Kim Philby
| Kim Philby | |
|---|---|
 Kim Philby, 1955 | |
| Casusluk faaliyeti | |
| Bağlılık |  Sovyetler Birliği |
| Kod ad(ları) | Stanley |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum ismi | Harold Adriano Russell Philby |
| Doğum | 1 Ocak 1912 Ambala, Britanya Hindistanı |
| Ölüm | 11 Mayıs 1988 (76 yaşında) Moskova, Rusya SFSC, Sovyetler Birliği |
| Mezarı | Kuntsevo Mezarlığı, Ryabinova Ulitsa, Moskova, Rusya |
| Milliyet | Britanyalı |
| Eşi | Alice (Litzi) Friedman Aileen Furse Eleanor Brewer Rufina Pukhova |
| Öğrenim | Trinity College, Cambridge |
Harold Adrian Russell "Kim" Philby (1 Ocak 1912 - 11 Mayıs 1988[1]) İngiliz istihbaratçı ve Sovyet ajanı. MI6 içinde üst düzey yönetici olan Philby bu dönemde KGB için çalışmıştır.[2] 1963 yılında Cambridge Five adı verilen casus grubuna bağlı olduğu ortaya çıkartılmıştır. Kim Philby haricinde Donald Maclean, Guy Burgess, Anthony Blunt ve John Cairncross'dan oluşan grubun 2. Dünya Savaşı sırasında ve Soğuk Savaş döneminin başlarında Sovyetler Birliğine önemli bilgiler aktardığı bilinmektedir.[3] İstihbaratçı ve gezgin John Philby'nin oğludur.
İlk Yılları ve Okul Hayatı
1 Ocak 1912 yılında Britanya Hindistanı'na bağlı olan Ambala'da doğdu. Annesinin yazar, babasının ise gezgin ve aynı zamanda bir Suudi Arabistan Kralı İbni Suud'un danışmanı oluşundan dolayı bilgiye, öğrenmeye değer veren bir aile yapısı içerisinde gelişimine başladı.[4][5][6] Okul eğitimini İngiltere'de alması için ailesi tarafından Surrey'e gönderildi. Buradaki eğitimini bitirdikten sonra ailesinin yanına Arabistan'a gitti ve Bedeviler ile çokça zaman getirdi. Burada babasının işinden dolayı ileride de kendi hayatının tamamını kapsayacak olan diplomasi hakkında yakından incelemelerde bulunma fırsatı yakaladı. 16 yaşına geldiğinde ise İngiltere'ye geri dönerek Westminster Okulu'na gitti. Tarih ve ekonomi okuduğu Cambridge'deki Trinity College'da burs kazandı. Cambridge'de okuduğu dönemlerde ilk defa komünizm ile tanıştı ve Nazi Almanyası tarafından zülme uğrayan insanlara yardım etmek için çeşitli faaliyetlere katıldı.[7][8]
Komünist Faaliyetleri
Viyana ve Birleşik Krallık
Kim Philby, Nazi mağdurlarına yardım etmek adına Viyana'da bulunduğu sırada Macar Yahudi kökenli genç bir Avusturyalı komünist olan Litzi Friedmann ile tanıştı ve onun fikirlerine hayran kaldı. Özellikle kendisi de ileride Litzi Friedmann'ın kararlı ve istikrarlı oluşundan çok etkilendiğini söylemiştir. İlişkilerinin ilerlemesinden dolayı ikili Şubat 1934'te evlendiler.[4] Avusturya İç Savaşı'nın faşistler tarafından kazanılması sonucu Kim Philby ve Litzi Friedmann birlikte Birleşik Krallık'a gittiler. Bu birliktelik ile Kim'in Sovyet ajanlığı için ilk adımları attığı düşünülmektedir.[6] 1934'ün başlarında, bir Sovyet ajanı olan Arnold Deutsch, bir araştırma randevusu kisvesi altında Londra'ya gönderildi, ancak gerçekte görevi Sovyet istihbarat örgütü olan NKVD'ye eleman almakla görevlendirildi. Philby, o yılın başlarında Viyana'da katıldığı eylemlerle Sovyetler'in dikkatini çekmişti. Deutsch tarafından NKVD için çalışma adına işe alınan Philby, örgüte alınmaları için Deutsch'a; Donald Duart Maclean, Guy Burgess, John Cairncross, Anthony Blunt'u tavsiye ederek Cambridge Beşlisi'nin oluşmasını sağladı.[5][7][9]
Londra ve İspanya
