Kiev
| Kiev Київ Kyiv | |
|---|---|
Doğrudan yönetilen devlet şehri | |
 Bayrak  Arma | |
Slogan:  | |
 Kiev'in konumu | |
  Kiev Kiev'in Ukrayna'daki konumu | |
| Ülke |  Ukrayna |
| Belediye | Kiev |
| Alt idari birimler | |
| İdare | |
| • Belediye başkanı | Vitali Kliçko |
| Yüzölçümü | |
| • Doğrudan yönetilen devlet şehri | 839 km² |
| Rakım | 179 m |
| Nüfus (1 Ocak 2021)[1] | |
| • Doğrudan yönetilen devlet şehri | 2.962,180 |
| • Yoğunluk | 3.299/km² |
| • Metropol | 3,475,000 |
| Zaman dilimi | UTC+02.00 (DAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+03.00 (DAYS) |
| Alan kodu | +380 44 |
| Plaka kodu | AA, KA |
Resmî site www.kmr.gov.ua | |
Kiev (Ukraynaca: Київ, romanize: Kıyiv, Kırım Tatarcası: Kıyiv, Qıyab), Ukrayna'nın en büyük kenti ve başkenti. Avrupa'nın en kalabalık 7. kenti.
Kiev, Doğu Avrupa'nın önemli bir sanayi, bilim, eğitim ve kültür merkezidir. Birçok yüksek teknoloji endüstrisine, yüksek öğrenim kurumuna ve tarihi simge yapılara ev sahipliği yapmaktadır. Şehir, Kiev metrosu da dahil olmak üzere kapsamlı bir toplu taşıma ve altyapı sistemine sahiptir.
Kentin adının, dört efsanevi kurucusundan biri olan Kyi'nin adından geldiği söylenmektedir. Doğu Avrupa'nın en eski şehirlerinden biri olan Kiev, tarihi boyunca pek çok önem ve bilinmezlik döneminden geçmiştir. Şehir muhtemelen 5. yüzyılın başlarında bir ticaret merkezi olarak var olmuştur. İskandinavya ve Konstantinopolis arasındaki büyük ticaret yolu üzerinde bir Slav yerleşimi olan Kiev, 9. yüzyılın ortalarında Varegler (Vikingler) tarafından ele geçirilene kadar Hazarların bir koluydu.[2]
Varangian yönetimi altında, şehir ilk olarak Kiev Rus'unun başkenti oldu. Doğu Slav devleti. 1240'taki Moğol istilaları sırasında tamamen yıkılan şehir, gelecek yüzyıllar boyunca etkisinin çoğunu kaybetti. Güçlü komşuları, önce Litvanya, sonra Polonya ve nihayetinde Rusya tarafından kontrol edilen bölgelerin eteklerinde, marjinal öneme sahip bir eyalet başkentiydi.[3]
Şehir, 19. yüzyılın sonlarında Rus İmparatorluğu'nun Sanayi Devrimi sırasında yeniden zenginleşti. 1918'de Ukrayna Halk Cumhuriyeti'nin Sovyet Rusya'dan bağımsızlığını ilan etmesinden sonra Kiev başkenti oldu. 1921'den itibaren Kiev, Kızıl Ordu tarafından ilan edilen Sovyet Ukrayna'nın bir şehriydi ve 1934'ten itibaren Kiev başkentiydi. Şehir, II. Dünya Savaşı sırasında önemli bir yıkıma uğradı, ancak savaş sonrası yıllarda hızla toparlandı ve Sovyetler Birliği'nin üçüncü büyük şehri olarak kaldı.
