İçeriğe atla

Kiraz

Kiraz, Prunus cinsine ait birçok ağacın meyvesine verilen addır. Etli bir sert çekirdekli bir meyvedir.

Kiraz

Prunus cinsine ait pek çok ağaç türü bulunmaktadır ve bu ağaç türünün meyvelerinin hepsine kiraz denmektedir. Halk arasında en çok bilinen ve tüketilen tatlı kiraz ise Prunus avium adlı türün verdiği meyvelerdir.

Botanik

Gerçek Kirazlar

Prunus subg. Cerasus, kiraz olarak bilinen meyveleri veren temel ağaç türlerinin genel ismidir. Gerçek kiraz olarak da bilinirler. Bu türe dahil olan ağaçlar şunlardır;

  • Prunus apetala (Siebold & Zucc.) Franch. & Sav. – dişli kiraz
  • Prunus avium (L.) L. – kiraz, tatlı kiraz, yabani kiraz, mazzard
  • Prunus campanulata Maxim. – Tayvan kirazı, Formosan kirazı veya çan çiçekli kiraz
  • Prunus canescens Bois. – gri yapraklı kiraz
  • Prunus cerasus L. – vişne
  • Prunus emarginata (Douglas ex Hook.) Walp. – Oregon kirazı veya acı kiraz
  • Prunus fruticosa Pall. – Avrupa cüce kirazı, cüce kirazı, Moğol kirazı veya bozkır kirazı
  • Prunus incisa Thunb. – Fuji kirazı
  • Prunus jamasakura Siebold ex Koidz. – Japon dağ kirazı veya Japon tepe kirazı
  • Prunus leveilleana (Koidz.) Koehne – Kore dağ kirazı
  • Prunus maackii Rupr. – Mançurya kirazı veya Amur Chokerry
  • Prunus mahaleb L. – Saint Lucie kirazı, kaya kirazı, kokulu kiraz veya mahlep kirazı
  • Prunus maximowiczii Rupr. – Miyama kirazı veya Kore kirazı
  • Prunus nipponica Matsum. – Takane kirazı, tepe kirazı veya Japon Alp kirazı
  • Prunus pensylvanica L.f. – pin kiraz, ateş kirazı veya yabani kırmızı kiraz
  • Prunus pseudocerasus Lindl. – Çin vişnesi veya Çin kirazı
  • Prunus rufa Wall ex Hook.f. – Himalaya kirazı
  • Prunus rufoides C.K.Schneid. – kuyruk yapraklı kiraz
  • Prunus sargentii Rehder – kuzey Japon tepe kirazı, kuzey Japon dağ kirazı veya Sargent kirazı
  • Prunus serrula Franch. – Kağıt kabuğu kirazı, huş ağacı kabuğu kirazı veya Tibet kirazı
  • Prunus serrulata Lindl. – Japon kirazı, tepe kirazı, Doğu kirazı veya Doğu Asya kirazı
  • Prunus speciosa (Koidz.) Ingram – Oshima kirazı
  • Prunus takesimensis Nakai – Ulleungdo kirazı
  • Prunus yedoensis Matsum. – Yoshino kirazı veya Tokyo kirazı

Çalı kirazları

  • Prunus cistena Koehne – mor yapraklı kum kirazı
  • Prunus humilis Bunge – Çin eriği-kiraz veya mütevazi çalı kirazı
  • Prunus japonica Thunb. – Kore kirazı
  • Prunus prostrata Labill. – dağ kirazı, kaya kirazı, yayılan kiraz
  • Prunus pumila L. – kum kirazı
  • Prunus tomentosa Thunb. – Nanking kirazı, Mançu kirazı, tüylü kiraz, Şanghay kirazı, Ando kirazı, dağ kirazı, Çin cüce kirazı, Çin çalı kirazı

Kuş kirazları, kiraz defneleri ve diğer salkım kirazlar

  • Prunus africana (Hook.f.) Kalkman – Afrika kirazı
  • Prunus caroliniana Aiton – Carolina defne kirazı veya defne kirazı
  • Prunus cornuta (Wall. ex Royle) Steud. – Himalaya kuş kirazı
  • Prunus grayana Maxim. – Japon kuş kirazı veya Gray kuş kirazı
  • Prunus ilicifolia (Nutt. ex Hook. & Arn.) Walp. – Hollyleaf kiraz, yaprak dökmeyen kiraz, çobanpüskülü yapraklı kiraz veya islay
  • Prunus laurocerasus L. – kiraz defnesi
  • Prunus lyonii (Eastw.) Sarg. – Catalina Adası kirazı
  • Prunus myrtifolia (L.) Urb. – Batı Hint kirazı
  • Prunus napaulensis (Ser.) Steud. – Nepal kuş kirazı
  • Prunus occidentalis Sw. – batı kiraz defnesi
  • Prunus padus L. – kuş kirazı veya Avrupa kuş kirazı
  • Prunus pleuradenia Griseb.
  • Prunus serotina Ehrh. – siyah kiraz, yabani kiraz
  • Prunus ssiori F.Schmidt – Hokkaido kuş kirazı
  • Prunus virginiana L. – Chokeberry

