İçeriğe atla

Kira (Osmanlı Devleti)

Kira (uzun adıyla Kira Kadın) Osmanlı'da Harem'de kadınların dış dünya ile bağlantı kurmasına olanak sağlayan Yahudi kökenli kadınların genel adıdır.[1] Tarihi kayıtlarda şu ana kadar üç tane kira kadının ismine ulaşılabilmiştir. Bunlardan birincisi Kanuni dönemindeki Fatma Hatun, Safiye ve Nurbanu Sultan dönemlerindeki Ester Handali ve III. Mehmed dönemindeki Esparanza Malchi'dir.[2] Kira Yunanca "kadın" anlamına gelmektedir.

Tarihçe

İspanya gibi çeşitli Avrupa ülkesinden sürülen Yahudiler Osmanlı'nın onları kurtarması sonucunda Osmanlı'ya yerleşmiş ve burada yaşamaya başlamışlardır.[2] Boyamacılık, dokumacılık ve ziynet eşyaları ile ilgilenmeyi bilen Yahudiler bu mesleklerini yeni vatanlarında da yapmaya başlamış ve zaman içerisinde belirli bir refah seviyesine ulaşmışlardır. Osmanlı'daki Yahudiler XV ve XVI yüzyılda Osmanlı'daki iktisadi hayatın en önemli unsurlarından biri haline geldi. Mültezemlik ve sikke basımı gibi birçok iktisadi alanda hizmet verdiler. İstanbul, Gelibolu Novo Brdo, Üsküp ve Siroz gibi bölgelerin darphanelerinin yönetimleri Yahudilerin ellerindeydi.[3] Yahudiler zamanla paşa ve vezir gibi önemli kişilerin güvenini kazanarak Saray'da da etkin konuma gelmeye başlamışlardır.[2]

Yahudi kadınlar kazanmış oldukları bu konum sayesinde zamanla hareme açılmaya başlamış ve saraydaki kadınların dışarıyla olan bağlantılarını gerçekleştirmeye başlamışlardır. Başlangıçta haremde yaşayan kadınların dışarıdan istedikleri mücevher, kozmetik ve pahalı giyecek siparişlerini temin ederlerken zamanla daha siyasi konularda sultanlara yardımcı olmaya başlamışlardır.[2] Örneğin Ayşe Hafsa Sultan, Süleyman 1532 yılında Güney Avusturya'da savaşırken ordunun hareketleri konusundaki son bilgileri almak için kendisine bağlı olan kirayı Venedik balyosuna yollamıştır.[1] Safiye Sultan döneminde Kiralık yapan Ester Kira, Safiye Sultan ile İstanbul'daki Fransız elçi arasında aracılık yapmıştır.[4] Ester aynı zamanda Safiye ve Nurbanu Sultan'ın Venedik'le ilişkilerinin gelişmesinde rol oynamıştır.[2][5]

Kira Esperanza Malchi, Safiye Sultan döneminde nüfuzunu gittikçe artırmış ve çevirmiş olduğu entrikalar ile paranın ayarını bozarak büyük bir servet sahibi olmuştur. Malchi'nin entrikaları ve zenginliğinden rahatsız olan Yeniçeriler 1600 yılında isyan ederek Malchi'yi öldürmüşlerdir.[6] Malchi, Osmanlı tarihinde ekonomi konularına dahil olan ilk ve son kira kadın olmuştur. Bu tarihten itibaren haremde kira'lar görevlerine devam etseler bile hiçbiri ekonomik konulara dahil olmamıştır.[2]

Kaynakça

  1. ^ a b Leslie Pierce (Eylül 2019). Hürrem Sultan. s. 135. 
  2. ^ a b c d e f Mahir Aydın. "Osmanlı Dünyasinda Yahudi Kira Kadınlar*064". 2 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2024. 
  3. ^ Ayhan Pala (Aralık 2021). "Selânik Yahudilerinin Fetihten Sonra İstanbul'da İskânı". Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi. s. 46. 8 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2024. 
  4. ^ Afyoncu, Erhan (7 Haziran 2013). Sahte Mesih; Osmanlı Belgeleri Işığında Dönmeliğin Kurucusu Sabatay Sevi ve Yahudiler (Yeditepe Yayınevi). Yeditepe Yayınevi. ISBN 978-625-8396-54-6. 6 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2024. 
  5. ^ Naim A. Güleryüz. "Bizans'tan 20. Yüzyıla - Türk Yahudileri". ISBN 978-9944-994-54-5. 
  6. ^ Evrim TÜRKÇELİK (Eylül 2022). "DAMAD HALİL PAŞA (ö. 1603): "MUTEDİL" BİR OSMANLI PAŞASININ HAYATI VE KARİYERİ". Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hürrem Sultan</span> Osmanlı padişahı I. Süleymanın nikâhlı eşi II. Selimin validesi Kadınlar Saltanatını başlatan sultandır

Hürrem Sultan, Osmanlı İmparatorluğu'nun onuncu padişahı ve 89. İslam Halifesi I. Süleyman'ın nikâhlı eşi, sonraki padişah II. Selim ile Şehzade Mehmed, Mihrimah Sultan, Şehzade Abdullah, Şehzade Bayezid ve Şehzade Cihangir'in annesi, Haseki Sultan.

