II. Dünya Savaşı'nda Doğu Cephesi (Almanca: Die Ostfront 1941-1945, der Rußlandfeldzug 1941-1945 veya der Ostfeldzug 1941-1945 Rusça: Великая Отечественная война Avrupalı Mihver Devletleri ve Finlandiya'nın Sovyetler Birliği, Polonya ve diğer Müttefik Devletlere karşı verdikleri savaşı anlatır. Nazi propagandası savaşa Bolşevizme karşı haçlı seferi anlamı yüklemiş, Sovyetlere karşı savaşmak üzere Avrupa'nın neredeyse tamamından gönüllüleri Waffen SS birliklerine dahil etmiştir. Savaş 22 Haziran 1941 - 9 Mayıs 1945 tarihleri arasında orta, doğu, kuzeydoğu ve güneydoğu Avrupa topraklarında gerçekleşmiştir.
II. Dünya Savaşı'nda Sovyet propagandası, Büyük Vatanseverlik Savaşı sırasında Sovyetler Birliği'nin Nazi Almanyası'na karşı oluşturduğu antifaşist propagandadır.
Sovyet partizanları, II. Dünya Savaşı sırasında Sovyetler Birliği topraklarını işgal eden Mihver Devletlerine karşı cephe gerisinde gerilla savaşı veren Sovyet direniş kuvvetleridir. Direniş hareketi Sovyet hükûmeti tarafından merkezi olarak kontrol edilmiş ve Kızılordu modeline göre örgütlenmiştir. Sovyet partizanlarının temel hedefi işgal edilen topraklarda ve cephe gerisinde düşman birliklerinin düzenini bozacak şekilde ulaşım ve iletişimin kesilmesi, engellenmesiydi.
Armia Krajowa, II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası’nın işgali altındaki Polonya’da bir direniş hareketi. 1942 yılı Şubat ayında Związek Walki Zbrojnej adıyla kuruldu. İki yıl içinde çoğu direniş grubunu kapsayacak şekilde genişledi. Polonya Sürgün Hükûmetine bağlıydı ve bu hükûmetin silahlı kuvvetine evrildi. 1944 yılında bünyesinde 200 ila 600 bin kişinin bulunduğu öne sürülür. Yugoslav Partizanları ve Sovyet partizanlarının ardından Avrupa’daki savaş sırasında en büyük üçüncü direniş örgütüydü. Örgütün varlığına, 20 Ocak 1945 tarihinden itibaren işgal altındaki Polonya topraklarının ilerleyen Kızıl Ordu tarafından ele geçirilmesi üzerine son verilir.
Nihai Çözüm veya Yahudi Problemine Nihai Çözüm, II. Dünya Savaşı'nda Yahudileri yok etmek için yapılan Nazi planıdır. 1942'nin ocak ayında Berlin'in yanında Wannsee Konferansı'nda Nazilerin liderliğinde sistematik ve kasten yapılacak soykırımın prosedürleri kesinleşmiştir.
Nazilerin Sovyet savaş esirlerine karşı işledikleri suçlar, Nazi Almanyası'nın II. Dünya Savaşı'nın Doğu Cephesi'ndeki çatışmalar sırasında 1941-1945 yılları arasında teslim olan veya zorla yakalanan Sovyet savaş tutsaklarına karşı kasıtlı olarak kötü muamele uygulamasıdır. Bu uygulamaların sonucunda esir alınan yaklaşık 5,7 milyon Kızıl Ordu askerinden 3,1 ila 3,5 milyon arası kişi yaşamını yitirdi.
Açlık Planı, ana hatları Herbert Backe tarafından belirlenen, bununla birlikte Heinrich Himmler gibi üst düzey Nazi yöneticilerinin de katkı sunduğu, Nazi Almanyası'nın gıda talebini güvence altına almayı hedeflemiş plan.