1991'de Sovyetler Birliği'nin çöküşü ve Ukrayna'nın bağımsızlığının ardından Kiev, Ukrayna'nın başkenti olarak kaldı ve ülkenin diğer bölgelerinden sürekli bir etnik Ukraynalı göçmen akını yaşadı.[4] Ülkenin piyasa ekonomisine ve seçim demokrasisine dönüşümü sırasında Kiev, Ukrayna'nın en büyük ve en zengin şehri olmaya devam etti. Silahlanmaya bağımlı sanayi üretimi, Sovyet çöküşünden sonra düştü, bilim ve teknolojiyi olumsuz etkiledi, ancak hizmetler ve finans gibi ekonominin yeni sektörleri Kiev'in maaş ve yatırımdaki büyümesini kolaylaştırdı ve konut ve kentsel altyapının gelişimi için sürekli fon sağladı. Kiev, Ukrayna'nın en Batı yanlısı bölgesi olarak ortaya çıktı; Avrupa Birliği ile daha sıkı bütünleşmeyi savunan partiler seçimlerde baskın çıkıyor.
Etimoloji
Kiev adının Eski Doğu Slavcası Kyjevŭ'dan evrildiği kabul edilir. Bu kelimeye köken olarak Proto Slavca "Kyi'nin kalesi" manasına gelmiş *Kyjevŭ gordŭ kelimesinden türemiş olabileceği varsayılmıştır. Kyi, şehrin üç kurucu kardeşi arasında sayılan ve şehrin isminin atfedildiği efsanevi bir karakterdir.[5] Sambat, şehrin eski kaynaklarda geçen ve Hazarlara atfedilen bir diğer ismidir. Kiev bazen Kıyiv olarak da isimlendirilir. Buna karşın şehrin isminin Hazarca "kıyı ev" söz öbeğinden türediği de Julius Brutzkus tarafından öne sürülmüştür.[6]
Tarihçe
Kiev'in kuruluşunun efsanesine göre, Kiev'in Polyany prensleri Kyi, Shchek, Khoriv ve kız kardeşleri Lybid tarafından kurulduğuna inanılıyor. Dinyeper kıyısına kurulmuş şehrin Hazarlar mı yoksa Kiev Knezliği tarafından mı kurulduğu hakkında sağlam bir bilgi yoktur.
İlk Vakayiname isimli tarihsel belgede Kiev şehrinin yerel bir yöneticisi olmadığı ve 9. yüzyıldan itibaren Hazarlara haraç verdikleri yazmaktadır. Eski Türkçede yüksek yer anlamına gelen ve Sarkel'e benzeyen Sambat kalesi Hazarlar tarafından şehri korumak için inşa edilmiştir.Günlüklere göre Viking veya Vareg olduğu düşünülen Askold ve Dir'in 9. yüzyıl veya erken 10. yüzyılda Kiev'i yönettiği sanılmaktadır, ancak Kiev'in 920'lere kadar Hazarlar kontrolünde olduğu da öne sürülmektedir. Kiev, Vareglerden Yunanlara uzanan ticaret yolu üzerinde konumlanmıştır.
860 ve 882 arasında Prens Oleg tarafından sinsice öldürülen Askold ve Dir saltanatı var olmuştur. 882'de Kiev, Kiev Knezliği'nin başkenti oldu. 912 ve 945 arasında Rurik Hanedanı'na mensup I. İgor'un hükümdarlığı sürdü. 945 ve 957 arasında Olga oğlu I. Svyatoslav için naiplik yaptı. 957'de naiplik bitti ve 972'ye kadar I. Sviatoslav'un hükümdarlığı devam etti. 972'den 978'e I. Yaropolk hüküm sürdü.
Büyük Dük I. Vladimir (980-1015) döneminde, Kiev'in Dytynets bölgesi genişletildi ve güçlendirildi ve 10 hektara ulaştı. Tarih yazımında buna "Vladimir şehri" denir. 988'de Kiev Knezliği'nin Hristiyanlaştırılmasından sonra Kiev, Konstantinopolis Patrikhanesi'nin metropolünün merkezi oldu. Ana şehir kilisesi Tithe Kilisesi idi.
Vladimir'in oğlu Bilge Yaroslav (1019-1054), Yaroslav'ın şehrini savunma surlarıyla inşa ederek çevreleyen Dytynets'i daha da genişletti. Altın Kapı yeni ana kapı oldu ve ana kilise görevini St. Sophia Katedrali üstlendi. Yaroslav'ın torunları I. İzyaslav ve I. Sviatopolk yeni bir tahkimat yaptı. Merkezi Kiev-Mikhailovsky Altın Kubbeli Katedrali idi.
