İçeriğe atla

Kimya mühendisliği tarihi

Bu başlık kimya mühendisliğine ait serinin bir parçasıdır.
Kimya mühendisliği
Harima kimyasal tesisi
Temel ilkeler
Ünite prosesleri
Bakış açıları

Kimya mühendisliği, 19. yüzyılda "endüstri kimyası" ile uğraşanlar tarafından geliştirilmiş bir disiplindir. Sanayi Devrimi'nin öncesinde, endüstri kimyasalları ve tüketici malları (örneğin sabun) ağırlıklı olarak kesikli üretim yöntemiyle üretiliyordu. Kesikli üretim emek yoğun bir işlemdir. Bunun başlıca sebebi kesikli üretim yöntemi kullanan üretim tesislerinde bulunan pek çok ünite operasyonunun manüel kullanım gerektirmesi ve sonuç olarak iş gücüne ihtiyaç duyulmasıdır. Kesikli üretim boyu gerçekleştirilen fiziksel ve kimyasal işlemlerin sonunda satılabilir bir ürün sağlamak için elde edilen ürün izole edilebilir, saflaştırılabilir ve test edilebilir. Kesikli üretim işlemleri iş ve ekipman kullanımında verimsiz olmasına rağmen bugün hâlâ farmasötikal ara ürünler gibi değerli ürünlerin, parfüm ve boya gibi özel ve formüle edilmiş ürünlerin üretiminde kullanılmakta ve kâr elde edilebilmektedir. Kimya mühendisliği tekniklerinin üretim prosesi geliştirmesi üzerine uygulanması ile kimyasallar artık sürekli bir üretim hattında kimyasal işlemler ile daha büyük miktarlarda imal edilebilmektedir. Sanayi Devrimi, kesikli üretimden sürekli üretime geçişin başladığı dönemde ortaya çıkmıştı. Bugün ticari kimyasallar ve petrokimyasallar büyük çoğunlukla sürekli üretim prosesleri ile imal edilirken, özel kimyasallar, ince kimyasallar ve ilaçlar kesikli üretim yöntemleri ile üretilmektedir.

Köken

Sanayi Devrimi, soda külü gibi dökme kimyasallarda hem miktar hem de kalite bakımından talepte büyük bir yükselişe yol açtı.[1] Bu iki anlama geliyordu:

  1. Faaliyetin büyüklüğü ve operasyonun etkinliği artırılmalıydı.
  2. Devamlı üretim işlemi gibi, kesikli üretime alternatif operasyonların incelenmesi gerekiyordu.

İlk kimya mühendisi

Endüstriyel kimya 1800'lerde uygulanmaktaydı ve İngiltere'deki üniversitelerdeki çalışmalar, 1848'de Friedrich Ludwig Knapp, Edmund Ronalds ve Thomas Richardson'ın Kimyasal Teknoloji adlı kitabı ile başladı.[2] 1800'de kimyasal işlemleri kontrol etmek için kullanılması gereken mühendislik ilkeleri ayrı bir mesleki faaliyet olarak tanınmıştı. Kimya mühendisliği ilk olarak Manchester Üniversitesi'nde George E. Davis'in 1887'de endüstriyel kimya uygulamalarını çeşitli yönlerini ele aldığı on iki derslik kimya mühendisliği eğitim kursu ile bir meslek olarak kurulmuştur.[3] Bugün ise kimya mühendisliği bir ana mühendislik dalıdır ve çeşitli endüstrilerde kimya mühendisleri kilit rol oynamaktadır. Tecrübeli kimya mühendisleri National Society of Professional Engineers'ın desteğiyle ABD'de lisanslı "Profesyonel Mühendis" olabilirler veya Birleşik Krallık'ta kurulmuş Kimya Mühendisleri Enstitüsü aracılığıyla "sözleşmeli" kimya mühendisi statüsü kazanabilirler.

Türkiye'de kimya mühendisliği ve kimya sanayisi

Modern kimyanın geçmişi ve kimya mühendisliğine geçiş

Türkiye'de kimya mühendisliğinin kurulması ve gelişimi 1900'lü yılların başlarına dayanır.

