İçeriğe atla

Kikkuli

Kikkuli, Hurrice "Mitanni ülkesinin usta at terbiyecisi [assussanni]" (A-AŠ-ŠU-UŠ-ŠA-AN-NI ŠA KUR URUMI-IT-TA-AN-NI) ve Hitit Yeni Krallığı'na (yaklaşık MÖ 1400) tarihlenen, esas olarak Hitit dilinde (rakamlar ve alıntı sözcüklerde görüldüğü üzere Eski Hint-Aryan dilinde) yazılmış bir savaş arabası atı eğitim metninin yazarıydı. Metin, hem bir Hint-Avrupa dili olan Hititçe'nin, Hurrice'nin gelişimi hakkında verdiği bilgiler hem de içeriği açısından dikkate değerdir. Metin, 1906 ve 1907 yıllarında Boğazkale ve Ḫattuša'da yapılan kazılarda bulunan çivi yazılı tabletler üzerine yazılmıştır.

Kikkuli metni. Kil tablet, savaş arabası atları için bir eğitim programı. 1909'da satın alınmış, kaynağı bilinmiyor. MÖ 14. yüzyıl. Vorderasiatisches Müzesi, Berlin, VAT 6693.

İçerik ve etki

"Mitanni ülkesinin usta at terbiyecisi Kikkuli böyle konuşuyor" (UM.MA Ki-ik-ku-li A-AŠ-ŠU-UŠ-ŠA-AN-NI ŠA KUR URUMI-IT-TA-AN-NI).[1]

Kikkuli'nin metni böyle başlar. Metin, 214 gün boyunca Hitit savaş atlarının kondisyonlanması (egzersiz ve beslenme) için eksiksiz bir reçete içermektedir.[2]

Kikkuli Metni atın eğitimini değil, yalnızca kondisyonunu ele almaktadır.[3] Mitanniler at eğitiminde lider olarak kabul edilmişlerdir ve Kikkuli'den öğrendikleri at eğitim tekniklerinin bir sonucu olarak Hitit savaş arabacıları bugün Türkiye, Suriye, Lübnan ve Kuzey Irak olan bölgede bir imparatorluk kurmuşlardır.[4] Şaşırtıcı bir şekilde bu rejim, günümüzde at yarışçıları, dayanıklılık binicileri ve diğerleri tarafından çok başarılı bir şekilde kullanılan ve ilkeleri ancak son 30 yılda at sporları tıbbı araştırmacıları tarafından incelenen tekniklere benzer "aralıklı antrenman" tekniklerini kullanmıştır.[5][6] Kikkuli programı, ilerleme ilkesi, pik yükleme sistemleri, elektrolit replasman teorisi, fartlek antrenmanı, aralıklar ve tekrarlar gibi modern fikirlerle karşılaştırılabilir "spor hekimliği" tekniklerini içeriyordu. Yüksek oranda yavaş kasılan kas liflerine sahip atlara yönelikti.[7]

Modern geleneksel ("aralıklı" eğitimin aksine) eğitimde olduğu gibi, Kikkuli atları da günde en az üç kez ahırda tutulur, ovulur, ılık suyla yıkanır ve yulaf, arpa ve samanla beslenirdi. Geleneksel at eğitiminden farklı olarak, atlar ısınma dönemlerine tabi tutulurdu.[8] Ayrıca, her dörtnal örneği, atı kısmen rahatlatmak için ara duraklamalar içeriyordu ve eğitim ilerledikçe antrenmanlar dörtnalda aralıklar içeriyordu.[9] Bu, modern zamanlarda kullandığımız Aralıklı eğitimle aynı seviyededir. Bununla birlikte, Kikkuli atları bir arabaya koşmak yerine tırıs ve dörtnal yürüyüşlerinde uzun süreler boyunca yönlendirmiştir.[10]

1991 ve 1992 yılları arasında, o zamanlar Avustralya'da bulunan New England Üniversitesi'nden Dr. A. Nyland, Arap atları ile metinde belirtilen 7 aylık süre boyunca tüm Kikkuli Metninin deneysel kopyasını gerçekleştirmiştir. Sonuçlar, Nyland'ın Kikkuli'nin yöntemlerinin bazı yönlerden modern benzerlerinden daha üstün olduğunu iddia ettiği "The Kikkuli Method of Horse Fitness Training" adlı kitapta yayınlanmıştır.[11]

Yaşayan metinler

  1. CTH 284, en iyi korunmuş, Geç Hitit kopyası. (MÖ 13. yüzyıl)
  2. CTH 285, ritüel girişli çağdaş Orta Hitit kopyası.
  3. CTH 286, çağdaş Orta Hitit kopyası.