1240 yılında Kiev, Batu komutasında Moğol İmparatorluğu'nun birlikleri tarafından ele geçirildi. Prensin kalesi tamamen yok edildi. Kiev, takriben Altın Orda egemenliğine girdi
Litvanya Büyük Dükalığı ve Lehistan-Litvanya Birliği dönemi
1363'te şehir, Litvanya Büyük Dükalığı'nın hükümdarı Olgerd tarafından ele geçirildi ve ilhak edildi. 1470 yılında Kiev Beyliği'nin Litvanya Büyük Dükalığı tarafından tasfiye edilmesinden sonra, şehir Litvanya'nın (ve Polonya-Litvanya Birliği'nin) bir parçası olarak Kiev Voyvodalığı'nın merkezi oldu. 1497'de Litvanya Büyük Dükü Alexander Jagiellon, Kiev'e Magdeburg Yasasını verdi. 15. yüzyılın sonunda, şehirde bir kale, Kiev voyvodasının evi ve bir belediye binası, Kiev sulh hakimlerinin bir buluşma yeri vardı.
1596'da Kiev, Litvanya Büyük Dükalığı ile Polonya Krallığı arasındaki Lublin Birliği'nin kararı ile, bağlı olduğu voyvoda ile birlikte Polonya tacının bir parçası oldu.
1625'ten itibaren Kiev, bağımsızlık savaşlarının bir sonucu olarak 1649'da Zaporijya Siçi'nin bir parçası haline gelen Kazak Kiev Alayının merkezi idi.
Rus İmparatorluğu ve SSCB kontrolü
Rus İmparatorluğu'nun 18. ve 20. yüzyılların hükümdarlığı döneminde, Sankt-Peterburg, Moskova, Varşova ve Odessa'dan sonra imparatorluk şehirleri arasında beşinci büyük olan büyük bir taşra şehriydi.
Ukrayna Devrimi sırasında, Kiev Ukrayna devletliği için mücadelenin merkeziydi. 3 Mart 1917'de çarlık rejiminin çöküşünden sonra şehirde Ukrayna Merkez Radası kuruldu. 20 Kasım 1917'de Ukrayna Halk Cumhuriyeti'ni Üçüncü Evrensel ve Kiev'in başkenti ilan etti.
8 Şubat 1918'de şehir Bolşevikler tarafından ele geçirildi, ancak Brest-Litovsk Antlaşması'nın sona ermesinden sonra, Merkezi Güçler'in birlikleri tarafından kurtarıldı. 29 Nisan - 14 Aralık 1918 arasında Kiev, Hetman Pavlo Skoropadsky tarafından yönetilen Ukrayna Devleti'nin başkentiydi. Hetmanatın 14 Şubat 1919'a kadar devrilmesinden sonra, Ukrayna Halk Cumhuriyeti Rehberi Kiev'de kuruldu. 7 Mayıs 1920'de Kiev, Sovyet-Polonya Savaşı sırasında UPR ordusunun ve Polonya ordusunun müttefik kuvvetleri tarafından yeniden ele geçirildi. Ancak Bolşevik karşı saldırının bir sonucu olarak nihayet Sovyet yönetimine geri döndü.
19 Eylül 1941'de, II. Dünya Savaşı sırasında, 78 günlük savunmadan sonra Kiev, Sovyetler tarafından terk edildi ve Alman birlikleri tarafından yakalandı. 6 Kasım 1943'te Sovyet yetkilileri şehri geri aldı.
Bağımsızlık sonrası dönem
1991'de Kiev bağımsız Ukrayna'nın başkenti oldu. Kasım 2013'ten Şubat 2014'e kadar Kiev, şehir merkezinde özel kuvvetlerle çıkan çatışmalarda yüzden fazla protestocunun öldürüldüğü ve birkaç yüzünün ağır yaralandığı Onur Devrimi'nin (ve Yevromaydan'ın) merkezi oldu.
