İçeriğe atla

Kimyasal elementlerin Dünya'nın yerkabuğundaki bollukları

Atom numarasının bir fonksiyonu olarak Dünya'nın üst kıtasal kabuğundaki kimyasal elementlerin bolluğu (atom fraksiyonu). Kabuktaki en nadir elementler (sarı ile gösterilmiştir) en ağır elementler değildir, daha ziyade Goldschmidt element sınıflandırmasındaki siderofil (demir seven) elementlerdir. Bunlar, Dünya'nın çekirdeğinin derinliklerine yerleştirilerek tükendi. Meteoroidlerdeki bollukları daha yüksektir. Telluryum ve selenyum, çekirdekte sülfürler olarak yoğunlaşır ve ayrıca bulutsudaki preakretionel sıralama ile tükenmiştir, bu da uçucu hidrojen selenit ve hidrojen tellürit oluşturmalarına neden olmuştur.
Atom numarasının bir fonksiyonu olarak Dünya'nın üst kıtasal kabuğundaki kimyasal elementlerin bolluğu (atom fraksiyonu).

Dünya'nın kabuğundaki elementlerin bolluğu, mg / kg olarak gösterilen her kimyasal element için tahmini kabuksal bolluk veya kütlece milyonda bir parça (ppm) (10.000 ppm =% 1) ile tablo halinde gösterilir.

Elemental bolluğun tahminleri zordur, çünkü (a) üst ve alt kabuğun bileşimi oldukça farklıdır ve (b) kıtasal kabuğun bileşimi bölgeye göre büyük ölçüde değişebilir.