CTH 284 iyi korunmuş dört tabletten ya da toplam 1080 satırdan oluşmaktadır. Metin, Mitanni (Hint-Aryan) dilinden ödünç aldığı kelimelerle dikkat çekmektedir, örneğin aika-, tera-, panza-, satta-, nāwa-wartanna ("bir, üç, beş, yedi, dokuz aralık",[12] Kikkuli'nin belirli Mitanni kavramlarını Hitit diline aktarmakta zorluk çektiği anlaşılmaktadır, çünkü sık sık kendi dilinde "Aralıklar" gibi bir terim verdikten sonra "bunun anlamı. ." diyerek Hititçe açıklamıştır.[13] Alternatif bir açıklama da, risalenin yazıldığı dönemde bu terimlerin artık genel kullanımda olmadığı, ancak gelenekten dolayı kullanıldığı ve bu nedenle bir haşiyeye ihtiyaç duyulduğudur.[14]

Ayrıca bakınız

Kaynaklar

  1. ^ The Kikkuli Text, Lines 1-4
  2. ^ Dr A. Nyland, The Kikkuli Method of Horse Training, Revised Edition, 2009, Maryannu Press, Sydney, p. 9.
  3. ^ Nyland, passim.
  4. ^ Nyland, pp. 11–17.
  5. ^ Nyland, p. 10.
  6. ^ Cantrell, Deborah O’Daniel. "1. Introduction". The Horsemen of Israel: Horses and Chariotry in Monarchic Israel, University Park, USA: Penn State University Press, 2021, pp. 1-10
  7. ^ Nyland, p. 38.
  8. ^ Nyland, pp. 119–130.
  9. ^ Nyland p. 40.
  10. ^ Nyland pp. 24-27.
  11. ^ Nyland, pp. 1–144.
  12. ^ "intervals" after Dr A. Nyland, The Kikkuli Method of Horse Training, 1993, Kikkuli Research, Armidale, p. 34.
  13. ^ Nyland, p. 11.
  14. ^ Drews, Robert. "Chapter Seven: PIE Speakers and the Beginnings of Chariot Warfare". The Coming of the Greeks: Indo-European Conquests in the Aegean and the Near East, Princeton: Princeton University Press, 2018, pp. 136-157

Literatür

  • A. Kammenhuber, Hippologia hethitica (1962) ISBN 9783447004978
  • E. Masson, L’art de soigner et d’entrainer les chevaux, texte Hittite du maitre écuyer Kikkuli (Lausanne: Favre, 1998) 43–108
  • Ann Nyland, The Kikkuli Method of Horse Training, Kikkuli Research, Armidale, 1993. ISBN 9780646131603
  • Ann Nyland, The Kikkuli Method of Horse Training: 2009 Revised Edition, Maryannu Press, Sydney, 2009. ISBN 9780980443073
  • Peter Raulwing, "Zur etymologischen Beurteilung der Berufsbezeichnung assussanni des Pferdetrainers Kikkuli von Mittani", Anreiter et al. (eds.), Man and the Animal World, Studies in Archaeozoology, Archaeology, Anthropology and Paleolinguistics in memoriam S. Bökönyi, Budapest (1996), 1-57. (Almanca)
  • Raulwing, Peter. 2005. The Kikkuli text: Hittite training instructions for chariot horses in the second half of the 2nd millennium B.C. and their interdisciplinary context. Les équidés dans le monde méditerranéen antique: Actes du colloque organisé References 1029 par l’École française d’Athènes, le Centre Camille Jullian, et l’UMR 5140 du CNRS, Athènes, 26–28 Novembre 2003, ed. by Armelle Gardeisen, 61–75. Lattes: Association pour le développement de l’archéologie en Languedoc-Rousillon.
  • Frank Starke, Ausbildung und Training von Streitwagenpferden, eine hippologisch orientierte Interpretation des Kikkuli-Textes, StBoT 41 (1995). (Almanca)

Dış kaynaklar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hititler</span> Tunç Çağında Anadolu yarımadasının büyük çoğunluğunu egemenliği altına alan bir Hint-Avrupa kavmi

Hititler ya da Etiler, Tunç Çağı'nda Anadolu, Levant ve Kıbrıs'ta varlık göstermiş bir halk.

