İçeriğe atla

Kili kolu

Tuna Deltası haritası

Kili, Kiliya veya Chilia kolu, Tuna nehrinin Tuna Deltası'nın oluşumuna katkıda bulunan üç ana kolundan biridir. Deltanın en kuzey bölgesinde yer alan kol, Romanya ve Ukrayna arasında doğal bir sınır oluşturmakta ve adını her iki kenarında, birbirinin karşısında bulunan ve aynı adı taşıyan iki kasabadan adını almaktadır: kuzeyde Ukrayna kenarında Kiliya ve güneydeki Romanya kıyısında Chilia Veche (Eski Chilia).

Tuna'nın diğer iki ana kolu Sulina kolu ve Sfântu Gheorghe koludur .

Kili kolu, Tuna'nın Kili ve Sulina kollarına ayrıldığı İsmail Adacığı'nda başlar ve Kili kolunun doğuya doğru Ochakove dağıtımı ve güneye doğru Eski Istambul dağıtımına ayrıldığı Vylkove kasabası yakınında sona erer. Kili kolu 104 kilometre uzunluğundadır. Delta girişindeki akış debisi 6.350 /saniyedir; Kili kolu bu akışın %58 ile %60'ını taşır.

Kili kolu boyunca, bugünkü Ukrayna şehri Izmail'deki eski Osmanlı kalesi yer almaktadır. 1789'da İzmail Kuşatması, Osmanlıların Kuzey Karadeniz kıyıları (bugünün güney Ukrayna) üzerinde tam kontrol kaybına ve Rus İmparatorluğu ile Osmanlılar arasındaki mücadelelerin ve savaşların devam etmesi ile Rus İmparatorluğu'nun Karadeniz'in bu kısmına doğru genişlemesine yol açtı.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Karadeniz</span> Avrupa ve Asya arasında yer alan bir iç deniz

Karadeniz, güneydoğu Avrupa ile Anadolu yarımadası arasında yer alan, kuzeyinde Ukrayna, kuzeydoğusunda Rusya, doğusunda Gürcistan; güneyinde Türkiye, batısında Romanya ve Bulgaristanla çevrili, Atlas Okyanusu'na Akdeniz, Ege Denizi ve Marmara Denizi aracılığıyla bağlanan bir iç denizdir. İstanbul Boğazı vasıtasıyla Marmara, Kerç Boğazı vasıtasıyla ise Azak Denizi'ne bağlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Dobruca</span>

Dobruca, Karadeniz ile Tuna Nehri arasında kalan, Romanya'nın Köstence ve Tulça illeri ile Bulgaristan'ın Dobriç ve Silistre illerini kapsayan yoğun Türkmen nüfusun yaşadığı tarihî bir bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">Sakarya Nehri</span> Türkiyenin Karadeniz bölgesinde bir ırmak

Sakarya Nehri Kızılırmak ve Fırat nehirlerinden sonra Türkiye'nin üçüncü en uzun, Kuzeybatı Anadolu'nun ise en büyük akarsuyudur. Nehir, ismini Yunan Mitolojisi'ndeki nehir tanrısı Sangarius'dan almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tuna</span>

Tuna, Almanya'nın güneyinde Kara Orman bölgesinde Donaueschingen kasabasında Brigach ve Breg nehirlerinin birleşmesiyle meydana gelen nehir.

<span class="mw-page-title-main">Bükreş Antlaşması (1812)</span>

Bükreş Antlaşması, 28 Mayıs 1812 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu arasında bugünkü Romanya'nın Bükreş şehrinde imzalanan, 5 Temmuzda onaylanan ve 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı'nı sona erdiren barış antlaşmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Belgrad Antlaşması</span> Osmanlı Devletinin 1739da Avusturya ve Rusyayla imzaladığı barış antlaşmaları

Belgrad Antlaşması, Osmanlı Devleti'nin 18 Eylül 1739 tarihinde Avusturya, 3 Ekim 1739 tarihinde de Rusya'yla imzalamış olduğu barış antlaşmalarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gotlar</span>