<span class="mw-page-title-main">III. Murad</span> 12. Osmanlı padişahı (1574–1595)

III. Murad, divan edebiyatındaki mahlasıyla Muradi, 12. Osmanlı padişahı ve 91. İslam halifesi. Saltanatı sırasında Osmanlı İmparatorluğu en geniş sınırlara ulaşmasına rağmen, devletteki yozlaşma yine saltanatı sırasında başlamıştır. Saltanatı boyunca sefere gitmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Safiye Sultan</span> III.Murad Hanın Hasekisi ve III.Mehmed Hanın validesi. Valide Sultan (1595 - 1603)

Safiye Sultan veya Melike Safiye Sultan, Osmanlı Padişahı III. Murad'ın eşi ve Sultan III. Mehmed'in annesi.

Afife Nurbanu Valide Sultan, Osmanlı Padişahı II. Selim'in yasal eşi olarak Haseki Sultan, Sultan III. Murad'ın annesi ve Osmanlı İmparatorluğu'nun Valide Sultan'ıdır. Haseki Hürrem Sultan'ın gelinidir. Kadınlar Saltanatı döneminin en önemli isimlerinden biriydi. Çelişkili teoriler onu Venedikli, Yahudi veya Yunan kökenli olarak tanımlıyor. Doğum adı Cecilia Venier-Baffo, Rachel veya Kalē Kartanou olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Handan Sultan</span> III.Mehmed Hanın Hasekisi ve I.Ahmed Hanın validesi. Valide Sultan (1603 - 1605)

Handan Sultan, Osmanlı padişahı Sultan III. Mehmet'in eşlerinden ve padişah Sultan I. Ahmet'in annesi, Valide Sultan'dır.

<span class="mw-page-title-main">Kösem Sultan</span> Osmanlı İmparatorluğunun Saltanat Naibi Sultan I.Ahmedin nikâhlı eşi, IV. Murad ve I. İbrahimin validesi ve torununun (IV. Mehmed) saltanatını gören tek Valide Sultandır

Mahpeyker Kösem Sultan, Osmanlı İmparatorluğu tarihinin en güçlü kadın figürlerinden birisi, Sultan I. Ahmed'in nikâhlı eşi ve IV. Murad ve İbrahim'in annesidir. Osmanlı tarihinin en güçlü ve etkili kadınlarından biri ve aynı zamanda sonradan Kadınlar Saltanatı olarak adlandırılan dönemin merkezi bir figürü oldu. Naip olarak, Osmanlı İmparatorluğu'nu yaklaşık 20 yıl boyunca etkin bir şekilde yönetti.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu'nda kölelik</span> Osmanlı ekonomisinde ve toplumunda insan köleliği

Osmanlı İmparatorluğu'nda kölelik, Osmanlı İmparatorluğu'nun ekonomisinin ve geleneksel toplumunun yasal ve önemli bir parçasıydı. Köle edinilen ana kaynaklar Güney Avrupa, Doğu Avrupa, Balkanlar ve Kafkasya'daki savaşlar, siyasi olarak organize edilmiş köleleştirme seferleri ve Afrika'dan getirilen siyahilerin satıldığı köle ticaretiydi. Büyük askeri seferlerin ardından köle satış fiyatlarının düştüğü bilinir. Osmanlı İmparatorluğu'nun idari ve siyasi merkezi olan İstanbul'da, 16. ve 17. yüzyıl nüfusunun yaklaşık beşte biri kölelerden oluşuyordu. Bu yüzyılların gümrük istatistikleri, İstanbul'un Karadeniz'den yaptığı ilave köle ithalatının 1453'ten 1700'e kadar toplam 2,5 milyon civarında olabileceğini gösteriyor.

Valide sultan, Osmanlı padişahlarının saltanatları sırasında hayatta olan annelerine verilen ünvandı.