Elmacı'ya göre "Modern kimya Türkiye’ye mühendislik ve tıp eğitiminin kurumsallaşmasına paralel olarak girmiştir."[4] Osmanlı döneminde, 1917 senesine kadar kimya eğitimi mühendislik ve tıp eğitimi içerisinde sürdürülmüştür. Kimyager Derviş Paşa’nın Usul-ı Kimya (1848), Kırımlı Aziz’in Kimyâ-i Tıbbî (1868-1871), Tıbbiye hocalarından Ali Rıza’nın Kimya-i Uzvi (1901) adlı kitapları, Osmanlı'da kimya alanında yayınlamış ilk kitaplardandır.[5] Türkiye'de düzenli kimya eğitimine geçilmesi 1915 yılındaki reformlar ile gerçekleşmiştir. 1913 ile 1915 yılları arasında, Darülfünun'daki reform sonucunda 1917 yılında Almanya’dan üç profesör getirtilmiştir. Bu üç bilim insanı Fritz Arndt, Kurt Hoesch ve Gustav Fester'di. Almanya'dan getirilen profesörler tarafından kurulan Kimya Enstitüsü'nün kuruluş amacı “Endüstri Kimyageri” yetiştirmekti. Bu tarihlerde hem dünyada hem Türkiye'de, kimya mühendisliği henüz bir ana mühendislik dalı olarak esaslı yerini almamıştı.[6] Bu reformlarda kimya dersleri için Dârülfünun'da ayrı bir bina ayrılmıştır ve burada kurulan yeni enstitüye “Yerebatan Kimya Darülmesaisi” adı verilmiştir. Türk hocalar ve Fritz Arndt gibi pek çok Alman hoca bu enstitüde organik kimya, inorganik kimya ve sınai kimya dersleri vermişlerdir. Ancak kimya eğitiminin sistematikleşmesi 1917 yılında kurulan "Kimya Enstitüsü" ile gerçekleşmiştir.[7] 1917'den 1933'e Dârülfünun'da, 1933'ten 1935'e İstanbul Üniversitesi’nde “Kimyager Diploması” verilmiştir.[4]

Üniversite reformu sonrasında kimya mühendisliği bölümü Türkiye'de esaslı yerini almıştır.[6] 1958 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi'nde açılan,[8][9] 1957 yılında Robert Kolej Mühendislik Yüksek Okulu'nda kurulup, 1971'de millileştirilip Boğaziçi Üniversitesi'ne aktarılan kimya mühendisliği bölümleri, Türkiye'de kimya mühendisliğinin gelişmesinde ve bilinmesinde öncü kurumlar olmuşlardır.[10] 1954 yılında, TMMOB'ye bağlı olarak Kimya Mühendisleri Odası kurulmuştur.[11] Türkiye'de kimya mühendisliğine geçişin dönüm noktası ise, 25 Nisan 1935 tarihli Fen Fakültesi Meclisi toplantısında alınan karar olmuştur."[12] Alınan karar ile üç yıllık kimyagerlik öğretimi dört yıllık kimya mühendisliği öğretimine dönüştürülmüştür.[13]

Modern kimya mühendisliğine geçiş ve geleneğin yerleşmesi

Üniversite reformu ile beraber 1935 yılına gelindiğinde, İstanbul Üniversitesi'nden belli sertifikaları alan ve sınavları geçen öğrencilere kimya mühendisliği diploması verilmesini sağlayan Fen Fakültesi Kimya Mühendislik Tedrisat ve İmtihan Talimatnamesi hayata geçmiştir.[14] Uzun yıllar kimya mühendisliğinde Alman usulünü izleyen üniversiteler, 1950'li yıllardan itibaren Amerikan usulünü esas aldılar.[15] İstanbul Teknik Üniversitesi'nde Kimya Mühendisliği eğitimi, 4 yıllık lisans programı şeklinde 1958 yılında İTÜ Teknik Okulu Kimya Şubesinde başlamış, Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde de Kimya Mühendisliği Bölümü aynı tarihte açılmıştır. Robert Kolej Mühendislik Yüksek Okulu'nda kurulan kimya mühendisliği bölümü de 1971'de millileştirilip Boğaziçi Üniversitesi'ne aktarılmıştır.[16][17][18]