Gotlar, Güney İskandinavya'nın Gotland bölgesinde oturan eski bir Cermen kavmi. Gotlar 2. yüzyıldan itibaren İskitya, Dacia ve Pannonia'da yaşamışlar 3. ve 4. yüzyıllarda Bizans'ı yağma etmişler ve Aryanizmi benimsemişlerdir. 5. ve 6. yüzyıllarda Vizigotlar ve Ostrogotlar şeklinde ikiye bölünmüşler ve İberya ile İtalya'yı istila etmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Birikinti ovası</span>

Birikinti ovası, genel olarak alüvyon materyalin birikmesiyle oluşur. Temel oluşturucu süreç akarsu aşındırması erozyon ve akarsu biriktirme süreçleridir. Ancak dalgalar ve buzulların aşındırma, biriktirme süreçleriylede oluşabilir. Örneğin: Kuzey Almanya ovası buzulların yığdırdığı lösler ile kaplı polderler ve geest adı verilen alçak platoda hafifçe engebelendirilmiş tekdüze büyük bir ovadır. Ülkenin hemen hemen en verimli toprakları bu bölgededir.

<span class="mw-page-title-main">1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Rus İmparatorluğu arasında 1806-1812 yılları arasında yapılmış savaş

1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya arasında birçok cephede yapılmış savaştır. Napolyon Bonapart'ın önderliğindeki Fransa'nın Avrupa'da başlattığı savaşların arka planında yer almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Prut</span>

Prut Nehri, Tuna Nehri'nin Ukrayna'nın batısından kaynağını alan, Moldova ve Romanya'dan geçen bir kolu. Ukrayna'nın Çernivitsi şehrinin ortasından geçmektedir. 1710-1711 yıllarındaki Osmanlı-Rus Savaşı'nın yaşandığı yerdir.

<span class="mw-page-title-main">Kili</span>

Kili, Ukrayna' nın güneybatısında, Odessa Oblastı' nda bulunan Kiliya Rayonunun merkez şehridir. Tuna Nehri deltasında, tarihi Besarabya topraklarında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Oltenitsa Muharebesi</span>

Oltenitsa Muharebesi, Kırım Savaşı'nın başlarında, Bükreş'in 60 km güney doğusunda Tuna Nehrinin kuzey kıyısında yer alan Oltenitsa ve karşı kıyıdaki Turtukaya kasabalarının olduğu bölgede Osmanlı ve Rus orduları arasında geçen bir dizi çarpışmadır. Oltenitsa'da Tuna'yı geçmek için saldıran, Peter Andreviç Dannenberg komutasındaki Rus güçleri karşısında mevzilerini savunan Serdar-ı Ekrem Ömer Paşa komutasında Osmanlı güçleri zafer kazandılar.

Bahçesaray Antlaşması ya da Çehrin Antlaşması, 1676-1681 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda Osmanlı İmparatorluğu ile Kırım Hanlığı ve Rusya Çarlığı arasında Bahçesaray, Kırım'da 3 Ocak 1681'de imzalanmış olan bir antlaşmadır. Aynı zamanda Rus Çarlığı ile Osmanlı İmparatorluğu arasında yapılan ilk resmî antlaşmadır.

Niş Antlaşması, Osmanlı Devleti'nin 3 Ekim 1739 tarihinde de Rusya'yla imzalamış olduğu Belgrad Antlaşması'nın eki niteliğinde 1735-1739 Osmanlı-Rus-Avusturya Savaşı'nı sona erdiren barış antlaşmalarının sonuncusudur. Bu sebeple bu antlaşma da Belgrad Antlaşması olarak da bilinir. Avusturya'nın savaştan çekilmesiyle yalnız kalan Rusya'da, 3 Ekim 1739'da, savaş beklentilerinin çok gerisinde bir barış antlaşması yaptı. Rusya'ya Azak Kalesi yıkılıp verildi. Rusya; Azak Kalesi'ni askerden arındırmayı, burada bir tahkimat kurmamayı, Azak Denizi ve Karadeniz'de savaş gemisi bulundurmamayı, Karadeniz'deki ticaretini Osmanlı gemileriyle yürütmeyi, Orta Kafkaslarda önemli dağ geçitlerini kontrol eden ve koruması altında tuttuğu Kabarda'dan çekilmeyi ve burasını tarafsız bir bölge olarak tanımayı kabul etti.