<span class="mw-page-title-main">Emetullah Râbia Gülnûş Sultan</span> IV. Mehmedin tek hasekisi iki oğlunun döneminde Valide Sultanlık yaptı. Haseki Sultan ünvanını kullanan son kadındır.

Emetullah Râbia Gülnûş Sultan, Osmanlı İmparatorluğu'nun Valide Sultan'ı, İki ayrı padişahın annesi ve Sultan IV. Mehmed'in tek hasekisi. Osmanlı İmparatorluğunda Haseki Sultan unvanını kullanan son kadın sultan.

Esperanza Malchi, Osmanlı Devleti'nin Valide Sultan'ı Safiye Sultan'ın kirası olan Yahudi bir kadındı.

Ester Handali ya da Ester Kira önce Hürrem Sultan'ın sonra da Nurbanu Sultan'nın kirası olan Yahudi bir kadındı. Bu sultanların saray dışı meselelerini ve sultanlara mücevher sağlama işini üstlenmiştir. Ebelik konusundaki uzmanlığı sayesinde Kanuni Sultan Süleyman döneminde hareme kabul edilmeye başlandı.

Valide Sultan, I. Mustafa'ın validesi ve III. Mehmed'in hasekisi. Gerçek adı bilinmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Haseki, Fatih</span>

Haseki (semt) İstanbul ilinin Fatih ilçesindeki eski semtlerinden biridir. Fındıkzade ve Aksaray semtleri arasında yer alır. 16. yüzyılın ortalarına kadar bu semt kadınlar için kurulan bir pazar dolayısıyla Avrat Pazarı adıyla biliniyordu. 1550 yılında Kanuni Sultan Süleyman'ın eşi Hürrem Sultan tarafından bu semtte yapılan Haseki Darüşşifası (Haseki Hastanesi), Haseki Sultan Camii ve Haseki Külliyesi nedeniyle semtin ismi Haseki haline geldi. 1957 yılında genişletilen Millet Caddesi Haseki semtine ulaşımı kolaylaştırdı.

<span class="mw-page-title-main">Kadınlar saltanatı</span>

Kadınlar saltanatı, Osmanlı İmparatorluğu'nda haseki sultanların veya valide sultanların veya hanım sultanların devlet yönetimine müdahale etmeleri, zaman zaman bizzat devleti yönettikleri döneme verilmiş olan bir addır. Kanuni Sultan Süleyman, döneminde başlamış olup 1656 yılında Köprülü Mehmet Paşa'nın sadrazam oluşuna kadar devam etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Yahudilerin tarihi</span>

Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Yahudilerin tarihi, Osmanlı topraklarında var olan Yahudilerin tarihidir.

<span class="mw-page-title-main">Sebastiano Venier</span>

Sebastiano Venier. 11 Haziran 1577 – 3 Mart 1578 döneminde Venedik Cumhuriyeti "Doçe" unvanı ile devlet başkanlığı yapan 86'ncı dükadır. Doçe I. Alvise Mocenigo'nun ölümünden sonra yapılan seçimden sonra 11 Haziran 1577'de tahta çıktı. 1 yıl 10 ay 1 gün süren Venedik Cumhuriyeti "Doçe"'lik saltanatından sonra 3 Mart 1578'de 88 yaşında Venedik'te öldü.

<span class="mw-page-title-main">Canfeda Hatun</span> III. Murad döneminin harem kethüdası

Canfeda Hatun, III. Murad döneminin harem kethüdası.

Strongilah Yahudi bir Osmanlı iş kadınıydı. Hafsa Sultan'ın ve muhtemelen Hürrem Sultan'ın etkili gözdesi ve Kira'sıydı.

Meleki Hatun, Kösem Sultan ve Turhan Hatice Sultan döneminde bir dönemler harem hazinedarlığı yapmış baş hizmetlidir. Meleki, başlangıçta Kösem Sultan'ın hizmetinde bulunan sultanın en gözde cariyelerinden birisiydi. Kösem'in şehzadeleri ve Turhan Sultan'ın oğlu IV. Mehmet'in dadılığını üstlendi. Bu dönem içerisinde şehzadenin annesi Turhan Sultan ile yakınlaşmaya başladı. Kösem Sultan'ın IV. Mehmet'i öldürüp yerine II. Süleyman'ı tahta çıkartmak için Helvacıbaşı Üveys Paşa'dan istediği zehirli şerbet ile yapılacak olan suikast planını Turhan Sultan'a iletti. Suikast planının ifşa olması sebebiyle padişah koruma altına alındı ve Kösem Sultan'ın idamı için fetva çıkartıldı. 2 Eylül 1651 tarihinde sarayda yapılan baskın neticesinde Kösem Sultan boğularak idam edildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.