Coğrafya
Coğrafi olarak Kiev, Polesia ormanlık ekolojik bölgesi, Avrupa karma orman alanının bir parçası ve Doğu Avrupa orman bozkırı biyom sınırındadır. Ancak şehrin eşsiz manzarası onu çevresindeki bölgeden ayırır. Kiev tamamen Kyiv Oblastı ile çevrilidir.
Başlangıçta batı yakasında bulunan bugünkü Kiev, şehrin güneyine Karadeniz'e doğru akan Dinyeper'in her iki tarafındadır. Şehrin daha eski ve daha yüksek batı kısmı, vadiler ve küçük nehirler ile çok sayıda ağaçlık tepede (Kiev Tepeleri) bulunur. Kiev'in coğrafi rölyefi, Podil (daha alçak anlamındadır), Pechersk (mağaralar) ve uzviz (dik sokak, "iniş") gibi yer adlarına katkıda bulundu. Kiev, akışın ortasında Dinyeper'in batı yakasına bitişik ve şehrin yükselti değişikliğine katkıda bulunan daha büyük Dinyeper Yaylasının bir parçasıdır.
Kentin kuzey etekleri Polezya Ovası ile sınır komşusudur. Kiev, 20. yüzyılın sonlarında sol yakada ("doğuya") Dinyeper Ovası'na doğru genişledi. Kiev'in Dinyeper'ın sol kıyısındaki tamamına genellikle “Sol kıyı” (ukraynaca:Лівий берег, Livyi bereh) denir. Sol kıyı Dinyeper vadisinin önemli alanları yapay olarak kumla kaplanmış ve barajlarla korunmuştur.
Şehirde Dinyeper Nehri, şehir sınırları içinde kollar, adalar ve limanlardan oluşan bir kol sistemi oluşturur. Şehir kuzeyde Desna Nehri ve Kyiv Rezervuarı'nın ağzına, güneyde Kaniv Barajı'na yakındır. Hem Dinyeper hem de Desna nehirleri Kiev'de tekneyle gezilebilir ancak rezervuar nakliye kilitleri tarafından düzenlenir ve gezi kışın nehirlerin donmasıyla sınırlıdır.
Kiev sınırları içinde, Dinyeper'ın kendisini, rezervuarlarını ve birkaç küçük nehir, düzinelerce göl ve yapay olarak oluşturulmuş göletleri içeren toplam 448 açık su kütlesi vardır. Bunlar 7.949 hektarlık alanı kaplarlar. Ayrıca, şehirde 16 gelişmiş plaj (toplam 140 hektar) ve 35 suya yakın rekreasyon alanı (1.000 hektardan fazla) vardır. Su kütlelerinin bir kısmı yüzmeye uygun olmasa da birçoğu eğlence ve dinlenme için kullanılır.[7][8]
Birleşmiş Milletler 2011 değerlendirmesine göre, Kiev'de ve Kyiv metropol alanı'nda doğal afet riski yoktu.[9]
İklim
Kiev'de sıcak bir yaz nemli kıtasal iklimi vardır (Köppen Dfb).[10] En sıcak Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarının ortalama sıcaklıkları 13.8 °C-24.8 °C arasındadır. En soğuk aylar ortalama -4.6 °C -1.1 °C sıcaklıklar ile Aralık, Ocak ve Şubat'tır. Şehirde şimdiye kadar kaydedilen en yüksek sıcaklık 30 Temmuz 1936'da 39.4 °C idi.[11][12]
Şehirde şimdiye kadar kaydedilen en düşük sıcaklık 11 Ocak 1951'de -32.9 °C idi.[11][12] Kar örtüsü genellikle kasım ayının ortasından mart ayının sonuna kadar uzanır ve ortalama 180 gün sürer ancak bazı yıllarda 200 günü aşan donsuz dönemler de olur.[13]
Nüfus
Kiev'in nüfusu II. Dünya Savaşı yıllarında aniden 930.000'den 180.000'e düşmüşse de 15 yıl içinde toparlanıp %513.5 artarak 1.104.334 olmuştur.[] 2019 verilerine göre şehrin nüfusu 2.950.800'dü.[14]