<span class="mw-page-title-main">Demirkapı (Tuna)</span>

Demirkapı Tuna Nehri’ndeki bir boğazdır. Tarihî dönemden beri bilinen ve kullanılan meşhur bir nehir boğazıdır. Boğaz, Sırbistan ve Romanya sınır hattının bir kısmını oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Kırım</span> Karadenizdeki bir yarımada

Kırım, Doğu Avrupa'da, Karadeniz'in kuzey kıyısında yer alan ve Karadeniz ile Azak Denizi tarafından çevrelenen Ukrayna’da bulunan bir yarımada. Ukrayna'nın Herson Oblastı'nın güneyinde ve Rusya'nın Kuban bölgesinin batısında bulunmaktadır. Perekop Kıstağı ile Herson Oblastı'na bağlanmaktadır ve Kerç Boğazı ile Kuban'dan ayrılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Rusya</span> Rus İmparatorluğunun Karadenizin kuzeyindeki bir bölgeyi belirten tarihi bir terimdir

Yeni Rusya, Rus İmparatorluğu'nun Karadeniz'in kuzeyindeki bir bölgeyi belirten tarihi bir terimdir. 1764 yılında Güney Hetmanlığı'nın bazı kısımlarıyla birlikte Rusya'nın yeni bir imparatorluk bölgesi olarak Osmanlılara karşı savaşa hazırlık amacıyla kuruldu. Çeşitli zamanlarda Moldova, modern Ukrayna'nın Karadeniz kıyısındaki bölgeleri, Zaporojya, Tavriya, Azak Denizi kıyılarını, Kırım, Kuban Nehri ve Çerkesya'yı da kapsamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Vareglerden Yunanlara uzanan ticaret yolu</span>

Vareglerden Yunanlara uzanan ticaret yolu İskandinavya, Kiev Knezliği ve Bizans İmparatorluğu'nu birbirine bağlayan bir Orta Çağ ticaret yoluydu. Yol, tüccarların İmparatorluk ile doğrudan müreffeh bir ticaret kurmasına izin verdi ve bazılarını günümüz Belarus, Rusya ve Ukrayna bölgelerine yerleşmeye teşvik etti. Yolun çoğunluğu, Baltık Denizi, ona akan birkaç nehir ve Dinyeper nehir ve drenaj sistemi ile teknelerin karadan taşınması da içeren uzun mesafeli bir su yolundan oluşuyordu. Alternatif yol Dinyester boyunca Karadeniz'in batı kıyısında bitmekteydi. Bu daha özel alt yollara bazen sırasıyla Dinyeper ticaret yolu ve Dinyester ticaret yolu denirdi.

<span class="mw-page-title-main">Letea Ormanı</span>

Letea Ormanı, Romanya'nın en eski doğa koruma alanıdır. 1938'de Romanya Bakanlar Konseyi'nin ormanı bir doğa koruma alanı ilan ettiği 645 sayılı Kararı ile kuruldu. Tuna'nın Tuna Deltası'ndaki Sulina ve Chilia kolları arasında yer almaktadır. Yaklaşık 2.825 ha bir alanı kaplamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Şevçenkove</span> Ukraynanın Odessa Oblastında İzmail Rayonuna bağlı Kiliya kentsel topluluğunda bir köydür

Şevçenkove, Ukrayna'nın Odessa Oblastı'nda İzmail Rayonu'na bağlı Kiliya kentsel topluluğunda bir köydür. Rayon merkezine 63 km, Dzinilor tren istasyonuna 28 km uzaklıktadır. Arazi düz bir topoğrafyaya sahiptir. Tuna ve Kuzey Karadeniz havzalarındaki büyük bir su kütleleri kümesi, 30 km'lik bir yarıçap içinde toplanmıştır. 2001 nüfus sayımına göre köyde 5.625 kişi yaşıyordu, bölge 6.37 km²'dir, her iki göstergeye göre de ilçedeki en büyük köydür.