Ord. Prof. Dr. Sedat Alp, Türkiye'nin ilk hititoloğu olan tarihçi ve arkeolog Türk akademisyen ve akademik idareci. 1982-1983 yılları arasında Türk Tarih Kurumu başkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Hurriler</span> Güneybatı Asyanın tarihi etnik grubu

Hurriler veya Hurri Devleti, MÖ 3. binyıldan itibaren, Sümer, Akkad, Hitit, Ugarit ve Mısır kaynaklarında hakkında bilgiler bulunan, Mezopotamya ve Yukarı Dicle bölgelerinde hüküm süren, konuştukları dil itibarıyla (Hurrice) Asya kökenli olduğunu kabul edilen ve MÖ 7. yüzyıla kadar varlığını sürdüren devlet.

<span class="mw-page-title-main">At</span> Tek toynaklılar takımına ait evcil memeli

At, atgiller (Equidae) ailesine (familya) ait otobur bir toynaklı memeli. Evcil olan bu at alt türü, Altay dağlarının her iki yanındaki açık arazilerde yaşayan ve “Prezewalski” denen yaban atlarıyla ve Amerikan bozkırlarında yaşayan, esasen evcil atların sonradan yabanileşmesiyle ortaya çıkan "Mustang" atlarıyla yakın akrabadır. En meşhur at ırkları Arap, İngiliz, Ahal Teke, Rahvan (Türk) ve Midillidir.

<span class="mw-page-title-main">Mitanni</span> MÖ 1500 ile MÖ 1300 yılları arasında Kuzey Mezopotamyada hüküm sürmüş bir devlet

Mitanniler, ,ayrıca Hani-Gelbat veya Hani-Rabbat olarak adlandırılır) MÖ 1500 ile MÖ 1200 yılları arasında Anadolu'da hüküm sürmüş bir devlettir. Mitanni'ler Hititler'in yıkılışından sonra bölgesel bir güç oldu. Son krallarının adı II. Şattuara idi. Kayıprenins JiaŞ-Jiara efsanevî bir kişiliğe sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Luvice</span>

Luvice veya Luvi dili Anadolu dillerine mensup bir dildir. Aynı zamanda Hititlerin de hiyeroglif yazılarında kullandıkları dildir. Mısır ve Girit hiyeroglif yazısından farklı olan bu hiyeroglif yazısı, daha çok mühürlerde ve kaya anıtları gibi büyük yazıtlarda kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Luviler</span>

Luviler, Anadolu'da yaklaşık olarak M.Ö. 2300'e doğru ortaya çıkmış bir halktır. Benzersiz bir yerli hiyeroglif yazısı ve Mezopotamya'dan ithal edilmiş çivi yazısı ile yazılmış olan Anadolu dillerine mensup Luvice dilini konuştukları da bilinmektedir.

Hurrice veya Mitannice, MÖ 3. ve 2. binyıllar arasında Anadolu ve Kuzey Mezopotamya'da hüküm süren Hurriler tarafından konuşulmuş bir dildir. Genellikle bu dili konuşanların Ermeni Dağlık Bölgesi'nden gelip MÖ 2. binyıl'ın başlarında güneydoğu Anadolu ve kuzey Mezopotamya'ya yayıldıklarına inanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Savaş arabası</span>

Savaş arabası, hızlı hareket gücü sağlamak için genellikle atların kullanıldığı, bir savaş arabacısı tarafından sürülen bir araba türüdür. Bilinen en eski savaş arabaları, günümüz Rusya'sının Çelyabinsk Oblastı'nda bulunan ve MÖ 1950-1880 yıllarına tarihlenen Sintaşta kültürüne ait mezarlarda bulunmuş ve Orta Anadolu'da Kültepe'de bulunan ve MÖ 1900 yıllarına tarihlenen silindir mühürlerde tasvir edilmiştir. Hafif, atlı savaş arabalarının yapımını mümkün kılan en önemli buluş dişli tekerlektir.

<span class="mw-page-title-main">Hitit çivi yazısı</span>

Hitit çivi yazısı, Hitit dilini yazmakta kullanılan çivi yazısıdır. Millattan önce 2. bin yıldan kalma çivi yazısı ile yazılmış Hititçe metinler, kil tabletler halinde korunmuştur.