Elementlerin Dünya'nın yerkabuğundaki bollukları listesi

Kimyasal elementlerin Dünya'nın yerkabuğundaki bollukları, çeşitli kaynaklara göre
Element Kaynağa göre bolluk (ppm)Yıllık üretim (Çıkarma)
ZAd Sembol Darling[1]Barbalace[2]WebElements[3]Israel
Science and
Technology[4]
CRC[5](2016, ton)[6]
8 oksijenO 466,000 474,000 460,000 467,100 461,000 (46.1%)
14 silikonSi 277,200 277,100 270,000 276,900 282,000 (28.2%) 7,200,000
13 alüminyumAl 81,300 82,000 82,000 80,700 82,300 (8.23%) 57,600,000
26 demirFe 50,000 41,000 63,000 50,500 56,300 (5.63%) 1,150,000,000
20 kalsiyumCa 36,300 41,000 50,000 36,500 41,500 (4.15%)
11 sodyumNa 28,300 23,000 23,000 27,500 23,600 (2.36%) 255,000,000
12 magnezyumMg 20,900 23,000 29,000 20,800 23,300 (2.33%) 27,700,000
19 potasyumK 25,900 21,000 15,000 25,800 20,900 (2.09%)
22 titanyumTi 4,400 5,600 6,600 6,200 5,650 (0.565%) 6,600,000
1 hidrojenH 1,400 1,500 1,400 1,400 (0.14%)
15 fosforP 1,200 1,000 1,000 1,300 1,050 (0.105%)
25 mangan Mn 1,000 950 1,100 900 950 (0.095%) 16,000,000
9 florF 800 950 540 290 585 (0.0585%)
56 baryumBa 500 340 340 500 425 (0.0425%)
38 stronsiyumSr 370 360 370 (0.037%) 350,000
16 sülfürS 500 260 420 520 350 (0.035%) 69,300,000
6 karbonC 300 480 1,800 940 200 (0.02%)
40 zirkonyumZr 190 130 250 165 (0.0165%) 1,460,000
17 klorCl 500 130 170 450 145 (0.0145%)
23 vanadyumV 100 160 190 120 (0.012%) 76,000
24 kromCr 100 100 140 350 102 (0.0102%) 26,000,000
37 rubidyumRb 300 90 60 90 (0.009%)
28 nikelNi 80 90 190 84 (0.0084%) 2,250,000
30 çinkoZn 75 79 70 (0.007%) 11,900,000
58 seryumCe 68 60 66.5 (0.00665%)
29 bakırCu 100 50 68 60 (0.006%) 19,400,000
60 NeodimyumNd 38 33 41.5 (0.00415%)
57 lantanLa 32 34 39 (0.0039%)
39 itriyumY 30 29 33 (0.0033%) 6,000
7 azotN 50 25 20 19 (0.0019%) 140,000,000
27 kobaltCo 20 30 25 (0.0025%) 123,000
21 skandiyumSc 16 26 22 (0.0022%)
3 lityumLi 20 17 20 (0.002%) 35,000
41 niyobyumNb 20 17 20 (0.002%) 64,000
31 galyumGa 18 19 19 (0.0019%) 315
82 kurşunPb 14 10 14 (0.0014%) 4,820,000
5 borB 950 8.7 10 (0.001%) 9,400,000
90 toryumTh 12 6 9.6 (0.00096%)
59 PraseodimPr 9.5 8.7 9.2 (0.00092%)
62 SamaryumSm 7.9 6 7.05 (0.000705%)
64 gadolinyumGd 7.7 5.2 6.2 (0.00062%)
66 DisprozyumDy 6 6.2 5.2 (0.00052%)
68 erbiyumEr 3.8 3.0 3.5 (0.00035%)
18 argonAr 3.5 (0.00035%)
70 iterbiyumYb 3.3 2.8 3.2 (0.00032%)
72 hafniyumHf 5.3 3.3 3.0 (0.0003%)
55 sezyumCs 3 1.9 3.0 (0.0003%)
4 berilyumBe 2.6 1.9 2.8 (0.00028%) 220
92 uranyumU 0 1.8 2.7 (0.00027%) 74,119
35 bromBr 0.3700 3 2.4 (0.00024%) 391,000
50 kalaySn 0 2.2 2.2 2.3 (0.00023%) 280,000
73 tantalTa 2 1.7 2.0 (0.0002%) 1,100
63 evropiyumEu 2.1 1.8 2.0 (0.0002%)
33 arsenikAs 1.5 2.1 1.8 (0.00018%) 36,500
32 germanyumGe 1.8 1.4 1.5 (0.00015%) 155
74 tungstenW 160.6 1.1 1.25 (0.000125%) 86,400
67 holmiyumHo 1.4 1.2 1.3 (0.00013%)
42 molibdenMo 1.5 1.1 1.2 (0.00012%) 227,000
65 terbiyumTb 1.1 0.9400 1.2 (0.00012%)