2001 nüfus sayımına göre etnik açıdan Ukraynalılar %82.2'yle baskın grup olup şehrin %13.1'i ise Rus'tur. Geri kalanlar ise Yahudi, Belaruslu, Ermeni, Azeri ve Tatar gibi daha küçük gruplara mensuptur. 2001'de nüfusun yaklaşık %75'i anadillerinin Ukraynaca olduğunu belirtmiş olmakla birlikte Rusça evde ve günlük hayatta konuşulan diller içerisinde çoğunluğu oluşturmuştur.[15][16][17]
| Yıl | Nüfus | Değişim |
|---|---|---|
| 1939 | 846.724 | - |
| 1940 | 930.000 | +9,8% |
| 1943 | 180.000 | -80,6% |
| 1959 | 1.104.334 | +513,5% |
| 1961 | 1.174.000 | +6,3% |
| 1979 | 2.144.000 | +82,6% |
| 1989 | 2.587.945 | +20,7% |
| 2001 | 2.611.327 | +0,9% |
| 2005 | 2.660.401 | +1,8% |
| 2018 | 2.946.570 | +0,67% |
Kültür
Şehir Avrupa kıtasında birçok sosyal çalışmalara katılmış ve derecelere girmiştir. 2004 Eurovision Şarkı Yarışması ünlü Ukraynalı şarkıcı Ruslana ve 2016 yılında Jamala tarafından birincilik almıştır. Şehir 2009 Eurovision Çocuk Şarkı Yarışması'na da ev sahipliği yapmıştır.
Kentin en önemli ve bilindik meydanı Bağımsızlık Meydanı'dır.
Ulaşım
İçinden Dinyeper nehri geçer. Altyapısına Sovyetler Birliği döneminde önem verilerek yapılması sayesinde, şehirde ulaşım rahattır. Şehirde metrolar vardır. Kiev Metrosu dünyanın en büyük metrolarından biridir. Çok derine inşa edilmiştir. Ayrıca tramvay, troleybüs gibi vasıtaları kullanarak da ulaşım sağlanabilmektedir.
Hava taşımacılığı
Kiev'e iki uluslararası yolcu havaalanı hizmet verir: 30 km uzaklıkta bulunan Borispil Havaalanı ve belediyeye ait daha küçük Zhulyany Havaalanı şehrin güney eteklerindedir. Ayrıca Gostomel kargo havaalanı ve Antonov uçak üretim şirketi ve genel havacılığı kolaylaştıran ayrıca üç faal havaalanı vardır.
Kardeş kentler
Kiev'in kardeş şehirleri:[18]
Ankara, Türkiye (1993)
Aşkabat, Türkmenistan (2001)
Atina, Yunanistan (1996)
Bakü, Azerbaycan (1997)
Şangay, Çin (1993)
Bişkek, Kırgızistan (1997)
Brasília, Brezilya (2000)
Bratislava, Slovakya (1969)
Brüksel, Belçika (1997)
Buenos Aires, Arjantin (2000)
Chicago, ABD (1991)
Kişinev, Moldova (1993)
Edinburgh, İskoçya (1989)
Floransa, İtalya (1967)
Havana, Küba (1994)
Cakarta, Endonezya (2005)
Kraków, Polonya (1993)
Kyoto, Japonya (1971)
Leipzig, Almanya (1956)
Lima, Peru (2005)
Meksiko, Meksika (1997)- Münih, Almanya (1989)
Astana, Kazakistan (1998)
Odense, Danimarka (1989)- Oş, Kırgızistan (2002)
Pretoria, Güney Afrika (1993)
Riga, Letonya (1998)- Rio de Janeiro, Brezilya (2000)
Santiago, Şili (1998)
Sofya, Bulgaristan (1997)- Suzhou, Çin (2005)
Tallinn, Estonya (1994)
Tampere, Finlandiya (1954)
Taşkent, Özbekistan (1998)
Tiflis, Gürcistan (1999)
Toulouse, Fransa (1975)
Vilnius, Litvanya (1991)- Varşova, Polonya (1994)
- Vuhan, Çin (1990)
İşbirliği anlaşması yapılan şehirler
Galeri
Aziz Mıhayil Altın Üstü Katedrali
Kıyevo-Peçersyka Lavra Katedrali
Aziz Andriy Kilisesi
Aziz Sofiya Katedrali
Bogorodıtsya Pırogoşça Kilisesi Podil rayonında
Azize Sofya Katedrali
Aziz Volodımır Katedrali
Zoloti vorota
Ukrayna Ulusal Opera Tiyatrosu
Ukrayna Ulusal Bankası
Chimaeras Evi
Bohdan Khmelnytsky Anıtı
Kaynakça
- ^ "Чисельність наявного населення України (Actual population of Ukraine)" (PDF) (Ukraynaca). State Statistics Service of Ukraine. 4 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Temmuz 2021.