NKVD tarama kampı veya NKVD özel kampı, II. Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra NKVD tarafından kurulan, Nazi Almanyası'na esir düşen savaş esirlerin esaret altında neler yaşadığını araştırmak amacıyla kurulan kamplardır. İlk olarak 28 No.lu Emir ile 28 Aralık 1941 tarihinde "özel kamp" adıyla kurulan kampların ismi 20 Şubat 1945'teki “doğrulama ve tarama kampları” olarak değiştirildi.
Dulag ya da tam adıyla Durchgangslager, Nazi Almanyası'nın İkinci Cenevre Sözleşmeleri kapsamındaki savaş esirlerinin kısa süreli konaklamaları amacıyla inşa edilen kamplardır. Birinci ve İkinci Dünya Savaşı döneminde kullanıldı. İlk başlarda sabit tesisler olarak değil, savaş esirlerinin bir yerden bir yere nakillerine hizmet eden doğaçlama savaş kamplarıydı. Daha sonra esirlerin parmak izi alınmaya başlandı ve Stalag ve Oflaglara bölündü.
Untermensch veya alt insan, Naziler tarafından sık sık "Doğu’dan gelen kitleler" olarak adlandırılan, Aryan olmayan kitleleri alt insan olarak betimleyen terim. Yahudiler, Romanlar, Slavlar bu tanımlama içerisine sokulmuştur. Terim aynı zamanda Siyahlar, Mulattolar ve Fin-Asya'ya da uygulandı. Nihai Çözüm ile Yahudilerin Holokost ile Polonyalı ve Romanların, ayrıca fiziksel ve zihinsel engelli insanların yok edilme planları bu fikre dayanır. Generalplan Ost’a göre, Doğu-Orta Avrupa’nın Slav nüfusu kısmen Holokost’taki toplu cinayetlerle azaltılacaktı, çoğunluğu Asya’ya sürüldü ve Almanya'da köle emeği olarak kullanıldı. Bu kavram Nazi ırk politikasının önemli bir parçasıydı.
Stalag 319, Temmuz 1941 - Nisan 1944 arasında yılında Chełm'de kurulan Nazi esir kampı. Kampta yaklaşık 180 bin Sovyet askeri kaldı. Savaştan sonra kamp mezarlığında 60 bin kişinin cesedi bulundu. Ayrıca tanıkların ifadelerine göre buradaki 30 bin civarında kişi savaş sona ermeden önce Naziler tarafından yakıldı. Nazilerin Sovyet savaş esirlerine karşı işledikleri suçlar kapsamında pek çok kişi burada öldürüldü.
Kommanda 99, Politik Departman üyelerinden oluşan Buchenwald toplama kampındaki bir infaz ekibinin iç adıydı. "99" adı bu ekibin dahili telefon numarasından gelmektedir. Bu ekip Genickschussanlage olarak bilinen "boyundan vurma tekniği" ile Sovyet mahkûmları Nazilerin Sovyet savaş esirlerine karşı işledikleri suçlar kapsamında sistematik olarak öldürdü.
Komiser Emri, II. Dünya Savaşı sırasında Barbarossa Harekâtı öncesi, 6 Haziran 1941'de Wilhelm Keitel liderliğindeki Silahlı Kuvvetler Yüksek Kumandanlığı (OKW) tarafından yayımlanan emirdir. Verilen emirde Wehrmacht'ın ele geçirdiği birlikler arasında tespit ettiği herhangi bir Sovyet siyasi komiserinin ya da Yahudilerin bulundukları yerde infaz edilmeleri istenmektedir. Nazilerin Sovyet savaş esirlerine karşı işledikleri suçlar kapsamında çok sayıda kişi bu emir nedeniyle infaz edildi.
Eduard Wagner, II. Dünya Savaşı'nda görev yapan Nazi Almanyası ordusu generali. Güvenlik konusunda genel sorumluluğa sahipti ve böylece ordunun yetkisi altındaki işgal altındaki bölgelerde güvenlik birimlerinin işlediği savaş suçlarından sorumluydu.