Kimya sanayisi

Tüpraş İzmit Rafinerisi

Kimya mühendisliğinin Türkiye'de gelişiminde, petrokimya endüstrisinin kurulması rol oynamıştır. 1954 tarihinde, kamu adına hidrokarbon arama, sondaj, üretim, rafineri ve pazarlama faaliyetlerinde bulunmak amacıyla Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) kurulmuştur.[19] TPAO'nun öncülüğünde 1965 yılında PETKİM,[20] 1974 yılında Boru Hatları İle Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ),[21] 1983 yılında TÜPRAŞ kurulmuştur.[22] Petrokimya alanındaki yatırımlar ve ilerlemeler ve 80'lerden itibaren özel girişimler ile Türkiye'de gelişen kimya sanayisi kimya mühendisliği istihdamını ve ihtiyacını artırmıştır.[8] Bu sektörde yoğun olarak distilasyon kolonları, reaktörler ve ısı değiştriciler gibi ekipmanlar kullanıldığından[23] bu süreçler hakkında bilgi sahibi olan kimya mühendislerine ihtiyaç duyulmaktadır.[24][25]

Türkiye'de petrol ve petrokimya girişimlerinden sonra gelişen kimya, gıda (yağ ve şeker fabrikaları), ilaç, plastik, çimento ve yapı malzemeleri, boya, cam ve seramik, kozmetik, hızlı tüketim malları, tarım ilaçları ve gübre, endüstriyel gazlar ve diğer birçok endüstri de kimya mühendisliğine ihtiyacı artırmıştır. 2008 yılında Türkiye'nin kimya sektöründe toplam 200.303, 2010 yılında 229.221, 2011'de ise 230.629 kişi istihdam edilmiştir.[26] 1935'te kurulan Türkiye Şeker Fabrikaları,[27] çeşitli tarihlerde yerli ve yabancı özel girişimler ile kurulan ilaç fabrikaları da kimya mühendisine ihtiyaç duymaktadır.[28] Kimya ve üretim sektöründeki kimya mühendisi istihdamı 2004'ten 2011'e genel olarak artış göstermiştir.[29]

2000 yılından sonra Türkiye'de devlet eliyle kurulan ve kimya mühendislerinin istihdam merkezlerinin dönemin hükümeti tarafından özelleştirmesi gerçekleştirilmiştir. PETKİM 2008 yılında Azerbaycan devletine ait SOCAR'a,[30] TÜPRAŞ 2006 yılında Koç-Shell konsorsiyumuna devredilmiştir.[31] Türkiye Şeker Fabrikaları'nın özelleştirme işlemlerinin süresi ise 2023'e uzatılmıştır.[32]

Türkiye'deki genel işsizlik sorunu nedeniyle KMO 2015 yılında "Kimya Mühendislerinin İşsizlik Sorunu Çözülmelidir" başlıklı bir basın açıklaması yayınlamış,[33] 2018 yılında da bir "Üniversite Yerleştirme Sonuçları Kimya Mühendisliği Raporu" hazırlamıştır.[34] Bu raporlar ve açıklamalarda kimya mühendislerinin Türkiye'deki işsizlik sebepleri detaylı bir biçimde incelenmiş, çözüm önerileri sunulmuştur. 2018-19 Türkiye döviz ve borç krizi ve ekonomik küçülme ile Türkiye genelinde artan işsizlik kimya sektöründe de etkilerini göstermiştir. Ancak kimya sektörünün firmalarının ihracat gerçekleştiren ve cari açığı kapatan firmalar olmaları, kimya mühendislerine geçmişte olduğu gibi şimdi de çeşitli olanaklar ve iş imkânları tanımaktadır.[26][35]

Mesleki dernekler

İlk girişim 1880'de, Londra'da bir "Kimya Mühendisliği Derneği" oluşturmak içindi. George E. Davis bir Kimya Mühendisliği Derneği kurmaya çalışmıştı ancak bunun yerine derneğin ismi Kimya Endüstrisi Derneği olmuştu, kendisi de derneğin ilk sekreteriydi.[36] 1908'de Amerikan Kimya Mühendisleri Enstitüsü (AIChE), 1922'de İngiltere merkezli Kimya Mühendisleri Enstitüsü (IChemE) kuruldu.[37] Bu iki kuruluşun da uluslararasında önemli üyeliği vardır. Türkiye'de 1954 yılında, TMMOB'a bağlı olarak Kimya Mühendisleri Odası kurulmuştur.[38]