Philby, istihbarat elde etmek amacıyla ilk önce Londra'da gazeteci olarak işe başladı. Çeşitli dergilerde yazılar yazdı. Bu dönemde Friedmann ile ayrıldılar. Uzun bir süre daha evli kalmış olsalar bile birlikte yaşamadılar ve İkinci Dünya Savaşı'nın bitiminden hemen sonra boşandılar. Philby, gazetecilik yaptığı dönemde Anglo-German kuruluşuna üye oldu ve bu sayede birçok gez Berlin'e seyahat etme fırsatı yakaladı. Şubat 1937 yılında İspanya'ya gitti ve Sevilla'da Francisco Franco güçlerinin başkana düzenlediği bir saldırıya karıştı ve İspanya İç Savaşı'na uzun bir süre şahit oldu. Philby, ilk başlarda serbest gazeteci olarak görev yapsa da daha sonra Franco yanlısı güçler için haber yapan The Times için muhabirlik yaptı. Tam olarak bu sıralarda ilk defa aktif bir şekilde hem İngiliz hem de Sovyet istihbaratı için çalışmaya başladı. İspanya İç Savaşı sırasında Alman uçakları ve tankları hakkında çeşitli istihbaratlar sağladı.[4][7] İkinci Dünya Savaşı sırasında ise İspanya'nın Cebelitarık'a saldırmayacağının garantisini Londra'ya verdi. İspanya görevinin sonunda ise Philby'den Franco'yu öldürülmesi istendi ancak kendisi bu görevi yerine getirmedi, yerine getirilmesi istihbarat örgütleri tarafından da pek mümkün görünmüyordu. İç savaşın sonunda Franco tarafından Kızıl Haç Nişanı ile ödüllendirildi ve bundan dolayı milliyetçi güçler tarafından fazlasıyla sevgi ve saygı gördü.[4]
MI6
İkinci Dünya Savaşı
Philby, 1939 yılında Birleşik Krallık'a döndü. Eylül ayında savaşın başlaması ile NKVD ile olan iletişimi uzun bir süre kesildi ve istihbarat toplaması için gerekli toplantı ve görüşmelere katılamadı. The Times'ta muhabirlik yaptığı sırada MI6'e girmesi için önünde bir kapı açıldı ve bunu kullandı. Philby'nin burada sabotajcılık eğitimleri vermesi dolayısıyla NKVD'nin radarına yeniden girdi. Philby, İkinci Dünya Savaşı sırasında Stalin'e Barbarossa Operasyonu ve Japonların Güneydoğu Asya'ya saldırma niyeti hakkında istihbaratlarda bulundu. Ancak bu önceden verdiği istihbaratlar Sovyetler tarafından kafa karıştırıcı olarak bulunarak dikkate alınmadı.[4] Franco İspanya'sı ve İber Yarımadası hakkında fazlasıyla bilgili olması nedeniyle MI6 bölümünde İspanya ve Portekiz'i ele alan alt bölümün başına getirildi. Savaşın ikinci yarısından sonra Philby'nin yetkileri fazlasıyla genişletildi ve kendisinin yetki alanı İtalya ve Kuzey Afrika'yı kapsayacak şekilde genişletildi. Savaşın sonlarında ise komünizme karşı durulması için kurulan dokuzuncu bölümün başına getirildi ve bu seçim, İngiltere'nin istihbarat alanında uzun süre başarısız olmasına sebebiyet verdi. CIA'de kurmay başkan olarak bulunan James Jesus Angleton ile Philby savaşın sonunda tanıştı. Angleton, Gestapo tarafından idam edilen bir İngiliz istihbaratçısının bilgisini vermemesinden dolayı Philby'den şüphelenmeye başladı ancak kendisinin şüpheleri MI6 tarafından dikkate alınmadı.
İstanbul
Şubat 1947'de Philby, İngiltere'nin Türkiye istihbaratının başına getirildi ve ikinci eşi Aileen ve ailesiyle birlikte İstanbul'a gönderildi. İngiliz Konsolosluğu'ndaki görevi birinci sekreterlikti. Üstlendiği görevlerin hemen hemen hepsinde Türk istihbaratı ile birlite çalıştı. Arnavutluk, Yunanistan, Sovyet Gürcistanı ve Sovyet Ermenistanı'na yönelik çeşitli görevleri yönetti. Bu sırada ikinci eşi Aileen Philby'nin hastalığından ötürü İstanbul'da fazla kalamadılar ve eşinin İsviçre'den dönüşünden sonra Washington'da baş temsilci olarak işe atandı.