Hiwi, Almanca Hilfswilliger kelimesinin kısaltmasından türetilen, II. Dünya Savaşı sırasında Nazilerin Sovyetler Birliği'ni işgal girişimi sırasında Mihver Devletleri ile işbirliği yapan Sovyet grupları tanımlayan terim. Daha sonra işgal edilen Doğu Avrupa bölgelerindeki yerli halklardan için de kullanıldı. Adolf Hitler, işgal girişimi sırasında Sovyet vatandaşlarının Nazi tarafına ait geri bölgelere çalıştırılmasına izin vermeye gönülsüzce karar verdi. Kısa bir süre içinde birçoğu savaş birimlerine taşındı.
Neuengamme toplama kampı, Almanya'nın kuzeyinde yer alan Neuengamme ve 85'in üzerinde uydu kampından oluşan Nazi toplama kampı ağı. 1938'de Hamburg'un Bergedorf bölgesindeki Neuengamme köyü yakınlarında kurulan kamp, Kuzeybatı Almanya'daki en büyük toplama kampı oldu. 100.000'den fazla mahkûm Neuengamme'deydi. Alt kamplardan 24'ü kadınlar için kurulan esir kampıydı. Doğrulanan ölüm sayısı alt kamplarda 14.000, ana kampta 12.800, II. Dünya Savaşı'nın son haftalarındaki ölüm yürüyüşlerinde ve bombalamalarda 16.100 olmak üzere toplam 42.900'dür. Nazi Almanyası'nın 1945'teki yenilgisini takiben, İngiliz Ordusu alanı SS ve diğer Nazi yetkililerinin esir tutulduğu bir kamp olarak kullandı. 1948'de İngilizler, kamp yerine bir hapishane hücresi bloğu inşa etti.
Salaspils toplama kampı, 1941 sonunda Riga'nın 15 km güneydoğusundaki Salaspils'de kurulan Nazi toplama kampı. Nazi bürokrasisi farklı kamp türleri arasında ayrım yaptı. Kampın adı resmî olarakSalaspils Yeniden Eğitim ve Çalışma Kampı Polis Hapishanesi idi. Ayrıca Kurtenhof kampı olarak da biliniyordu. Kampın ve esir yapısının geliştirilmesi için planlama birkaç kez değişti. 1943'te Heinrich Himmler, kampı resmi olarak kampı Ulusal Güvenlik Merkez Ofisine (Reichssicherheitshauptamt) bağlayacak resmi bir toplama kampına (Konzentrationslager) dönüştürmeyi düşündü, ancak bu gerçekleşmedi. Kamp, özellikle kamptaki çocuklar açısından Letonya ve Rusya kültüründe kalıcı bir mirasa sahiptir.
Zamość, güneydoğu Polonya'da yer alan şehir. UNESCO Dünya Mirası Listesi'ndedir. 1999'dan beri Lublin Voyvodalığı'nın güney kısmında yer alır. 2014 yılındaki sayıma göre nüfusu 65.149'dur. 1580 yılında yerleşim merkezi olarak kurulan Zamość, Roztocze Ulusal Parkı'ndan yaklaşık 20 km uzaklıktadır.
Stalag XI-B ve Stalag XI-D / 357, Nazi Almanyası'nın II. Dünya Savaşı sırasında Aşağı Saksonya'ya bağlı Fallingbostel'de kurduğu savaş esiri kampı.
Zeplin Harekâtı II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası tarafından yürütülen çok gizli bir casusluk ve sabotaj faaliyet programıydı. 1942 yılında başlatılan harekât kapsamında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği topraklarına ve cephe gerisine ajanlar gönderilmiştir. Ajanlar çoğunlukla esir edilen eski Kızıl Ordu askerleri arasından seçilmiştir. Ancak plan hem eski Sovyet askerlerinin bu görevi genel olarak reddetmeleri ve genel olarak savaşta hızla çöküşe doğru ilerleyen Nazi ekonomisinin bu harekâta kaynak ayıramaması nedeniyle başarılı olamamıştır. Özellikle 1943 Ağustos ayında SS Drujina Tugayının tüm mevcuduyla Sovyet partizanlarının saflarına katılmasıyla harekât askıya alınmıştır.