Etimoloji

Kiraz kelimesi, Yunanca kerásion kelimesinden gelmektedir. Kelime kirazın ilk kez Avrupa'ya ihraç edildiği yer olduğu düşünülen, Giresun, Türkiye yakınındaki eski Yunan bölgesi Kerasous (Κερασοῦς) bölgesinden gelmektedir.[1]

Kaynakça

  1. ^ Rhind, William (1841). A history of the vegetable kingdom (İngilizce). 26 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Meşe</span>

Meşe, Quercus cinsine bağlı anavatanı Kuzey Yarım küre olan yaygın bir türdür. Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika'da serin ılıman bölgelerden tropikal enlemlere kadar uzanan yaprak döken ve yaprak dökmeyen türleri içerir. Kuzey Amerika, Meksika'da 109'u endemik olmak üzere yaklaşık 160 tür bulunur. Amerika Birleşik Devletleri'nde yaklaşık 90 tür ile en fazla meşe türüne sahiptir. Meşe çeşitliliğinin en büyük ikinci bölgesi ise yaklaşık 100 türle Çin'dir. Anadolu'da ; Tüylü Meşe, Saplı Meşe, Sapsız Meşe, Saçlı Meşe, Macar Meşesi, Istranca meşesi,Anadolu Palamut Meşesi gibi türler yetişir.

<span class="mw-page-title-main">Akçaağaç</span> bitki cinsi

Akçaağaç ya da Acer, genellikle akçaağaç olarak bilinen ağaçların ve çalı'ların bir cinsidir. Cins, Sapindaceae familyasına yerleştirilir. Çoğu Asya'ya özgü olan yaklaşık 132 tür vardır, ayrıca Avrupa, kuzey Afrika ve Kuzey Amerika'da bir miktar vardır. Yalnızca bir tür, Acer laurinum, Güney Yarımküre'ye kadar uzanır. Türkiye'de Ova akçaağacı, Çınar yapraklı akçaağaç, Dağ akçaağacı, Beşparmak akçaağaç, Toros akçaağacı, Doğu akçaağacı, Tatar akçaağacı, Kayın gövdeli akçaağaç, Gürgen yapraklı akçaağaç gibi türler doğal olarak yetişir. Kırmızı akçaağaç, Japon akçaağacı, Şeker Akçaağacı ve Dişbudak yapraklı akçaağaç gibi türler park ve bahçelerde peyzaj amaçlı kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Prunus avium</span> gülgiller (Rosaceae) familyasından meyve ağacı

Prunus avium, gülgiller (Rosaceae) familyasından Kuzey Akdeniz kıyıları, Güney Kafkasya, Hazar Denizi ve Kuzeydoğu Anadolu'da doğal olarak bulunan meyve ağacı. Meyvesi olgunlaşmadan önce pembe bir çiçek açar. Kiraz meyvesini veren temel ağaç türüdür ve meyvesi tatlı kiraz olarak adlandırılır. Kiraz meyvesi veren diğer ağaç türleriyle birlikte Prunus subg. Cerasus alt cinsini oluşturur ve bu cinsin en bilinen üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Kayısı</span> Prunus armeniaca

Kayısı, Rosaceae (gülgiller) familyasından, 2–10 m yüksekliğinde, dikensi ve tüysüz, Prunus cinsinden bir ağaçtır. Yerli yayılımı, kapsamlı tarih öncesi ekimi nedeniyle biraz belirsizdir. Genetik araştırmalar, Orta Asya'nın ana vatanı olduğunu göstermektedir. Birçok ülkede yaygın olarak yetiştirilir ve birçok yerde yabani olarak bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Mabet ağacı</span> bitki türü

Ginkgo biloba (Çince ve Japonca 銀杏), günümüzde varlığını sürdüren hiçbir yakın türü veya benzeri bulunmayan, tamamıyla kendine özgü bir ağaçtır. Botanikçilerce, bitkiler (Plantea) alemi içindeki ayrı bir bölümde (Ginkgophyta) değerlendirilir. Bu bölümün içinde tek bir sınıf (Ginkgoopsida), sınıfın içinde tek bir takım (Ginkgoales), takımın içinde tek bir familya (Ginkgoaceae), familyanın içinde de tek bir cins olarak Ginkgo ve bu cinste de tek tür olarak Ginkgo biloba bulunmaktadır. Geçmişte Spermatophyta veya Pinophyta bölümlerine yerleştirilmişse de bugün yukarıda belirtilen tanımların daha uygun olduğu sonucuna varılmıştır. Bilinen yaşayan fosil türlerinin en iyi örneklerinden biridir. Ginkgo biloba, açık tohumlular (gymnospermae) olarak anılan, başka bir deyişle tohumları bir meyve tarafından koruma altında olmayan bir ağaç türüdür.

<i>Solanum</i>

Solanum, Solanaceae familyasına bağlı bir bitki cinsidir. 1753'te Carl Linnaeus tarafından tanımlanmıştır. Besin mahsulü, patates, domates ve patlıcan gibi besinlerin bir kısmı bu cinse bağlıdır. Bazı Solanum türleriyle ilişkili zehirlenme vakaları nadir değildir ve ölümcül olabilir.