Kaynakça

  1. ^ Kostick, Dennis (1998). "The origin of the U.S. natural and synthetic soda ash industries" 9 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF). Wyoming State Geological Survey Public Information Circular. 39. Retrieved 19 February 2018.
  2. ^ Ronalds, B.F. (2019). "Bringing Together Academic and Industrial Chemistry: Edmund Ronalds' Contribution". Substantia. 3(1): 139–152.
  3. ^ Delgass; et al. "Seventy-Five Years of Chemical Engineering" 18 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Purdue University. Retrieved 13 August 2013.
  4. ^ a b İrfan Elmacı, Osmanlı Bilimi Araştırmaları 27 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., XVII/2 (2016): 115-130
  5. ^ İlhan Tekeli, Selim İlkin, Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, s. 156-158.
  6. ^ a b "Tarihçe". İstanbul Üniversitesi - Cerrahpaşa Mühendislik Fakültesi, Kimya Mühendisliği Bölümü. 2020. 28 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ “Kimya ilmi ve tedrisatı”, Kimya Annali, c.4, sayı 20, Birinci Kânun 1939, İstanbul, 1939, s. 22.
  8. ^ a b "Tarihçe". ODTÜ Kimya Mühendisliği Bölümü. 9 Nisan 2019. 26 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "Bölüm Tarihçesi". İTÜ Kimya Mühendisliği Bölümü. 2020. 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ "Tarihçe". Boğaziçi Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü. 2020. 27 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ "TMMOB Şimdi 60. Yılını Kutluyor". TMMOB Kimya Mühendisleri Odası. 16 Ekim 2014. 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ İrfan Elmacı, Osmanlı Bilimi Araştırmaları 27 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., XVII/2 (2016), syf 121.
  13. ^ E. Dölen, Türkiye Üniversite Tarihi, Cilt 4: İstanbul Üniversitesi 1933-1946, s. 478.
  14. ^ Fen Fakültesi Kimya Mühendislik Tedrisat ve İmtihan Talimatnamesi, s. 5, 6.
  15. ^ M. Orhun, Teknik Formasyon ve Kimya Mühendisliği, s. 155.
  16. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2019. 
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2019. 
  18. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2019. 
  19. ^ "Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı". TPAO. 2020. 18 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  20. ^ "Kurum Profili". Petkim. 2010. 11 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ "Şirket Profili". BOTAŞ. 2020. 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  22. ^ "Tüpraş". Koç Holding. 2020. 19 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ Fahim, M. A., Alsahhaf, T. A., & Elkilani, A. S. (2010). Fundamentals of petroleum refining. Oxford: Elsevier. doi:10.1016/C2009-0-16348-1
  24. ^ "Job profile: Chemical engineer". AGCAS & Graduate Prospects Ltd. 2020. 18 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2020. 
  25. ^ "What do Chemical Engineers Do?". American Institute of Chemical Engineers. 20 Aralık 2016. 21 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020. 
  26. ^ a b Petrol-İş, Kimya Sektörü Araştırması, Aralık 2004.
  27. ^ "Tarihçe". Türkiye Şeker Fabrikaları. 2020. 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020. 
  28. ^ Algüzey, Ahmet Kerem (21 Eylül 2019). "Kimya Mühendisliği Nedir? Kimya Mühendisliği'nin Türkiye'de Gelişimi ve Tarihi". Evrim Ağacı. 26 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020. 
  29. ^ Turkay, Metin (Mayıs 2015). "Turkey's Chemical Industry Expands into Global Markets" (PDF). AIChe. 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020. 
  30. ^ "Petkim'in Socar'a satışı onaylandı". CNN Türk. 9 Mayıs 2012. 19 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  31. ^ "'Koç'luğunu gösterdi, TÜPRAŞ'a 4 milyar 140 milyon dolar verdi". Hürriyet. 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  32. ^ İnan, Sadettin (14 Ocak 2019). "Şeker fabrikalarının satışı 2023'e uzatıldı!". 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  33. ^ "Kimya Mühendislerinin İşsizlik Sorunu Çözülmelidir". TMMOB Kimya Mühendisleri Odası. 22 Aralık 2015. 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  34. ^ "2018 Yılı Üniversite Yerleştirme Sonuçları Kimya Mühendisliği Raporu". TMMOB Kimya Mühendisleri Odası. 24 Eylül 2018. 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  35. ^ Ertek, E., Kimya Sektörü Raporu 19 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ağustos 2014.
  36. ^ Swindin, N. (1953). "George E. Davis memorial lecture". Transactions of the Institution of Chemical Engineers. 31.
  37. ^ W. F. Furter (1980) A Century of Chemical Engineering, Plenum Press (NY & London) ISBN 0-306-40895-3
  38. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mühendislik</span> tasarımdan ekipman imalatına kadar ilerleyişi sağlayan işlevler kümesi, uygulamalı bilim