Hint-Hitit veya Hint-Anadolu; var olagelmiş tüm Hint-Avrupa dilleri ve de Anadolu dillerini'de içerisine alacak şekilde, bir bütünsel Hint-Avrupa terimine eş değer bir model olarak, ilk defa Amerikalı dilbilimci "Edgar H. Sturtevant" tarafından 1926 yılın da ortaya atılan ve tamamen hipoteze dayalı olan bir dil ailesidir.

<span class="mw-page-title-main">Hurri-Urartu dilleri</span>

Hurri-Urartu dilleri; sadece Hurrice ve Urartuca olmak üzere, bilinen iki dilden oluşan, Antik Yakın Doğu'nun soyu tükenmiş bir dil ailesidir.

<span class="mw-page-title-main">Fergana atı</span>

Fergana atı, Çin'in Orta Asya'daki bir bölgeden kaynaklanan en eski büyük ithalatlarından biriydi. Bu atlar, toprak Tang Hanedanı mezar figürlerindeki tasvirlerden anlaşılacağı üzere, "Baktriya Kralı I. Eucratides'in altın madalyası üzerindeki hayvanları andırmaktadır."

<span class="mw-page-title-main">Murşili'nin tutulması</span> II. Murşili dönemine ait bir metinde bahsedilen ve Hitit İmparatorluğu kronolojisi için büyük önem taşıyabilecek güneş tutulması

II. Murşili dönemine ait bir metinde bahsedilen güneş tutulması, Antik Yakın Doğu kronolojisi içinde Hitit İmparatorluğu'nun mutlak kronolojisi için büyük önem taşımaktadır. Metin, Murşili'nin hükümdarlığının onuncu yılında, kral kuzeydoğu Anadolu'da Hayasa-Azzi Krallığı'na karşı bir sefer başlatmak üzereyken, "Güneş bir işaret verdi" demektedir.

Hitit dilinde yazılmış metinlerin külliyatı Catalogue des Textes Hittites tarafından dizinlenmektedir. Katalog sadece metinlerin bir sınıflandırmasıdır; metinleri vermez. Geleneksel olarak metinlere CTH'deki numaralarına göre atıfta bulunulur. Seçilen metinlerle ilgili çalışmalar için başlıca kaynaklar StBoT serisinin kitapları ve çevrimiçi Textzeugnisse der Hethiter dir.

Studien zu den Bogazköy-Texten, 1965'ten beri Alman Akademie der Wissenschaften und der Literatur, Mainz tarafından düzenlenen, Hitit metinlerinin edisyonları ve Anadolu dillerinin konuları üzerine monografilerden oluşan bir seridir. Serinin amacı Hattuşa'da kazılmış olan Hititçe metinleri yayımlamaktır.

<span class="mw-page-title-main">Hitit askeri yemini</span>

Hitit askerlik yemini iki çivi yazılı tablet üzerine yazılmış bir Hitit metnidir.

<span class="mw-page-title-main">Madduwatta</span>

Madduwatta Güneybatı Anadolu'nun bir bölümünü fethetmiş bir Geç Tunç Çağı kumandanıydı. Madduwatta'nın İddianamesi olarak bilinen Hitit metninden bilinmektedir.

Manapa-Tarhunta mektubu, MÖ 13. yüzyıldan kalma Hitit dilinde yazılmış parça bir metindir. Mektup, Seha Nehri Ülkesi'nin vasal kralı Manapa-Tarhunta tarafından Hitit kralına gönderilmiştir. Mektupta Manapa-Tarhunta, Hititlerin kuzeybatı Anadolu üzerinde yeniden kontrol kurma girişimlerini tartışmaktadır. Mektup özellikle, genellikle Troya ile özdeşleştirilen Wilusa'dan bahsetmesi açısından dikkate değerdir.

<span class="mw-page-title-main">Tawagalawa mektubu</span>

Tawagalawa mektubu MÖ 13. yüzyılın ortalarından kalma parça parça bir Hitit metnidir. Geç Tunç Çağı'nda Hititler ve Yunanlılar arasındaki ilişkilere bir pencere açması ve genellikle Troya arkeolojik alanı ile özdeşleştirilen Wilusa adlı bir şehirle ilgili önceki bir anlaşmazlıktan bahsetmesi açısından dikkate değerdir.