Kirke
| Kirke | |
|---|---|
 İngiliz ressam George Romney'in 1782 tarihli Kirke tablosu | |
| Büyücü Tanrıça | |
| Özellikleri | |
| Alanı | Büyü ve Medikal |
| Mekânı | Aiaia Adası |
| Kişisel bilgileri | |
| Ebeveynler | Helios ve Perseis |
| Kardeşler | Aietes, Perses ve Pasiphae |
| Eşi | Odysseus |
| Çocuklar | Latinus, Telegonos ve Hippolytos[1] |
| Yunan mitolojisi |
|---|
 |
| İlahlar |
|
| Kahramanlar ve kahramanlık |
| İlgili maddeler |
|
Kirke (Antik Yunanca: Κίρκη), Yunan mitolojisinde büyücü tanrıça. Tıpkı Kalypso gibi Odysseus'un maceralarında başlıca rolü olan kişilerdendir. Güneşin kendisini temsil eden Titan Helios ile Okeanos'un kızı olan Perseis'in kızıdır. Fakat bazı kaynaklarda Helios (Güneş) ile (Ay) Hekate'nin kızı olduğu ve büyücülüğü de ondan öğrendiği belirtilir. Kolkhis Kralı Aietes'in ve Giritli Minos'un karısı Pasiphae'nin kız kardeşidir.
Kirke yalnız Odysseia'da değil, Argonautika efsanesinde de boy göstermiştir. Efsaneler Kirke'nin Aiaia Adası'nda oturduğunu belirtir. Bu adanın nerede olduğu günümüzde belli değildir. Fakat İtalya'nın Sardinya karşısındaki Etruria kıyılarında Capo Circeo diye anılan bir yer bulunmaktadır. Fakat burası bir ada değil, burundur.
Odysseus ve Kirke
Aiolos'un adasından kovulduktan ve yamyam olan Lastrogonlar ile epey uğraştıktan sonra Odysseus ve arkadaşları Kirke'nin adasına varırlar. Odysseus Kirke'nin adasına vardıktan sonra durumu şöyle izah eder:
Gide gide Aiaie adasına vardık sonunda, orada Kirke otururdu, güzel bilekli, insan sesli korkunç tanrıça...[2]
Odysseus kendi ve arkadaşlarının aç kalmaması için avlanmaya gider. Bir tepeye çıkar ve oradan Kirke'nin konağını görür. Konağın dumanı tütmektedir. Korka korka konağa birkaç arkadaşını gönderir. Başlarına Eurylokhos vardır. Odysseus'un arkadaşları Kirke'yi dışarı çağırırlar. Fakat Büyücü Tanrıça tam tersine onları içeri alır. Yalnızca Eurylokhos kuşkulanıp dışarıda kalır. Sonra da olan olur ve Kirke'nin onları domuza dönüştürmesini Homeros şu şekilde anlatır:
Tanrıça içeride tahtalara, iskemlelere oturttu, peynir, bal ve arpa unu ezdi Promnos şarabında, kadehe korkunç ilaçlar karıştırdı büsbütün unutsunlar diye baba toprağını. Verdi onlara bu içkiyi, onlar da hemen, diktiler, onlar diker dikmez içkiyi, Kirke hepsine değneğiyle vurdu ve kapattı yoldaşları domuz ağılına. Şimdi onlar tıpkı domuza benzemişlerdi başları ve sesleri, kılları ve gövdeleriyle, ama akıl vardı içlerinde eskisi gibi. Ağlar sızlar halde onları kapattı oraya, attı önlerine kayın kozalağı, palamut, kızılcık yemişi, hep yediği şeylerdi bunlar yerde sürünen domuzların.[2]
Tanrı Hermes Odysseus'un yardımına koşar; büyücü Kirke'yi nasıl alt edeceğini ona söyler: Kirke ona zehirli şarabı içireceği anda, içine tanrının onun için kopardığı Moly diye sihirli bir bitkiyi atacak ve kılıcıyla saldırıp tanrıçayı alt edecek, kendisine ve arkadaşlarına bir kötülük yapmayacağına ant içirecektir. Öyle de olur. Kirke Odysseus'un gücü karşısında şaşakalır, erkekliğine vurulur ve onu yatağına aldıktan sonra arkadaşlarını da tekrar insana dönüştürür. Odysseus böylece Kirke'nin konağına bir yılı aşkın süre kalır ve dilediği gibi keyfini sürer. Fakat Kirke'nin hayali tıpkı Kalypso gibi Odysseus'u kendine koca yapmaktır. Ne var ki Odysseus'un arkadaşları onu uyarır ve yurda dönmek zorunda olduklarını hatırlatırlar. Kirke zorla da olsa razı olur fakat önce Ölüler Diyarı'na gidip Teiresias'ın ruhuna danışması gerektiğini bildirir. Bundan sonra ise Odysseus'un Hades yolculuğu anlatılır. Dönüşte Odysseus gene Aiaie Adası'na uğrar, bu kez, Kirke ilerideki yolculuğun nasıl düzenlenmesi gerektiğini Sirenlerden, Skylla ve Kharybdis'ten nasıl korunacaklarını anlatır. Kirke'nin söyledikleri tamamen doğru çıkar ve sonunda Odysseus selameti büyücü tanrıçanın öğütlerine borçlu olur.
Odysseia'dan sonraki efsanelere göre Kirke'nin Odysseus'tan birçok çocuğu olur. Bu çocuklardan biri Telegonos, öteki de Latinos adını taşır. Telegonos'un İtalya'da Tusculum şehrini kurduğu, Latinos'un da Latinlerin atası sayıldığı hesaba katılırsa, Kirke - Odysseus serüveninin İtalya efsanesince ne kadar benimsendiği görülür.
Kimliği
Kirke'nin kimliği ve nitelikleri üzerinde bilginler çok durmuş ve çeşitli yorumlar yapmışlardır. Kirke'nin yeri yurdu çok büyük bir ihtimalle İtalya'dadır. Bugün Capao Circeo bölgesinde Roma çağlarında Feronia isimli tanrıçaya tapıldığı görülür. Bu tanrıçanın feri yani vahşi hayvan sözcüğünden türeme adı hayvanları dizgine getiren tanrıça anlamını taşır. Feronia ile Kirke'nin arasında bir bağlantı olduğu hala düşünülmektedir.
Aynı Odysseus mitolojik anlatısında büyücü Kirke'nin Odysseus'a, Hades'in Ölüler Diyarı'na gitmesi konusunda söylediği sözlerden sonra, Odysseus'un ve tabii ki Homeros'un verdiği bilgiler açık ve net olarak Hades'in Ölüler Diyarı'nın Kimmer coğrafyasında lokalize edildiğini gösterir. Kirke'nin, Kolkhis Kralı Aietes'in kız kardeşi olduğu düşünülürse, ona takılan Kirke ismininde bir özel addan çok Yunan yakıştırması olabileceği düşünülürse, Capao Circeo bir yana Kirke'nin bugünkü Doğu Karadeniz coğrafyasında bir yere lokalizasyonu her açıdan daha mantıklı gözükmektedir.