Mühendislik, köprüler, tüneller, yollar, araçlar ve binalar dahil olmak üzere makineler, yapılar ve diğer öğeleri tasarlamak ve inşa etmek için bilimsel ilkelerin kullanılmasıdır. Mühendislik disiplini, her biri uygulamalı matematik, uygulamalı bilim ve uygulama türlerinin belirli alanlarına özel vurgu yapan, geniş bir yelpazede uzmanlaşmış mühendislik alanları’nı kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Kimya mühendisliği</span> Kimyasallarla ilgilenen mühendislik dalı

Kimya mühendisliği, kimya, matematik, fizik, biyoloji, mikrobiyoloji, biyokimya,ve ekonomi bilimlerini, ham maddelerin ya da kimyasalların daha kullanışlı ve değerli biçimlere dönüştürüldüğü proseslere uygulayan mühendislik dalıdır. Kimya mühendislerinin çalışma alanı nanoteknolojinin ve nanomalzemelerin laboratuvarda kullanımından, kimyasalları, ham maddeleri, canlı hücreleri, mikroorganizmaları ve enerjiyi kullanışlı ürünlere dönüştüren büyük ölçekli endüstriyel işlemlere kadar değişebilir.

Tekstil mühendisliği, Mühendislik Fakültesine bağlı bir yükseköğretim bölümüdür. Tekstil mühendisliği bölümleri 4 yıllık lisans programlarına bağlı olarak özel sektöre yönelik Tekstil mühendisi yetiştirmektedir. tekstil hammaddelerini değişik tekniklerle işleme ve bu alanda yeni teknikler geliştirme konusunda eğitim ve araştırma yapan mühendislik dalıdır. Tekstil mühendisleri genelde dokuma ve konfeksiyon fabrikalarında, fiziksel kontrol laboratuvarlarında, yapay lif üreten fabrikalarda, boyarmadde ve tekstil yardımcı maddesi üreten fabrikalarda çalışırlar.

Türkiye'de sadece Ege Üniversitesi bünyesinde bulunan Deri Mühendisliği Bölümü'nün temeli E.Ü. Ziraat Fakültesi bünyesinde 1960 yılında kurulan "Lif Teknolojisi Kürsüsü" ne dayanmaktadır. İlerleyen dönemlerde bölüm sırasıyla; "Tekstil Maddeleri ve Deri Teknolojisi Kürsüsü", "Deri ve Lif Teknolojisi Anabilimdalı", "Deri Teknolojisi Bölümü" ve 1999 yılında Mühendislik Fakültesine bağlanarak "Deri Mühendisliği Bölümü"'ne dönüştürülmüştür. Bölüm hâlen Türkiye'de, Deri Mühendisliği alanında Lisans ve Lisansüstü düzeyde eğitim veren tek akademik kuruluştur.

