İçeriğe atla

Kirpi

Başlığın diğer anlamları için Kirpi (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Kirpi
Batı Avrupa kirpisi (Erinaceus europaeus)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Alt şube: Vertebrata
İnfa şube: Gnathostomata
Sınıf: Mammalia
Takım: Insectivora (Böcekçiller)
Familya: Erinaceidae (Kirpigiller)
Alt familya: Erinaceinae
Cins: Erinaceus
Linnaeus, 1758
Türler

E. amurensis (Amur kirpisi)
E. concolor (Ak göğüslü kirpi)
E. europaeus (Batı Avrupa kirpisi)
E. roumanicus (Doğu Avrupa kirpisi)

Kirpi (Erinaceus), kirpigiller (Erinaceidae) familyasından gececil, böcekçil bir memeli cinsi.

Özellikleri

Yaklaşık 30 cm boyundadır. Ağırlığı cinsiyete, yaşa ve yaşadığı koşullara bağlı olarak 500-1200 gr. arasında değişir. Gövdesinin üzeri 2-2,5 cm uzunluğundaki kılçık dikenlerle örtülüdür. Kızdırıldığı zaman vücudu yuvarlak hale gelir ve böylece bir diken topuna dönüşür.

Yaşam alanları

Çalılıklı ormanlardan, büyük park ve bahçelere kadar pek çok yerde yaşayabilir. Nemli yerleri sever. Toprak içine açtığı tünellerde ve kaya kovuklarında barınır.

Dağılımı

Avrupa ve Asya'da görülür. Türkiye'nin hemen her yerinde rastlanır. Yalnız geceleri etkindir. Çevre sıcaklığının 4 °C'nin altına düştüğü zaman kış uykusuna yatar. Hamilelikleri 5-6 hafta sürer. Her doğumda 3-8 yavru doğurur. Ortalama ömrü 18 yıldır.

Beslenme

Doğal hayatta beslenmeleri

Çoğunlukla böcek, sümüklüböcek, kurbağa, solucan, nadiren küçük fare ve yılan yavrularını yer.

İnsanların dayanabildiği tetanus zehri miktarının 7 bin katına dayanıklı oldukları saptanmıştır. Çok zehirli bazı böcek ve yılanları kolaylıkla avlayıp yer. Ancak engerek zehri gibi bazı zehirlere karşı da dayanıksızdır.

Esaret altında beslenmeleri

Öncelikle, kirpiler doğal hayattan koparılıp esir edilmemelidir. Olağanüstü bir durum olmadığı sürece, şirin diye kirpi yavrularına bakmak için eve götürmek, doğal hayata zarar verir. Kirpilerin Türkiye'de koruma altındaki türlerden olduğu unutulmamalıdır.

Erişkin kirpiler kedi mamalarını severek yer. İnek sütü verilmemelidir. Yüksek miktarda laktoz içerdiğinden kirpiler için öldürücüdür, çünkü kirpiler laktozu sindiremez. Bu durum bağırsaklarda ishale sebebiyet verir, ishale bağlı su kaybı ve beslenme yetersizliğinden ölür. Yetim kalan yavruların beslenmesi gerektiğinde yabani hayvan konusunda tecrübeli veteriner hekimlere danışılmalıdır. Dişleri çıkan yavruya konserve veya ıslatılmış kuru kedi-köpek maması verilebilir.

İnsan besini olarak

Kirpi etinin egzama hastalığına iyi geldiği, halk arasında yaygın fakat yanlış bir inançtır.[] Bunun Hayat-ül hayvan gibi kitaplarda da verilmesi, kirpinin yasak olduğu halde avlanılmasını tetiklemektedir.[] Kirpi Hanefi ve Hanbeliler'de mekruh, Şafii ve Malikiler'de helâl sayılmıştır.[]

Türkiye'de kirpiler

Türkiye'de 2 türe ait 3 alt tür bulunur:

E. europaeus türü Türkiye'de bulunmaz. Bu ad altında literatürde[1] geçenlerin Trakya hariç hepsi E. concolor türündendir.

Türkiye'de avlanması yasaktır.[2] Kırmızı listede "NT" kategorisindedir. Kirpiler, Türkiye'nin koruma altındaki türlerinden biridir; Resmi Gazete'de yayınlanan “Çevre ve Orman Bakanlığı’nca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları” (EK LİSTE 1) listesinde belirtilmiştir. Ayrıca kirpilerin doğal ortamından uzaklaştırılması, satılması, evlerde pet hayvanı olarak bakılması yasaktır. Konuyla ilgili ihbarlarla Doğa Koruma ve Milli Parklar İl Müdürlükleri ilgilenmektedir.[3]

