page-title-main">Koreografi</span>

Koreografi, adım tasarımcılığı, dans besteciliğidir. Kelime Yunancadan gelir. Antik Yunan tiyatrosunda koroda bulunan insanların hareketlerini belirleme şeklinde ortaya çıkmıştır. Daha sonra dans esnasında adım ve hareketleri belirleme şekline dönüşmüş ve bu şekilde yaygınlaşmıştır. Bu işi yapanlara koreograf denir.

<span class="mw-page-title-main">Tammuz</span>

Tammuz veya Tamuz daha sonra İştar olarak da adlandırılacak İnanna tanrıçasının kocası olan bir Antik Mezopotamya tanrısıdır. Sümer, Akad ve bazı Sami halkların dinlerinde yer almış tanrıdan, Tanah gibi Musevi kaynaklarında da bahsedilmiştir.

Yunan alfabesi, tarihî dönemden çağdaş döneme kadar çeşitli değişikliklerle aslen Yunancanın yazımında kullanılan alfabedir. Aslen Fenike alfabesinden türetilmiş ve ilk olarak MÖ 9. yüzyıl sonlarında ya da MÖ 8. yüzyıl başlarında kullanılmaya başlanmıştır. Latin ve Kiril alfabelerinin atasıdır. Günümüzde Yunanca yazmak dışında matematikte, temel bilim ve mühendislik bilimlerinde bilimsel gösterimler olarak kullanılır. Alfabe, yedisi ünlü, on dördü ünsüz, üçü ise birleşik yirmi dört harften oluşur:

<span class="mw-page-title-main">Mantra</span>

Mantra, genellikle Sanskritçe olan dini hece veya şiirdir. Kullanımı mantra ile ilişkili ve okul ve felsefesine göre değişiklik gösterir. Esasen ruhani kanallar olarak kullanılırlar, kelimeler ve oluşan titreşimlerden faydalanarak kişinin daha yüksek bir bilince ulaşmasını amaçlar. Diğer amaçları, dini törenlerde bolluğa sahip olmak, tehlikeden uzak olmak veya düşmanları elemek içindir. Mantralar Hindistan'da Vedik Hinduizmi ile çıkmıştır ve daha sonra Budistler, Sikhler ve Jainler tarafından benimsenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Çarmıh</span> Eski bir darağacı türü

Çarmıh, birbiri üzerine çapraz konmuş iki tahtadan oluşan darağacı. Geçmişte suçluların üzerine bağlanmak veya çivilenmek suretiyle cezalandırılmasında yaygın olarak kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kutsal Ruh</span>

Kutsal Ruh, Yahudilikte Tanrı'nın evren veya yaratıkları üzerindeki ilahi gücü, kalitesi ve etkisine atıfta bulunur. İznik Hristiyanlığı'nda Kutsal Ruh, Üçlü Birliğin üçüncü kişisidir. İslam'da Kutsal Ruh, ilahi eylemin veya iletişimin bir aracısı olarak hareket eder.

Vita ya da beta, Yunan alfabesinin ikinci harfi. Harf, Fenike alfabesinin bet harfinden gelmektedir. Harfin adı Modern Yunancada "vita" olarak okunur. Harfin ses değeri günümüz Yunancasında Uluslararası Fonetik Alfabe'ye göre ötümlü dişsil-dudaksıl sürtünmeli ünsüze ([v]) tekabül eder ve çevrildiğinde Türk alfabesindeki v harfinin verdiği sese denk gelmektedir. Antik Yunancadan yapılan çevirilerde ise bu dilde ötümlü çiftdudaksıl patlamalı ünsüz ([b]) olarak okunmuş olduğundan ötürü b harfiyle transkribe edilir.

<span class="mw-page-title-main">Levant</span> Akdenizin doğu sahillerinde bulunan coğrafi bölge

Levant, Akdeniz'in doğu sahillerinde bulunan geniş bir araziyi tanımlamak için kullanılan, sınırları kesin olmayan, coğrafî, tarihî ve kültürel bir adlandırma. Genel olarak tarih süreci içerisinde Toros Dağları'nın güneyinde,Orta Doğu'da geniş bir alanı belirtmektedir. Batısında Akdeniz, güneyinde Arabistan Çölü ve doğusunda Mezopotamya ile sınırlanmıştır. Levant Kafkasya Dağları'nı, Arap Yarımadası'nın belirli bir parçasını ve -her ne kadar kimi kaynaklarda Kilikya dahil edilse de- Hatay ili haricinde Anadolu'yu içermez. Sina Yarımadası, Levant ile Mısır arasında bir kara köprüsü oluşturduğundan dışarıda tutulabilir. Zamanla Levant insanı ve kültürü Sina ve Nil Nehri arasındaki bölgeye egemen olmuş olsa da, bu bölge coğrafi Levant'ı tam olarak karşılamaz.