Kontrol Mühendisliği mekanik, elektrik, elektronik ve bilgisayar tabanlı tüm endüstriyel üretim sistemlerinin ve hizmet sektörünün amaçlanan ve planlanan biçimde çalışmasını sağlayan bilgi ve teknolojileri üreten ve uygulayan bir mühendislik dalıdır. Gelişen bilgisayar araçları ile büyük bir ivme kazanmış ve özellikle otomasyon alanında gerçekleştirilen projelerle adından sıkça söz ettirmeyi başarmıştır. Maksimum verim almayı hedefleyen girişimciler projelerinde kontrol teorisine dayanan pratikleri kullanmayı göz ardı etmemişlerdir. Büyük ölçekte hesaplar yapıldığında bir kontrol mühendisinin gerçekleştirdiği sistem, manuel yapılandırılmış deneysel ölçümlere dayanan sistemlere göre uzun vadede büyük kazanç sağlamış ve iş verimi maksimuma ulaşmıştır. Kontrol mühendislerinin çalışmaları ayrıca HMI, SCADA gibi monitoring(izlenebilirlik) sistemlerinin gelişmesine imkân tanımıştır. Bu sistemlerle çok büyük fabrikaların bile üretim istatistiklerinden, sistem yönetimine kadar tüm üretim mekanizması kolaylaştırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Petrol ve doğalgaz mühendisliği</span>

Petrol ve doğal gaz mühendisliği, ham petrol veya doğal gaz gibi hidrokarbonların üretimi ile ilgili faaliyetlerle ilgilenen mühendislik dalıdır. Petrol arama ve üretimi ile doğal gaz endüstrisinin kaynak sektör içerisinde yer aldığı kabul edilir. Yer altı kaynaklarının keşfi ile petrol ve doğal gaz endüstrisi olmak üzere, mühendisliğin iki ana disiplini bulunmaktadır. Her iki disiplinde yer altındaki hidrokarbon rezervlerinin, ekonomiye olan katkısını arttırmaya odaklanmaktadır. Petrol mühendisliği çok yüksek gözenekli kayalar içerisindeki yağ, su ve gazın fiziksel davranışları konusuna ayrıntılı bir anlayış getirerek, bu kaynağın geri kazanılabilir hacminin tahmin edilmesi üzerine odaklanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kimya Mühendisleri Odası</span>

Kimya Mühendisleri Odası (KMO), 27 Ocak 1954 tarihinde 6235 sayılı TMMOB yasası uyarınca kurulmuştur. TMMOB'un 23 odasından biridir.

PETKİM, Türkiye Petrolleri tarafından 1965 yılında İzmir'de kurulan ve 2008'de özelleştirilerek SOCAR'a devredilen petrokimya şirketi. Etilen, benzen, polipropilen gibi petrokimya türevlerini üretmektedir.

Aliağa Limanı, İzmir ili, Aliağa ilçesi sınırlarında Çandarlı Körfezi içinde yer alan limandır. On iki sanayi tesisine ait otuz altı iskele bulunur. Toplam iskele uzunluğu 8.849 m, kapasitesi 9.999 gemi/yıl'dır. Limanda en fazla yüke sahip firmalar; TÜPRAŞ, PETKİM ve HABAŞ'tır. Nemport, Socar ve TCE EGE konteyner terminalleri bulunmaktadır.

Enerji sistemleri mühendisliği; enerji üretimi, iletimi ve kullanımı konularında maksimum verim hedefi güden mühendislik branşıdır. Makine, elektrik ve kimya mühendisliği bölümleri ile ortak çalışma alanları vardır.

<span class="mw-page-title-main">Kimya mühendisi</span>

Kimya mühendisi, kimya endüstrisinde hammaddeleri çeşitli ürünlere çevirme konusunda çalışan, tesis ve ekipmanların tasarımı ve işletimi ile uğraşan ve tüm bunları gerçekleştirirken kimya mühendisliği bilgilerini kullanan kişilerin mesleki unvanıdır. Kısaca, kimya mühendisi kimya mühendisliği ilkelerini ilgili uygulama alanlarında kullanan ve hayata geçiren kişidir. Bu alanlar şu şekilde sıralanabilir:

  1. Endüstride çeşitli kimyasal proseslere ait tesis ve makinelerinin tasarımı, üretimi ve işletimi.
  2. Gıda, içecek, kozmetik, temizlik malzemeleri ve ilaç gibi pek çok üründe kullanılan kimyasalların geliştirilmesi.
  3. Yakıt hücreleri, hidrojen enerjisi ve nanoteknoloji gibi pek çok yeni teknolojinin geliştirilmesi.
  4. Tamamen ya da kısmen kimya mühendisliğinden türemiş malzeme bilimi, polimer mühendisliği ve biyomedikal mühendisliği gibi alanlar.
<span class="mw-page-title-main">Birim işlem</span> bir süreçteki temel adım. birim işlemler, ayırma, kristalizasyon, buharlaştırma, filtreleme, polimerizasyon, izomerizasyon ve diğer reaksiyonlar gibi fiziksel bir değişim veya kimyasal dönüşümü içerir.