Türleri

  • Erinaceus concolor (Ak göğüslü kirpi)
    • Erinaceus concolor concolor TÜRKİYE (Karadeniz)
    • Erinaceus concolor rhodius (Rodos kirpisi)
    • Erinaceus concolor transcaucasicus TÜRKİYE (diğer bölgeler)
  • Erinaceus roumanicus (Doğu Avrupa kirpisi)
    • Erinaceus roumanicus roumanicus
    • Erinaceus roumanicus bolkayi
    • Erinaceus roumanicus drozdovskii TÜRKİYE (Trakya)
    • Erinaceus roumanicus nesiotes (Girit kirpisi)
    • Erinaceus roumanicus pallidus
  • Erinaceus europaeus (Batı Avrupa kirpisi)
  • Erinaceus amurensis (Amur kirpisi)

Resim galerisi

  • Kirpi (Şarkışla)
    Kirpi (Şarkışla)
  • Dikenleri
    Dikenleri
  • Yavru
    Yavru
  • Yuvada yavrular
    Yuvada yavrular

Kaynakça

  1. ^ Prof. Dr. Ali Demirsoy (1992), Yaşamın Temel Kuralları (Omurgalılar/Amniyota): Burada Türkiye'deki kirpilerin E. europaeus olduğu ve E. concolor'un yalnızca Trabzon'da kaydedildiğine dair bilgi günümüzde geçerli değildir.
  2. ^ "Bu sitede kurban gibi kesilen kirpi görüntüleri vardır". 7 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2010. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020. 

Dış bağlantılar


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Uzun kulaklı çöl kirpisi</span>

Uzun kulaklı çöl kirpisi, Uzun kulaklı kirpi olarak da bilinir, kirpigiller (Erinaceidae) familyasından böcekçil bir memeli türü.

<i>Puma</i> memeli türü

Puma, Dağ aslanı veya kugar, Kuzey ve Güney Amerika'da yaşayan; kedigiller (Felidae) familyasından yırtıcı bir hayvan türüdür. Bu büyük ve yalnız dolaşan kedi kuzeyde Kanada'nın Yukon bölgesinden güneyde And Dağları'nın güneyine kadar oldukça geniş bir alanda yaşar. Bulunduğu çevreye uyum sağlayabilen puma, Amerika kıtasındaki belli başlı her habitatta yer alır. Aşırı avlanma ve doğal yaşam alanlarındaki insan yerleşmeleri sonucu tarihi olarak bulundukları bölgelerde sayıları azalmıştır. Bazı alanlarda son zamanlarda yapılan koruma çalışmaları ile popülasyonlarının arttığına rastlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kedigiller</span> etçiller takımına ait familya

Kedigiller (Felidae), Etçiller (Carnivora) takımına ait bir familyadır.

<span class="mw-page-title-main">Jaguar</span> Amerika kökenli büyük bir kedi türü

Jaguar, kedigiller (Felidae) familyasından ve Panthera cinsinin dört büyük kedisinden biri olan bir Yeni Dünya memelisidir. Diğer üç büyük kedi, Eski Dünya’nın kaplan, aslan ve parstır. Kaplan ve aslandan sonra en büyük üçüncü kedi olan jaguar Batı Yarımküresinin en büyük ve en güçlü kedisidir. Jaguar günümüzde Meksika’dan Orta Amerika’ya ve Paraguay’ın güneyi ile kuzey Arjantin’e kadar dağılan bir alanda bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Leopardus wiedii</span>

Margay, kedigiller (Felidae) familyasından Orta ve Güney Amerika'da yaşayan yırtıcı bir hayvan türü.

<span class="mw-page-title-main">Kurt</span> Avrasya ve Kuzey Amerikaya özgü memeli

Kurt veya bozkurt, Avrasya ve Kuzey Amerika'ya özgü ve Canis cinsinden iri bir memelidir. Otuzdan fazla Canis lupus alt türü tanınmakta ve bozkurt denildiğinde günlük konuşma dilinde evcilleştirilmemiş ve yabani alt türler anlaşılmaktadır. Ortalama ağırlığı erkeklerde 40 kg, dişilerde de 37 kg olan kurtlar, köpekgiller (Canidae) familyasının yaşayan en iri üyeleridir. Boyları 105 ila 160 cm arasında değişirken omuz yükseklikleri de 80 ila 85 cm arasındadır. Kurtlar diğer Canis türlerinden daha az sivri kulakları ve ağız ile burunlarıyla olduğu kadar daha uzun kuyrukları ve daha kısa gövdeleri ile de ayırt edilir. Yine de kır kurdu ile altın çakal gibi daha küçük Canis türleri ile yakın akraba oldukları için birlikte üreyerek doğurgan melezler ortaya çıkarabilir. Kurdun çizgili kürkleri genellikle beyaz, kahverengi, gri ve siyah alacalıdır ancak Arktik bölgelerde yaşayan alt türleri hemen hemen tamamen beyaz kürklü olabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Bataklık sivri faresi</span>

Bataklık sivri faresi, sivri faregiller (Soricidae) familyasından burnu kirpi gibi uzun bir böcekçil memeli türü.

