İçeriğe atla

Kileskus

Kileskus
Yaşadığı dönem aralığı: 166-165 myö
Kalloviyen-Üst jura 
PreЄ
J
İskelet rekonstrüksiyonu
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Klad:Dinosauria
Klad:Saurischia
Klad:Theropoda
Familya:Proceratosauridae
Cins:Kileskus
Tür: K. aristotocus
İkili adlandırma
Kileskus aristotocus
Averianov vd., 2010

Kileskus (Hakasça'da anlamı: kertenkele), Krasnoyarsk Krayı'nın (Rusya) Sharypovsky yerleşiminde yer alan Orta Jura yaşlı Itat Oluşumu'nda bulunan parçalı kalıntılardan bilinen tyrannosauroid dinozor cinsidir. Çıkarılan fosil örneği, maksilla (üst çene kemiği), premaksilla, suprangular ile el ve ayaktan birkaç kemiği içerir.[1] Bu türe atfedilen ek kalıntılar arasında kuyruk omurları, boyun omurları ve baldır kemiği bulunur.[2] Kafatası kemikleri Proceratosaurus'un kafatası kemiklerine benzemektedir. Tip türü K. aristotocus'tur. Kileskus, 2010 yılında Averianov vd. tarafından adlandırılmıştır; yazarlar Kileskus'un 5.2 m uzunluğunda ve 700 kg ağırlığında olduğunu tahmin etmiştir.[3]

Sınıflandırma

Kileskus iki filogenetik çözümlemede yer almıştır ve ikisinde de ilkin bir proceratosaurid olarak bulunmuştur.[1]Kileskus'un nazal bir çıkıntı taşıyıp taşımadığı bilinmemesine rağmen, diğer bazı özelliklerinden ötürü proceratosauridlere atanabilir. Bu özellikler; uzamış burun delikleri, premaksillanın kısa bir ventral kenarı ve antorbital pencerenin hemen altındaki antorbital fossa alanının, hemen altındaki maksilladan daha derin olmasını kapsar. Kileskus, Proceratosaurus ile kafatasına posterodorsal olarak 40 derece açı yapan burun deliklerini paylaşır. Kileskus diğer proceratosauridlerden maksillasının ön kenarının yükselen maksiller çıkıntıyla birleşmesinden ve posterodorsal olarak hafifçe eğimli olmasından ayrılır.[1]

Brusatte ve Thomas Carr'ın 2016'da oluşturdukları kladogram aşağıdadır.[4]

Tyrannosauroidea
Proceratosauridae

Kileskus

Proceratosaurus

Guanlong

Yutyrannus

Sinotyrannus

Dilong

Stokesosaurus

Juratyrant

Eotyrannus

Xiongguanlong

Dryptosaurus

Raptorex

Appalachiosaurus

Bistahieversor

Tyrannosauridae

Albertosaurinae

Tyrannosaurinae

Kaynakça

  1. ^ a b c Averianov, Alexander; Krasnolutskii, Sergei A.; Ivantsov, S..V. "A new basal coelurosaur (Dinosauria: Theropoda) from the Middle Jurassic of Siberia". www.researchgate.com. Researchgate. 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2022. 
  2. ^ O. Averianov, Alexander; Osochnikova, Anastasia; Skutschas, Pavel; Krasnolutskii, Sergei; Schellhorn, Rico; A. Schultz, Julia; Martin, Thomas (16 Eylül 2019). "New data on the tyrannosauroid dinosaur Kileskus from the Middle Jurassic of Siberia, Russia". Historical Biology (İngilizce). 33 (7): 897-903. doi:10.1080/08912963.2019.1666839. ISSN 0891-2963. 
  3. ^ Perez, Ruben Molina; Larramendi, Asier. "Récords y curiosidades de los dinosaurios terópodos y otros dinosauromorfos". www.researchgate.com. Researchgate. 26 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2022. 
  4. ^ Brusatte, Stephen L.; Carr, Thomas D. "The phylogeny and evolutionary history of tyrannosauroid dinosaurs". www.nature.com. Nature. 20 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Brachiosaurus</i> dev sauropod

Brakiyozor ya da Brachiosaurus, Brachiosauridae ailesinden soyu tükenmiş bir sauropod dinozor cinsidir. Bu hayvanlar Geç Jura'da, yaklaşık 157,3 ile 145,0 milyon yıl önce yaşadı. Bilinen en büyük dinozorlardan biridir.