81 talyumTl 0.6000 0.5300 0.85 (8.5×10-5%) 10
71 lutesyumLu 0.8 (8×10-5%)
69 tulyumTm 0.4800 0.4500 0.52 (5.2×10-5%)
53 iyotI 0.1400 0.4900 0.45 (4.5×10-5%) 31,600
49 indiyumIn 0.0490 0.1600 0.25 (2.5×10-5%) 655
51 antimonSb 0.2000 0.2000 0.2 (2×10-5%) 130,000
48 kadmiyumCd 0.1100 0.1500 0.15 (1.5×10-5%) 23,000
80 cıvaHg 0.0500 0.0670 0.085 (8.5×10-6%) 4,500
47 gümüşAg 0.0700 0.0800 0.075 (7.5×10-6%) 27,000
34 selenyumSe 0.0500 0.0500 0.05 (5×10-6%) 2,200
46 paladyumPd 0.0006 0.0063 0.015 (1.5×10-6%) 208
83 bizmutBi 0.0480 0.0250 0.0085 (8.5×10-7%) 10,200
2 helyumHe 0.008 (8×10-7%)
10 neonNe 0.0051 (5.1×10-7%)
78 platinPt 0.0030 0.0037 0.005 (5×10-7%) 172
79 altınAu 0.0011 0.0031 0.004 (4×10-7%) 3,100
76 osmiyumOs 0.0001 0.0018 0.0015 (1.5×10-7%)
52 tellürTe 0.0050 0.0010 0.001 (1×10-7%) 2,200
44 rutenyumRu 0.0010 0.0010 0.001(1×10-7%)
77 iridyumIr 0.0003 0.0004 0.001(1×10-7%)
45 rodyumRh 0.0002 0.0007 0.001(1×10-7%)
75 renyumRe 0.0004 0.0026 0.0007 (7×10-8%) 47.2
36 kriptonKr 0.0001 (1×10-8%)
54 ksenonXe 3×10-5 (3×10-9%)
91 protaktinyumPa 1.4×10-6 (1.4×10-10%)
88 radyumRa 9×10-7 (9×10-11%)
84 polonyumPo 2×10-10 (2×10-14%)
94 plütonyumPu 3×10-11 (3×10-15%)
93 neptünyumNp 3×10-12 (3×10-16%)
43 teknesyumTc 1.35×10-12 (1.35×10-16%)
89 aktinyumAc 6×10-13 (6×10-17%)
86 radonRn 4×10-13 (4×10-17%)
61 prometyumPm 2×10-17 (2×10-21%)
87 fransiyumFr 1×10-18 (1×10-22%)
85 astatinAt 3×10-20 (3×10-24%)
  1. ^ "Elementler, karasal bolluk". www.daviddarling.info. 10 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2007. 
  2. ^ Barbalace, Kenneth. "Periodic Table of Elements". Environmental Chemistry.com. Erişim tarihi: 14 Nisan 2007. 
  3. ^ "Kimyasal elementlerin Dünya'nın yerkabuğundaki bollukları". WebElements.com. 9 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2007. 
  4. ^ "List of Periodic Table Elements Sorted by Abundance in Earth's crust". Israel Science and Technology Homepage. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2007. 
  5. ^ Abundance of elements in the earth’s crust and in the sea, CRC Handbook of Chemistry and Physics, 97th edition (2016–2017), p. 14-17
  6. ^ Commodity Statistics and Information 15 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. USGS. All production numbers are for mines, except for Al, Cd, Fe, Ge, In, N, Se (plants, refineries), S (all forms) and As, Br, Mg, Si (unspecified). Data for B, K, Ti, Y are given not for the pure element but for the most common oxide, data for Na and Cl are for NaCl. For many elements like Si, Al, data are ambiguous (many forms produced) and are taken for the pure element. U data is pure element required for consumption by current reactor fleet [1] 1 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. WNA.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Periyodik tablo</span> kimyasal elementlerin sınıflandırılması için geliştirilmiş tablo