<span class="mw-page-title-main">Kır sivri faresi</span>

Kır sivri faresi, burnu kirpi gibi uzun bir böcekçil memeli türü.

<span class="mw-page-title-main">Hint oklu kirpisi</span>

Hint oklu kirpisi, oklu kirpigiller (Hystricidae) familyasından bir kemirici türü.

<i>Lepus europaeus</i>

Lepus europaeus, Lepus cinsine bağlı Avrupa'ya özgü bir hayvan türüdür. Avrupa ve Asya'nın bir bölümünde görülür. Bayağı tavşan, yabani tavşan veya tavşan olarak da adlandırılabilir. Takımındaki iri türlerden biridir ve ılıman açık araziye uyum sağlamıştır. Genellikle gececil ve otçuldur. Otların yanı sıra özellikle kışları olmak üzere ağaç kabukları, taze dallar ve tomurcuklarla beslenir. Doğada yırtıcı kuşlar, Canidae ve Felidae türleri tarafından avlanır. Uzun ve kuvvetli bacakları ve büyük burun delikleri sayesinde avlanmaktan kaçmak için yüksek hızlı uzun süreli koşulara dayanıklıdır.

<span class="mw-page-title-main">Pallas kedisi</span> Vahşi kedi

Pallas kedisi ya da manul, Orta Asya’nın mera ve bozkırlarına uzanan geniş ama dağınık bir popülasyona sahip, ufak bir kedi türüdür. Doğal yaşam alanlarının azalması sonucu, av hayvanlarındaki ve avladıkları av oranındaki düşüş; Pallas kedilerinin 2002 yılında IUCN tarafından soyu neredeyse tehdit altındaki türler listesine girmesine neden olmuştur. Pallas kedisi adını, türü ilk keşfeden ve "ikili adlandırma" Felis Manul olarak tanımlayan Alman doğa bilimci Peter Simon Pallas'dan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Güvercin</span>

Güvercin, Güvercingiller (Columbidae) familyasına ait bir kuş türü.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Trakya</span> Türkiyenin coğrafi olarak Güneydoğu Avrupanın bir parçası olan bölümü

Doğu Trakya veya yaygın olarak sadece Trakya, Trakya bölgesinin Türkiye sınırları içinde kalan kısmıdır. Türkiye'nin Avrupa'daki topraklarının tamamını oluşturur. Batısında Meriç nehri ve Yunanistan'a bağlı Batı Trakya, kuzeyinde Bulgaristan'da kalan Kuzey Trakya ve Karadeniz, doğu ve güneyde ise sırasıyla İstanbul Boğazı, Marmara Denizi, Çanakkale Boğazı ve Saros Körfezi ile çevrilidir. İstanbul kentinin tarihsel merkezi ve Edirne gibi önemli eski kentler bu bölgededir. Aynı zamanda Türkiye'nin Avrupa ile olan kara yolu ve demiryolu bağlantıları Doğu Trakya'dadır.

<span class="mw-page-title-main">Amur kirpisi</span>

Amur kirpisi, kirpigiller (Erinaceidae) familyasından gececil, böcekçil bir memeli türü.

<span class="mw-page-title-main">Batı Avrupa kirpisi</span>

Batı Avrupa kirpisi, kirpigiller (Erinaceidae) familyasından gececil, böcekçil bir memeli türü.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Avrupa kirpisi</span>

Doğu Avrupa kirpisi, kirpigiller (Erinaceidae) familyasından gececil, böcekçil bir memeli türü.

<span class="mw-page-title-main">Ak göğüslü kirpi</span> Bir memeli türü

Ak göğüslü kirpi, kirpigiller (Erinaceidae) familyasından gececil, böcekçil bir memeli türü.

<span class="mw-page-title-main">Nera Vadisi-Beușnița Millî Parkı</span>

Nera Gorge-Beușnița Millî Parkı, Romanya'da Caraş-Severin ilinde bulunan korunan bir alandır.

<span class="mw-page-title-main">Acameti İdari Koruma Alanı</span>

Acameti İdari Koruma Alanı, Gürcistan'ın Zestafoni Belediyesi ve Bağdati Belediyesi'nde yer alan korunan bir alandır. Ünlü Acameti meşelerini ve diğer yerel florayı koruma amacıyla kurulmuştur. Bazı ağaçlar 120 ila 200 yaşlarındadır. Koruma alanı ayrıca yerel faunayı da koruma amacı gütmektedir.

Başpınar Tabiat Parkı Isparta'da bulunan bir doğa parkıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.