<i>Prunus</i>

Prunus, gülgiller (Rosaceae) familyasından kiraz, karayemiş, kayısı, şeftali, badem ve erik gibi meyve ağaçlarını içeren cins.

<span class="mw-page-title-main">Rosaceae</span> çilek, armut, elma, badem ve benzeri türleri içine alan, ayrı taç yapraklı iki çeneklilerden, örneği gül olan bir bitki familyası

Rosaceae (gülgiller), Rosales takımına bağlı bir bitki familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Badem</span>

Badem, gülgiller (Rosaceae) familyasının Prunoideae alt familyasından meyvesi yenebilen küçük bir ağaç türüdür. Badem bu ağacın meyvesidir. Şeftali ile birlikte Prunus'un alt cinsi Amygdalusun içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Göksu Parkı</span> Ankaranın Eryaman semtinde bulunan bir park

Göksu Parkı; Ankara'nın Etimesgut ilçesinde bulunan bir şehir parkıdır. Susuz Göleti ve çevresinde yürütülen rekreasyon çalışmaları sonucunda oluşturulan park, sınırları içerisinde yer aldığı Göksu Mahallesi'ne de ismini vermiştir. Toplam kullanım alanı 550.000 m² olan parkın 127.189 m²'si göletten oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Soğuksu Millî Parkı</span> Milli Park (02.0003)

Soğuksu Millî Parkı, Ankara'nın Kızılcahamam ilçesinde yer alan ve 19 Şubat 1959'da kurulan bir millî parktır. Ankara şehir merkezine 80 kilometre uzaklıktadır. Parkın volkanik bölge olmasından dolayı, çevresindeki sıcak ve soğuk su kaynakları kaplıca olarak değerlendirilmektedir. Parkın yüksekliği 1.030-1.800 m (3.380-5.910 ft) arasında değişmektedir. Arhut Tepesi 1.789 m (5.869 ft) ve Tolubelen Tepesi 1.776 m (5.827 ft) ile parkın en yüksek zirveleridir.

<span class="mw-page-title-main">İğde</span>

İğde (Elaeagnus), bir tür meyve ve bu meyveyi veren İğde ağacı türlerine verilen genel addır. İğde Türkçe kökenli bir kelime olup küçük boy yemiş anlamındaki yiğde kelimesinden evrilmiştir. Azotu kökünde depolayabilme özelliği sayesinde en verimsiz topraklarda dahi yetişir. Ayrıca kuraklığa dayanıklılığı sebebiyle pek çok türü erozyonla mücadeledede kullanılabilmektedir. Yaz kış yeşildir ve yapraklarını döker. Türkiye'de özellikle Güneydoğu ve İç Anadolu bölgesinde yetişir. Bağ ve bahçe kenarlarında çit bitkisi olarak da kullanılır. Böbrek rahatsızlığı olan kişilere bolca yemeleri tavsiye edilmektedir. Meyveleri zeytin büyüklüğünde ve sarı-kahverengi olup, yenilebilir. Bağırsak bozukluklarını ve ağız pasını gidermek için de kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Şeftali</span> meyve ağacı türü

Şeftali, ilk evcilleştirildiği ve ekildiği Kunlun Dağları'nın kuzey yamaçları ve Tarim Havzası arasındaki Kuzeybatı Çin bölgesine has, yerli yaprak döken bir ağaçtır.

<span class="mw-page-title-main">Sultan Dağları</span>

Sultan Dağları, Türkiye'de Akdeniz bölgesinin Göller Yöresi'nde bulunan batı Toros Dağları'nın uzantısı olan yaklaşık olarak 100 kilometre uzunluğunda genç sıradağlardır.

<span class="mw-page-title-main">Ağaç tanrıları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bir ağaç tanrısı veya ağaç ruhu, bir ağaçla ilgili bir doğa tanrısıdır. Bu tür tanrılar birçok mitolojide mevcuttur. Genellikle genç bir kadın olarak temsil edilirler, genellikle eski doğurganlık ve ağaca tapınma kültüne bağlanırlar. Ağaç tanrıların statüsü ve formu bölgelere göre değişir. Peri, hayalet ve ruh olarak görülebilirler.

<span class="mw-page-title-main">Carex türleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Carex 2004 yılı tahminlerine göre 1800'den fazla türe sahip olmasıyla çiçekli bitkiler arasındaki en çok türe sahip olan cinslerden biridir. Aşağıda verilen tüm türleri Mayıs 2013 itibarıyla The Plant List tarafından tanınmaktadır:

<i>Draba</i> bitki cinsi

Draba, Brassicaceae familyasına bağlı bir bitki cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Prunus subg. Cerasus</span>

Kiraz Ağacı (Prunus subg. Cerasus) Prunus adlı bitkilerin bir alt cinsidir. Çiçekleri genellikle küçük korymbler veya birkaç şemsiye şeklindedir, ancak bazı türlerin kısa salkımları vardır. Meyvesi olan kiraz sert çekirdekli bir meyvedir ve yanlarında belirgin bir oyuk yoktur.