Periyodik tablo, kimyasal elementlerin sınıflandırılması için geliştirilmiş tablodur. Dilimizde periyodik tablo, periyodik cetvel, periyodik çizelge, elementler tablosu gibi birçok şekilde isimlendirilmiştir. Bu tablo bilinen bütün elementlerin artan atom numaralarına göre sıralanışıdır. Periyodik cetvelden önce de bu yönde çalışmalar yapılmış olmakla birlikte, mucidi genelde Rus kimyager Dmitri Mendeleyev kabul edilir. 1869'da Mendeleyev atomları artan atom ağırlığına göre sıraladığında belli özelliklerin tekrarlandığını fark etti. Özellikleri tekrarlanan elementleri alt alta yerleştirdi ve buna grup adını verdi.

<span class="mw-page-title-main">Dünya'nın yerkabuğu</span> Dünyanın dış tabakası

Yer kabuğu, taş küre veya litosfer, Yerküre'nin en dış kısmında bulunan yapıdır.

<span class="mw-page-title-main">Soy gaz</span> Kimyasal element grubu

Soy gaz veya asal gaz, standart şartlar altında her biri, diğer elementlere kıyasla daha düşük kimyasal reaktifliğe sahip, kokusuz, renksiz, tek atomlu gaz olan kimyasal element grubudur. Helyum (He), neon (Ne), argon (Ar), kripton (Kr), ksenon (Xe) ve radon (Rn) doğal olarak bulunan altı soy gazdır ve tamamı ametaldir. Her biri periyodik tablonun sırasıyla ilk altı periyodunda, 18. grubunda (8A) yer alır. Grupta yer alan oganesson (Og) için ise önceleri soy gaz olabileceği ihtimali üzerinde durulsa da günümüzde metalik görünümlü reaktif bir katı olduğu öngörülmektedir.

Atom ağırlığı ya da bağıl atom kütlesi, belirli bir örnekteki bir elementin atomlarının ortalama kütlesinin atomik kütle sabitine oranı olarak tanımlanan boyutsuz bir fiziksel niceliktir. Atomik kütle sabiti, bir karbon-12 atomunun kütlesinin 1/12'si olarak tanımlanır. Orandaki her iki miktar da kütle olduğundan, ortaya çıkan değer boyutsuzdur; dolayısıyla değerin göreceli (bağıl) olduğu ifade edilir.

<span class="mw-page-title-main">Oksijen</span> sembolü O ve atom numarası 8 olan kimyasal element

Oksijen atom numarası 8 olan ve O harfi ile simgelenen kimyasal elementtir. Oksijen ismi Yunanca ὀξύς (oxis - "asit", tam anlamıyla "keskin", asitlerin acı tadı kastedilir) ve -γενής (-genēs) ("üretici", tam anlamıyla "sebep olan şey") köklerinden gelmektedir, çünkü isimlendirildiği zamanlarda tüm asitlerin oksijen içerikli olduğu sanılırdı. Standart şartlar altında, elementin iki atomu bağlanarak çok soluk mavi renkte, kokusuz, tatsız, diatomik yapıdaki, O2 formülüne sahip dioksijen gazını oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Fransiyum</span> sembolü Fr, atom numarası 87 olan kimyasal element

Fransiyum, sembolü Fr ve atom numarası 87 olan kimyasal element. Bilinen elementler içinde en az elektronegatifliğe sahip olan ve astatinden sonra doğada en az bulunan elementtir. Astatin, radyum ve radona bozunan fransiyumun radyoaktivitesi son derece yüksektir. Bir alkali metal olarak bir tane değerlik elektronuna sahiptir.

Hassiyum, simgesi Hs ve atom numarası 108 olan, 8B grubundan yapay bir kimyasal element. Radyoaktif bir element olan hassiyumun oda sıcaklığında katı olduğu ve elementin renginin gümüşi gri renkte olduğu tahmin edilmektedir. 1984 yılında Peter Armbruster ve Gottfried Munzenber tarafından sentezlenmiş element adını Almanya'nın Hessen eyaletinden alır.

Neodimyum, sembolü Nd ve atom numarası 60 olan kimyasal bir elementtir. Lantanit serisinin dördüncü üyesidir ve nadir toprak metallerinden biri olarak kabul edilir. Havada ve nemde hızla kararan sert, hafif dövülebilir, gümüşi bir metaldir. Hızla oksitlenir ve +2, +3 ve +4 pembe, mor/mavi ve sarı bileşikler üretir. Elementlerin en karmaşık spektrumlarından birine sahip olduğu kabul edilir. Neodimyum, 1885 yılında praseodimyumu da keşfeden Avusturyalı kimyager Carl Auer von Welsbach tarafından keşfedildi. Monazit ve bastnäsite minerallerinde önemli miktarlarda bulunur. Neodimyum, doğal olarak metalik formda veya diğer lantanitlerle karışmamış olarak bulunmaz ve genel kullanım için rafine edilir. Neodimyum kobalt, nikel veya bakır kadar yaygındır ve Dünya'nın kabuğunda yaygın olarak dağılmıştır. Diğer birçok nadir toprak metalinde olduğu gibi, dünyadaki ticari neodimyumun çoğu Çin'de çıkarılmaktadır.