Kutsal İbranice veya klasik İbranice, İbranicenin arkaik bir formu olup, Akdeniz ile Şeria Nehri arasında kalan Kenan toprakları denen bölgede Semitik Kenan dillerinden biriydi. Ahit İbranicesi MÖ yaklaşık 10. yüzyıldan, İkinci Tapınak döneminin sonu olan MS 70 yılına kadar kullanılmıştır. Ahit İbranicesi en nihayetinde gelişip Mişna İbranicesine dönüştü ve bu dil MS 2. yüzyıla kadar devam etti. Tanah, sessiz harf iskeletinin ve Orta Çağ'da kullanılmaya başlanan sesli harf sisteminin geçirdiği evrelerin belgesel kanıtıdır. Ayrıca, kuzeydeki İsrail Krallığı ile güneydeki Yehuda Krallığı'ndaki lehçe farklılıkları da göze çarpmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yuhanna cümleciği</span>

Comma Johanneum ya da Yuhanna cümleciği Eski Yunan edebiyatında toplam sekiz heceden uzun olmayan ibarelere κόμμα denirdi. Komma, özne ve yüklemden oluşan kısa bir cümledir. Comma Johanneum 1. Yuhanna Mektubu'nda bulunan sahte bir pasajdır.

Çelebi, Eski Türkçe ve Osmanlı İmparatorluğu’nun neredeyse tüm dönemlerinde kullanılan bir ünvan. Osmanlıların, ilk yıllarında şehzadeler için kullanılan bu san, ileri dönemlerde çoğu kişi tarafından “asil, görgülü, okumuş, bilgili” kimseler anlamında da kullanılmıştır. Çelebi sözcüğü; Memlûkler tarafından katip anlamında kullanılmaktaydı ve Rumca'da ise "iyi hitap eden" manasına gelmektedir. Bizans kaynakları ise kelimenin Türkçe olduğunu ve "beyzade" anlamına geldiğini aktarmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tanrı'nın Kuzusu</span> İsanın Dünyanın kurtuluşu için çarmıha gerildiğini vurgulayan kurbanlık simgesi

Tanrı'nın Kuzusu, Yuhanna İncili'nde geçen ve İsa için kullanılan adlandırmalardan biridir. Yahya, İsa'yı görür ve şöyle der: "İşte, dünyanın günahını ortadan kaldıran Tanrı Kuzusu!"

<span class="mw-page-title-main">1. Petrus</span> Yeni Ahitin kitapçıklarından birisi

Birinci Petrus Mektubu ya da Petrus'un Birinci Mektubu Yunanca Kutsal Yazıların bir kitabıdır. Sadece 1. Petrus olarak da adlandırılmaktadır. Bu mektup Petrus'un tüm Hristiyan cemaatlere yazdığı bir mektuptur. Bunun için katolik mektup olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Ahit'in Metin Tarihi</span>

Yeni Ahit'in Metin Tarihi, Yunanca ve diğer dillerde günümüze ulaşan çok sayıda el yazmasının aktarılmasıdır. Yeni Ahit'in el yazısı aktarılması, diğer tüm eski edebi eserlerden daha iyi ve daha kapsamlıdır. En eski metin tanıkları, yazarların orijinal metinlerinin çıkış zamanına çok yakındır.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Ahit'te Tanrı'nın ismi</span>

Yehova İbranice Kutsal Yazılarda geçen Tanrı'nın ismidir. İbranice metinde 6.828 kez geçer. Bu ifade genelde Tetragrammaton ya da Tetragram olarak adlandırılır. Birçok dilbilimcilere göre tanrısal isim „Yehova“ yerine „Yahve“ telaffuz edilmeli.

Dóminus vobíscum, Katolik Kilise litürjisinde, diğer litürjilerde ve ayrıca Lütercilik, Anglikanizm, Metodizm gibi diğer Batı kiliselerinin ayinlerinde din adamları tarafından geleneksel olarak kullanılan eski bir selamlama ve kutsamadır.