<i>Spinosaurus</i> teropod dinozor cinsi

Spinosaurus, günümüzden 99 ila 93.5 milyon yıl önce Kuzey Afrika'da yaşamış bir teropod dinozor cinsi. Alman paleontolog Ernst Stromer tarafından tanımlanan bu cins ilk olarak 1910'larda Mısır'da keşfedilen kalıntılardan bilinir. Bu kalıntılar 2. Dünya Savaşı esnasında yok edildi; ancak kafatasına ait ekstra parçalar son yıllarda gün yüzüne çıktı. Tanımlanan fosillerin bir veya iki türe ait olduğu konusu açık değildir. Fas'ta toparlanan S. marocannus potansiyel bir tür olmasına rağmen cinsin en iyi bilinen türü Mısır'daki S. aegyptiacus'tur. Bilinen en büyük etçil dinozordu.

<i>Stegosaurus</i> Jura döneminde yaşamış kuş kalçalı dinozor

Stegosaurus, Stegosauridae familyasından Geç Jura döneminde Kuzey Amerika ve Avrupa'da yaşamış, bir kuş kalçalı dinozordur. Sırt levhaları ve kuyruk dikenleriyle ünlüdür.

Velociraptor, Dromaeosauridae familyasından, geç Kretase döneminde Asya'da yaşamış, kuş benzeri, tüylü teropod dinozor cinsi. Geçmişte birçok tür atanmış olmasına rağmen, şu anda iki tür tanınmaktadır. Tip türü V. mongoliensis'in fosilleri Moğolistan'da bulunmuştur. İkinci bir tür olan V. osmolskae, 2008 yılında Çin'in İç Moğolistan bölgesinden alınan kafatası materyali ile tanımlandı.

<i>Ceratosaurus</i> etçil teropod dinozor cinsi

Ceratosaurus, Üst Jura döneminde yaklaşık 160-145 milyon önce Kuzey Amerika, Avrupa ve Afrika’da yaşamış ceratosaurian teropod dinozor cinsi.

<i>Plesiosaurus</i> tarih öncesi sürüngen cinsi

Plesiosaurus, Erken Jura Dönemi'nde yaşamış, soyu tükenmiş, büyük bir sauropterygian deniz sürüngeni cinsidir ve İngiltere, Lias'tan neredeyse eksiksiz iskeletler tarafından bilinir. Küçük kafası, uzun ve ince boynu, kaplumbağayı andıran geniş gövdesi, kısa kuyruğu ve iki çift büyük, uzun arka yüzgeci ile ayırt edilir. Adını, erken fakat oldukça tipik bir üyesi olduğu Plesiosauria takımına borçludur. Yalnızca Plesiosaurus dolichodeirus adlı tek bir türü içerir. P. brachypterygius, P. guilielmiimperatoris ve P. tournemirensis dahil olmak üzere bir zamanlar bu cinse atanan diğer türler, Hydrorion, Seeleyosaurus ve Occitanosaurus gibi yeni cinslere yeniden atanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Denisova Mağarası</span>

Denisova Mağarası, Rusya, Sibirya'daki Altay Dağları'nda bulunan bir mağaradır. Mağara büyük paleoarkeolojik ve paleontolojik öneme sahiptir. Denisova insanının kemik parçaları ve yaklaşık GÖ 40.000'e tarihlenen kalıntılar mağarada bulunmuştur. Mağarada 32.000 yıllık bir tarih öncesi at türü de keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kraniyofasiyal yarıklar</span>

Kraniyofasiyal yarıklar, kraniyofasiyal malformasyonların en önemlilerinden biridir; baş-boyun ve yüz bölgesinin oluşma ve gelişme aşamalarındaki aksamalar ya da sapmalar sonucu ortaya çıkan yapısal ve işlevsel bozuklukların önemli bir bölümünü oluştururlar. Embriyolojik kökenlerine göre; nöral tüp kökenli anomaliler, 1. ve 2. farengeal ark kökenli malformasyonlar, ektodermal displaziler söz konusudur.

<i>Timurlengia</i>

Timurlengia (Timur), Geç Kretase Döneminde bugünkü Özbekistan sınırlarında yer alan Kızılkum çölünde yaşayan erken Tyrannosauroid cinsi.

<span class="mw-page-title-main">Tyrannosauroidea</span> teropod dinozor kladı

Tyrannosauroidea veya tiranozorlar, Tyrannosauridae familyasını ve daha bazal akrabalarını içeren, teropod dinozor üst familyasıdır. Tyrannosauroidler, Jura döneminden itibaren Lavrasya süper kıtasında yaşadı. Kretase döneminin sonunda tyrannosauroidler, Kuzey Yarımküre'de devasa Tyrannosaurus ile bilinen baskın büyük yırtıcılardı. Fosil buluntuları; Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa, Asya ve Avustralya kıtalarında bulundu.