Washington
Philby, Eylül 1949'ta birinci sekreterlik görevi ile Amerika Birleşik Devletleri'ne geldi ve burada, Londra ve Washington arasındaki çok sayıda acil ve gizli olan iletişimi denetledi. Bu sayede fazlasıyla istihbarat elde etti. Kendisi ayrıca Anglo-Amerikan operasyonlarını denetlemekten sorumluydu. Bu işte çalışma arkadaşı yine James Jesus Angleton oldu. Angleton, Philby'den şüphelenmeye devam etti ancak kendisiyle yakın ilişki kurmaktan da geri kalmadı. 1945 yılında, bir Sovyet şifre memuru, istihbarat trafiğini iletmek için tek seferlik bir pad'i yeniden kullanmıştı. Bu hata, normalde zaptedilemez kodu kırmayı mümkün kıldı. Bu sayede belgelerin Washington'daki İngiliz Büyükelçiliği'nden Moskova'ya gönderildiği bilgisi yer aldı. Ele geçirilen mesajlar, İngiliz Büyükelçiliği kaynağının 'Homer' olarak tanımlandı. Philby, 1949'da Washington'a varmadan kısa bir süre önce durum hakkında bilgilendirilmişti; Philby için ajanın o sırada İngiliz Büyükelçiliğinde çalışan ve eşi Melinda'nın New York'ta yaşayan Donald Maclean olduğu açıktı. Philby, Maclean'ın kimliğini keşfetmeye yardım etmek zorundaydı ama aynı zamanda onu korumak istiyordu. Özellikle bu dönemde, atom casusu Klaus Fuchs'un tutuklanması İngilizler'in derin soruşturmalar yapmasına sebebiyet verdi ve Cambridge Beşlisi'nin başka bir üyesi olan Guy Burgess'in de ABD'ye atanması tansiyonu daha da arttırdı. Philby, açığa çıkmama adına Burgess'i, Maclean'ı Moskova'ya kaçırması için görevlendirdi. Burgess, bu görev için İngiltere'ye dönmeliydi ve bunu sağlama adına bir günde tam üç kez hız cezası aldı. Bu nedenle İngiltere'ye gönderildi. 25 Mayıs 1951'de Guy Burgess ve Donald Meclean, önce Fransa'ya ve ordan da Moskova'ya kaçtılar.[5][7][10]
Londra
Guy Burgess ve Donald Maclean ile olan yakınlığının herkes tarafından bilinmesi sebebiyle Philby, zor durumda kalarak Londra'ya geri döndü. Defalarda MI6 tarafından sorguya çekildi ve her seferinde Sovyet ajanı olduğunu inkâr etti. MI6'teki görevinden alındı ve uzun süre iş bulamadı. Daha sonra 1957 yılında dönemin Dışişleri Bakanı Harold Macmillan tarafından Avam Kamarası'nda resmen aklandı ve bu aklanma sayesinde Philby, 'Ben hiçbir zaman komünist olmadım.' diyerek basın toplantısı verebildi.[4][6]
Kaçışı ve Moskova
Philby, aklandıktan sonra MI6 tarafından işe alınmadı. 1956 yılının Ağustos'unda muhabir olarak Beyrut'a gitti ve 1963 yılında Moskova'ya kaçışına kadar burada kaldı. Burada geçirdiği zamanda neredeyse tüm Ortadoğu'yu dolaştı. Philby'nin 'üçüncü adam' oluşuna dair şüphelerin, NKVD binbaşısı olan Anatoliy Golitsyn'in İngiltere'ye verdiği casus bilgilerinden dolayı yeniden filizlenmesiyle Nicholas Elliott, MI6 tarafından Kim Philby'nin açık itirafı alınması ve tutuklanması için Beyrut'a gönderildi. Philby, Elliott'a gerçekleri anlattı ancak bu durumu hiçbir zaman yazıya dökmediler. Açık ifadeyi almak için gün karalaştırdıkları sırada Philby, karısına bile haber vermeden Odessa'ya giden bir yük gemisiyle Moskova'ya kaçtı.[7] Bu kaçış nedeniyle MI6 uzun süre basın ve halkın hedefi konumunda kaldı. Moskova'ya gelmesinden sonra uzun süre NKVD tarafından korunmaya alındı. Daha sonra karısı ve çocuklarının da yanına gelmesiyle hayatını düzene oturtan Philby, yazdığı kitaplar ve verdiği röportajlarda hiçbir zaman pişman olmadığını söyledi. Philby'e verilen İngiliz İmparatorluğu Nişanı 1965 yılında iptal edildi.[4] Kim Philby, 1988'de Moskova'da kalp yetmezliğinden öldü. Kendisine kahraman cenazesi yapıldı ve sayısız nişanlar verildi.[4][5][7]
Kaynakça
- ^ Kim Philby 3 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Encyclopædia Britannica Online. 16 Kasım 2009 tarihinde erişilmiştir.
- ^ "Telegraph, 27 Temmuz 2010, "Five of the most notable defections"". 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2011.
- ^ İlgili bilgi (İngilizce) 9 Nisan 2020 tarihinde erişilmiştir
- ^ a b c d e f g h Kim Philby in the Encyclopædia Britannica Online, retrieved
- ^ a b c d Cambrıdge Beşlisi-Ferit Temur
- ^ a b c Bruce Page, David Leitch, Philip Knightley (1968) The Philby Conspiracy.
- ^ a b c d e f The Cambrıdge Fıve-Captıvatıng Hıstory
- ^ Bruce Page, David Leitch, Philip Knightley (1968) The Philby Conspiracy
- ^ "The Cambridge Five". International Spy Museum.
- ^ GRO Register of Births: SEP 1913 1a 899 Marylebone – Donald D. Maclean