- ^ ""Kiev"". 20 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022.
- ^ "Kyiv | Points of Interest, Map, Facts, & History | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 20 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022.
- ^ Magocsi, Paul Robert (18 Haziran 2010). A History of Ukraine: The Land and Its Peoples, Second Edition (İngilizce). University of Toronto Press. ISBN 978-1-4426-9879-6. 26 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022.
- ^ Trubachev, O. N., (Ed.) (1987). "*kyjevъ/*kyjevo". Ėtimologicheskiĭ slovarʹ slavi͡anskikh I͡Azykov: Praslavi͡anskiĭ leksicheskiĭ fond (Rusça). 13 (*kroměžirъ–*kyžiti). Moskova: Nauka. ss. 256-257.
- ^ An Introduction to the History of Khazaria, Kevin Alan Brook, 1999
- ^ "У Києві біля водойм відкрито 32 зони для відпочинку, з яких 12 – із можливістю купання". kyivcity.gov.ua (Ukraynaca). Kyivcity.gov.ua. 19 Haziran 2020. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2020.
- ^ "У Кличка розповіли, де в Києві можна купатися, а де тільки засмагати. Список". pravda.com.ua (Ukraynaca). Pravda.com.ua. 19 Haziran 2020. 24 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2020.
- ^ "Urban agglomerations with 750.000 inhabitants or more in 2011 and types of natural risks". United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division. April 2012. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2013.
- ^ Kottek, M.; J. Grieser; C. Beck; B. Rudolf; F. Rubel (2006). "World Map of the Köppen-Geiger climate classification updated" (PDF). Meteorol. Z. 15 (3): 259-263. Bibcode:2006MetZe..15..259K. doi:10.1127/0941-2948/2006/0130. 9 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Ocak 2022.
- ^ a b "ЦГО Кліматичні дані по м.Києву". cgo-sreznevskyi.kyiv.ua (Ukraynaca). Central Observatory for Geophysics. 18 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2020.
- ^ a b "ЦГО Кліматичні рекорди". cgo-sreznevskyi.kyiv.ua (Ukraynaca). Central Observatory for Geophysics. 31 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2020.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;eobisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2019.
- ^ "Kiev: the city, its residents, problems of today, wishes for tomorrow", Zerkalo Nedeli, 29 April – 12 May 2006. in Russian. 17 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., in Ukrainian 17 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ According to the official 2001 census data: "Всеукраїнський перепис населення 2001 | Результати | Основні підсумки | Національний склад населення | місто Киів" (Ukraynaca). ukrcensus.gov.ua. 14 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2010. "Всеукраїнський перепис населення 2001 | Результати | Основні підсумки | Мовний склад населення | місто Київ" (Ukraynaca). ukrcensus.gov.ua. 25 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2010.
- ^ "Ukrainian Municipal Survey, March 2-20 2015" (PDF). IRI. 28 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Şubat 2022.
- ^ "Перелік міст, з якими Києвом підписані документи про поріднення, дружбу, співробітництво, партнерство" (PDF). kyivcity.gov.ua (Ukraynaca). Kyiv. 15 Şubat 2018. 26 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.
| Oblastlar |  | |
|---|---|---|
| Özel statülü şehirler | ||
| Özerk cumhuriyet | ||
 | Brest Kalesi (kahraman istihkam) | |