Kimya mühendisliğinde ve ilgili alanlarında, ünite operasyonu (veya birim işlem) bir prosesin her bir temel adımına verilen isimdir. Ünite operasyonları ayırma, kristallendirme, buharlaştırma, polimerizasyon, izomerizasyon gibi birçok fiziksel veya kimyasal dönüşümü kapsar. Örneğin sütü işlerken kullanılan homojenizasyon, pastörizasyon ve ambalajlama proseslerinin her biri birer ünite operasyonudur ve hepsi birlikte prosesin bütününü meydana getirirler. Bir proseste, istenilen ürünü başlangıçtaki malzemelerden veya ham maddeden elde etmek için birçok ünite operasyonu gerekebilir. Ünite operasyonları bazı kimyasal değişimleri bünyesinde barındırıyor olsa da, büyük çoğunlukla sadece fiziksel değişimlerin gerçekleştiği durumlar için kullanılan bir ifadedir. Kimyasal dönüşümleri kapsayan süreçlere ise ünite prosesi adı verilir.

<span class="mw-page-title-main">George E. Davis</span>

George Edward Davis (1850–1907), kimya mühendisliği disiplininin kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Kimyasal süreç</span>

Bilimsel açıdan kimyasal proses, bir veya birden fazla kimyasalın veya kimyasal bileşiğin farklı biçimlere dönüştürüldüğü süreçlere verilen isimdir. Kimyasal prosesler kendiliğinden veya dış etkiler yoluyla gerçekleşebilir. Çoğu kimyasal proseste kimyasal reaksiyon aşamaları bulunur. Teknik açıdan bakıldığında bir kimyasal proses, istenilen kimyasallar ve materyallerin kimyasal tesislerinde üretimi ve imalatında kullanılan süreçler bütünü olarak açıklanabilir.

<span class="mw-page-title-main">Biyokimya mühendisliği</span>

Biyokimya mühendisliği, biyolojik ve biyokimyasal olaylara dayalı süreç ve ürünleri tasarlamak, geliştirmek veya kullanmak için mühendislik ilkelerinin benimsenerek uygulanmasıdır. Biyoproses mühendisliği olarak da bilinen ve biyolojik olayları kimyasal prensiplerle araştıran, analiz eden bir mühendislik dalıdır. Canlı bir organizmada meydana gelen kimyasal olayların incelenmesi ile başlayan biyokimya araştırmaları günümüzde başta tıp olmak üzere tarım, beslenme ve ilaç endüstrisinde de uygulama alanı bulan bir bilim dalı haline gelmiştir. Biyoloji ve kimya temel bilimlerinin bir çalışma alanı olan biyokimya, temel mühendislik prensipleriyle birçok çalışmanın gelişmesine öncülük etmiştir.

Margaret Hutchinson Rousseau ilk ticari penisilin üretim fabrikasını tasarlayan Amerikan kimya mühendisi. Amerikan Kimya Mühendisleri Enstitüsü'nün ilk kadın üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Kimyasal tesisi</span>

Kimyasal tesisi, genellikle büyük ölçekte kimyasallar üreten bir endüstriyel proses tesisidir. Bir kimyasal tesisinin genel amacı, maddelerin kimyasal veya biyolojik dönüşümü ve birbirlerinden ayrılması yoluyla maddi zenginlik yaratmaktır. Kimyasal tesisleri üretim sürecinde özel ekipmanlar, üniteler ve teknolojiler kullanırlar. Polimer, ilaç, gıda, bazı içecek üretim tesisleri, enerji santralleri, petrol rafinerileri veya diğer rafineri çeşitleri, doğal gaz işleme ve biyokimya tesisleri, su ve atık su arıtım tesisleri, kirlilik kontrol ekipmanları gibi diğer tesis çeşitlerinin hepsi, akışkan sistemleri ve kimyasal reaktör sistemleri gibi kimyasal tesis teknolojilerine benzer teknolojiler kullanmaktadır. Bazı kaynaklar bir petrol rafinerisinin, bir ilaç veya bir polimer üreticisinin de bir kimyasal tesisi olarak kabul etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kimyasal reaksiyon mühendisliği</span>