Toryum; sembolü Th, atom numarası 90 olan zayıf radyoaktivite gösteren, metalik, kimyasal bir elementtir. Toryum havaya maruz kaldığında kararır ve toryum dioksit oluşturur; orta derecede yumuşak, işlenebilir ve yüksek bir erime noktasına sahiptir. Toryum, kimyasına +4 oksidasyon durumunun hakim olduğu elektropozitif bir aktinittir; oldukça reaktiftir ve ince bir şekilde bölündüğünde havada tutuşabilir.

<span class="mw-page-title-main">Oganesson</span> Atom numarası 118 olan yapay bir element

Oganesson; simgesi Og, atom numarası 118 olan yapay bir elementtir. Periyodik tablonun p bloğunda yer alır ve 7. periyodun son elementidir. Soy gazlar olarak adlandırılan 18. grupta yer alsa da, bu gruptaki tek yapay elementtir ve diğer soy gazların aksine reaktif olduğu tahmin edilir. Keşfedilen elementler içinde en büyük atom numarasına ve atom kütlesine sahip olanıdır. Radyoaktif bir element olan oganesson, 1 milisaniyeden az yarı ömrüyle son derece kararsızdır. Önceki tahminlerin aksine gaz değil, göreli etkilerden ötürü normal koşullar altında bir katı ve ya yarı iletken ya da bir zayıf metal olduğu öngörülür. Elementin, varlığı teyit edilmiş bir izotopu ya da sentezlenmiş bir bileşiği yoktur.

Tennesin veya Ununseptiyum, periyodik tabloda atom numarası 117 ve sembolü Ts olan kimyasal elementtir.

<span class="mw-page-title-main">Magmatik kayaçlar</span> Magmanın yeryüzüne çıkarken soğumasıyla meydana gelen kayaçlardır.

Magmatik kayaçlar, magmanın yükselerek yer kabuğunun içerisine girip veya yeryüzüne ulaşıp soğuyarak katılaşması sonucu oluşan kayaç türüdür. Üç ana kaya türünden biridir, diğerleri tortul ve metamorfiktir. Magmatik kaya magma veya lavın soğutulması ve katılaşmasıyla oluşur. Magmatik kayaçlar çok çeşitli jeolojik ortamlarda meydana gelir: kalkanlar, platformlar, orojenler, havzalar, büyük magmatik bölgeler, genişletilmiş kabuk ve okyanus kabuğu. (Resim1) Magmatik kayaçlar temel olarak silikat minerallerinden oluşmuşlardır. Magmanın bileşimi temel bazı elementlerin dağılımını yansıtsa da oranları değişmekte ve bu da belli başlı magma tiplerinin oluşmasına neden olur.

<span class="mw-page-title-main">Andezit</span>

Andezit, porfiritik dokuya sahip ara bileşimin magmatik yüzey kayasıdır. Genel anlamda bazalt ve riyolit arasındaki ara tiptir ve TAS diyagramında gösterildiği gibi, silisyum dioksit (SİO2) oranı %57 ve %63 arasında değişmektedir. Kıtasal kabuğun ortalama bileşimi andeziktir. Bazaltlarla birlikte Mars kabuğunun da önemli bir bileşeni olduğu tahmin edilmektedir. Andezit adı Andes Dağı silsilesinden türetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Atmosfer kimyası</span> Dünyanın ve diğer gezegenlerin atmosferlerini çalışan atmosfer biliminin bir dalı

Atmosfer kimyası, Atmosfer biliminin bir dalıdır. Dünya atmosferi ile diğer gezegenlerin atmosferlerini inceler. Atmosfer kimyası disiplinler arası araştırma alanıdır ve çevre kimyası, fizik, meteoroloji, bilgisayar modelleme, volkanoloji, iklim bilimi gibi diğer alanlarla da çalışır.