<span class="mw-page-title-main">Archosauromorpha</span> sürüngen kladı

Archosauromorpha, lepidozorlardan ziyade arkozorlarla daha yakından ilişkili tüm sürüngenleri içeren bir diapsid sürüngen kladıdır. Archosauromorflar ilk olarak Orta Permiyen döneminde ortaya çıktı ancak Triyas devrinde çok daha yaygın ve çeşitli hale geldiler.

<span class="mw-page-title-main">Proceratosauridae</span> teropod dinozor familyası

Proceratosauridae, Orta Jura'dan Erken Kretase'ye kadar varlığını sürdürmüş bir tiranozor familyasıdır.

<i>Eotyrannus</i> Kretase döneminde yaşamış teropod dinozor cinsi

Eotyrannus, Erken Kretase Avrupa'sından bir theropod dinozor cinsidir ve Tyrannosaurus rex'in erken bir atasıdır. Bu cins, Coelurosauria içinde ilgili bir grup olan tyrannosauroidler arasında yer alır. Cinse ait tek tür olan Eotyrannus lengi, güney İngiltere'de bulunan ve muhtemelen Alt Kretase'den (Barremiyen) gelen yüzde 40 korunmuş bir iskeletten bilinmektedir.

<i>Zupaysaurus</i> bazal teropod

Zupaysaurus, şimdiki Arjantin'de Geç Triyas'ın Noriyen evresinde yaşamış, erken dönem theropod dinozorların soyu tükenmiş bir cinsidir. Zupaysaurus fosilleri, kuzeybatı Arjantin'deki Ischigualasto-Villa Unión Havzası'ndaki Los Colorados Formasyonu'nda bulundu. Henüz tam bir iskelet keşfedilmemiş olsa da, Zupaysaurus 4 metreye (13 ft) kadar uzunluğa sahip iki ayaklı bir yırtıcı olarak kabul edilebilir. Burnu boyunca uzanan iki paralel tepesi olabilir.

<i>Eodromaeus</i> bazal dinozor cinsi

Eodromaeus, Arjantin'in Geç Triyas döneminde yaşamış, bazal teropod olduğu önerilmiş soyu tükenmiş bir dinozor cinsidir. Bilinen en eski dinozorların çoğu gibi, Kuzeybatı Arjantin'deki Ischigualasto-Villa Unión Havzası'nın Karniyen dönemindeki Ischigualasto Oluşumu'ndan geliyor. Keşfi üzerine, bir bazal sauropodomorf olarak yeniden yorumlanan çağdaş Eoraptor'un yerini alan en eski gerçek teropodlardan biri olduğu iddia edilmiştir.

Murtoilestes, Erken Kretase döneminde (Barremiyen–Apsiyen, Murtoi Formasyonu), doğu Rusya'da yaşamış bazal eutherian memeli cinsi. Cins, ilk defa 2000 yılında Averianov ve Skutschas tarafından tanımlandı. Cinse ait tek tür, tip tür olan Murtoilestes abramovi'dir.

<i>Turanoceratops</i> Kretase döneminde yaşamış, ceratopsian dinozor cinsi

Turanoceratops, Özbekistan'ın geç Kretase yaşlı Bissekty Formasyonu'ndan otçul bir ceratopsian dinozor cinsidir. Fosilleri, yaklaşık 90 milyon yıl öncesine, orta-geç Turoniyen evresine tarihlendi. Kafatası, Ceratopsidae'de görülenlere benzer bir çift uzun kaş boynuzu taşıyordu; ancak Turanoceratops, bir ceratopsid değil, daha önceki ceratopsianlar ve ceratopsidler arasında geçiş fosili gibi görünüyor.

<span class="mw-page-title-main">Monofenestrata</span> teruzor kladı

Monofenestrata, Wukongopteridae familyasını ve Pterodactyloidea alt takımını içeren, sırasız bir teruzor grubudur.

<i>Proceratosaurus</i> teropod dinozor cinsi

Proceratosaurus, İngiltere'nin Orta Jura (Batoniyen) döneminden küçük boyutlu etçil teropod dinozor cinsidir. Cins adı Proceratosaurus, kafatası tepesinin kısmen korunmuş kısmı yüzeysel olarak Ceratosaurus'un küçük tepesine benzediği için, başlangıçta Ceratosaurus'un atası olduğunun düşünülmesinden kaynaklanır. Ancak şimdi, özellikle Proceratosauridae familyasının bir üyesi ve Tyrannosauroidea kladının bilinen en eski üyeleri arasında bir coelurosaur olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Masiakasaurus</span>

Masiakasaurus Geç Kretase döneminde Madagaskar'da yaşamış noasaurid bir teropod cinsidir. Alt çenesinin önünde yer alan ve nadir görülen farklı diş yapılarıyla ünlüdür.