Kimyasal reaksiyon mühendisliği, kimya mühendisliği ve endüstriyel kimya alanında kullanılan kimyasal reaktörler ve tepkime kinetiği ile ilgilenen bir uzmanlık alanıdır. Tepkime kinetiği ve reaktör tasarımını birleştiren kimyasal reaksiyon mühendisliği, birçok endüstriyel kimyasalın üretimi için gerekli temel bir unsurdur. Kimyasal reaksiyon mühendisliği disiplininin günlük hayatta pek çok uygulama alanı bulunur. Kimyasal üretimi, ilaç üretimi ve atık arıtımı faaliyetlerinde reaksiyon mühendisliği kullanılır. Enzim kinetiği, farmakokinetik, ısı etkileri, ani reaksiyonlar ve tesis güvenliği gibi konularda da kimyasal reaksiyon mühendisliği disiplininden faydalanılır. Kimyasal reaksiyon mühendisliği ilk kez 1940'lar ve 1950'lerde hızla büyüyen kimya ve petrokimya sanayisinin ihtiyaçlarını karşılamak için ortaya çıkmış ve günümüze kadar plastiklerin, kimyasalların, ilaçların ve diğer pek çok maddenin üretim süreçlerinde kullanılan bir yöntem olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kimyasal reaktör</span> içerisinde kimyasal reaksiyon gerçekleştirmek için tasarlanmış tanklar

Kimyasal reaktörler bir kimyasal reaksiyonun gerçekleştirildiği proses ekipmanlarıdır. Kimya mühendisliğinde proses tasarımı ve analizinde sık kullanılan klasik bir ünite prosesidir. Bir kimyasal reaktörün tasarımı, kimya mühendisliğinin birden fazla unsurunun kullanılmasını gerektirir. Reaktörler proseste ham maddelerin ürünlere dönüştüğü oldukça temel bir ekipman olduğundan proses tasarımı açısından büyük önem arz eder. Kimya mühendisleri bir reaksiyonun net bugünkü değerini en üst düzeye çıkarmak için reaktörler tasarlar. Tasarımcılar satın alma ve işletme maliyetini en düşük seviyelerde tutarken bir yandan da üretilen ürün miktarını en yüksek seviyede tutmak için reaksiyonun ürünler yönünde mümkün olan en yüksek verimle devamlılığını sağlarlar. Enerji girişi, enerji çıkışı, ham madde maliyetleri, işçilik vb. işletme giderlerine örnek olarak verilebilir. Isıtma, soğutma, basıncı artırmak için pompalama, sürtünmeden kaynaklı basınç düşüşü ve çöktürme gibi durumlar da enerji değişimlerine birer örnektir.

<span class="mw-page-title-main">Süreç mühendisliği</span> ham veya başlangıç maddesinin kimyasal-fiziksel ya da biyolojik işlemler kullanılarak başka bir ürüne dönüştürüldüğü tüm teknik işlemler

Süreç mühendisliği, insanların hammaddeleri ve enerjiyi endüstriyel düzeyde toplum için yararlı ürünlere dönüştürmesini sağlayan temel ilkelerin ve doğa kanunlarının anlaşılması ve uygulanmasıdır. Süreç mühendisleri, basınç, sıcaklık ve derişim gradyanları gibi doğadaki itici güçlerden ve kütlenin korunumu yasasından yararlanarak, istenilen kimyasal ürünleri büyük miktarlarda sentezlemek ve saflaştırmak için yöntemler geliştirebilirler. Süreç mühendisliği, kimyasal, fiziksel ve biyolojik süreçlerin tasarımı, işletimi, kontrolü, optimizasyonu ve yoğunlaştırılmasına odaklanır. Süreç mühendisliği, tarım, otomotiv, biyoteknik, kimya, gıda, malzeme geliştirme, madencilik, nükleer, petrokimya, ilaç ve yazılım geliştirme gibi çok çeşitli endüstrileri kapsamaktadır. Sistematik bilgisayar tabanlı yöntemlerin süreç mühendisliğine uygulanmasına "süreç sistemleri mühendisliği" adı verilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.