Prekambriyen, yerküre tarihinin mevcut Fanerozoyik Üst Zaman'dan önce gelen en eski bölümüdür. Prekambriyen, Fanerozoyik Üst Zaman'ın ilk dönemi olan Kambriyen'den önce geldiği için bu şekilde adlandırılmıştır. Kambriyen adlandırması ise bu çağa ait kayaçların ilk incelendiği yer olan Galler'in Latince ismi Cambria'dan gelmektedir. Prekambriyen, yerkürenin jeolojik zamanının %88'ini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Periyodik tablo tarihi</span> elementlerin periyodik tablosunun tarihi

Periyodik tablo, kimyasal elementlerin atom numarası, elektron konfigürasyonu ve yinelenen kimyasal özelliklerini baz alarak hazırlanmış bir düzenlemedir. Elementler artan atom numarasına göre sıralanmıştır. Tablonun standart formunda sistematik bir şekilde gösterilen elementlerle birlikte periyot adı verilen sıralar ve grup olarak adlandırılmış sütunlar bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yuri Oganesyan</span> Rus nükleer fizikçi

Yuri Oganesyan, süper ağır kimyasal elementlerde dünyanın önde gelen araştırmacısı olarak kabul edilen Ermeni kökenli Rus nükleer fizikçidir. Bu elementlerin periyodik tabloda keşfedilmesine öncülük etmiştir. 1989 yılında Ortak Nükleer Araştırma Enstitüsü'ndeyken, Flerov Nükleer Reaksiyon Labaratuvarında direktör olan Georgy Flyorov'un halefi oldu ve şu an bilimsel lideri konumundadır. Periyodik tablodaki en ağır element olan Oganesson kendisi ardından adlandırılmıştır ve bu ikinci kez yaşayan bir bilim adamının adının verildiği bir elementtir.

<span class="mw-page-title-main">Kararlılık adası</span>

Kararlılık adası, süper ağır elementlerin bilinen izotoplarından daha uzun yarı ömürlere sahip olabileceği öngörülen izotop kümesidir. Nüklit tablosunda, bilinen kararlı ve görece uzun yaşam süresine sahip ilksel radyonüklitlerden ayrılmış bir "ada" olduğu tahmin edilmektedir. Teorik varlığı, süper ağır kütle bölgesindeki proton ve nötronların tahmin edilen sihirli sayılarının kararlılaştırma etkilerine bağlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Magnezyum klorür</span> İnorganik tuz: MgCl2 ve hidratları

Magnezyum klorür, MgCl
2
formülüne sahip kimyasal bileşiğin adıdır. Susuz şekline ek olarak, MgCl
2
çeşitli hidratlar MgCl
2
·nH
2
O
şeklinde olur. Bu tuzlar, suda oldukça çözünür olan tipik iyonik halojenürlerdir. Magnezyum klorür tuzlu su veya deniz suyundan ekstrakte edilebilir. Kuzey Amerikada, magnezyum klorür esas olarak Büyük Tuz Gölü tuzlu suyundan üretilir. Ürdün Vadisi'ndeki Lut Gölü'nden benzer bir işlemle çıkarılır. Mineral bişofit olarak magnezyum klorür de eski deniz yataklarından, örneğin kuzeybatı Avrupa'daki Zechstein deniz yatağından çıkarılır. Bu, ilk okyanustaki yüksek magnezyum klorür içeriği ile açıklanabilir. Bazı magnezyum klorür deniz suyunun buharlaşmasından yapılır. Susuz magnezyum klorür, büyük ölçekte üretilen magnezyum metalinin başlıca öncüsüdür. Hidratlı magnezyum klorür en kolay bulunabilen formdur.

<span class="mw-page-title-main">Eric Scerri</span>

Eric R. Scerri, Malta kökenli bir kimyager, yazar ve bilim felsefecisidir. Los Angeles, California Üniversitesi'nde öğretim görevlisidir; ve kimya tarihi ve felsefesi ile kimya eğitimi konularını kapsayan uluslararası hakemli bir dergi olan Foundations of Chemistry'nin kurucusu ve baş editörü.