İçeriğe atla

Kibarlık Budalası

Kibarlık Budalası
Le Bourgeois Gentilhomme
Kibarlık Budalası
Kibarlık Budalası
YazarMolière
İlk gösterim14 Ekim 1670
ÜlkeFransa
Orijinal dilFransızca
KonuCahil ve saf, varlıklı bir adamın asilzade olmaya çalışması.
TürGülmece
Zaman ve mekân17. yüzyıl, Fransa

Kibarlık Budalası, (Fransızca Le Bourgeois Gentilhomme) Molière (asil adıyla Jean-Baptiste Poquelin 1622–1673) tarafından yazılmış, seyirlik bir oyundur. İlk temsili 14 Ekim 1670 Moliere'in aktörler trupu tarafından Şambord Şatosu'nda (Château de Chambord)'da Fransa Kralı XIV. Louis önünde yapılmıştır. Bu temsil beş-perdelik bir komedi-bale (yani konuşma kısımları bale dansı ile aralıklı olan bir oyun) olarak sahnelenmiş; oyun yazarı olan Moliere hem de başrol olan "Mösyö Jourdain" rolünü almış; müzik Jean-Baptiste Lully tarafından bestelenmiş, bale koreografisi Pierre Beauchamp, mizansen Carlo Vigarani ve kostümler Chevalier d'Arvieux tarafından hazırlanmıştı.

Oyun, 17. yüzyılda, Fransa'da geçmektedir. Molière'in 1670 yılında kaleme aldığı oyun, gülmece türünde olup, Paris başta olmak üzere Fransa'nın değişen çehresinin, el değiştiren zenginliğin ve gücün eleştirisi [1] şeklinde yorumlanır. Bu oyun hem sosyal alanda asilzadeliğe yükselmeye çalışan yüksek orta sınıfı hem de kendini beğenmiş; kof ve züppe yüksek asil sınıfını hiciv etmektedir. Oyun nesir olarak yazılmakla beraber bale aralıkların başlangıçları şiir halindedir.

Bu eser ilk yazılıp, oynandığı sırada Fransa'da, özellikle Paris'te, Osmanlı Devleti ile ilgili her şey sosyal ilgiyi çekmekte idi. Bu oyun bundan ortaya çıkan "Türkeri (Turquerie)" modasını, özellikle 4. v3 5. perdelerinde, yansıtmaktadır. Bu moda 1669'da Fransa Paris'e elçi olarak gönderilmiş olan ve Fransa Kralı "XIV. Louis"'in huzuruna çıkmış olan "Müteferrika Süleyman Ağa" dolayısıyla ortaya çıkmıştı. Bu elçi Fransız Kralı'nın huzurunda, Osmanlı sultanının sarayının, kendine "Güneş Kral" ismini uygun gören, Fransız Kralı XIV. Louis'in sarayından kat kat güzel olduğunu söyleyerek Fransızlar arasında bir skandal yaratmıştı.

Konusu

1688 edisyonu Bourgeois Gentilhomme kitabının baş sayfaları
1688 edisyonu Bourgeois Gentilhomme kitabının baş sayfaları

Cahil fakat saf, varlıklı orta sınıftan bir adam olan Mösyö Jourdain'in tek hedefi bir asilzade olmaktır. Soyluların yer aldığı sosyal statüye geçebilmek için elinden gelen her şeyi yapar. Aynı zamanda hedefinde soylu bir kadın olan Markiz'i baştan çıkarmak, kızını bir asilzadeyle evlendirmek gibi ara duraklar da bulunmaktadır. Kızı ise bir başkasını sevmekte, olaylar Jourdain'in dostu Kont, karısı ve hizmetçi çerçevesinde gülünç bir şekilde gelişmektedir.

Sahnelenmeleri

Oyun. Türkiye'de Ragıp Haykır (Devlet Tiyatroları, 1959/60)[2] ve Tiyatro Kedi (2007)[3] tarafından sahnelenmiştir.

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2008. 
  2. ^ DT oyun broşürü[]
  3. ^ "Tiyatro dünyası dergisi". 3 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2013. 

Seçilmiş Türkçeye çeviriler

  • Moliere (Tr. çev.), (1943) Kibarlık Budalası, Dünya Klasikleri Dizisi, Ankara: Milli Eğitim Vekaleti.
  • Moliere (2013) Kibarlık Budalası/Sevda Doktoru, İstanbul: Antik Dünya Klasikleri
  • Moliere (2001) Kibarlık Budalası, İstanbul: Karşı Kıyı Yayınları, ISBN 9758635034
  • Moliere (Tr. çev. Sonat Kaya) (2012), Kibarlık Budalası, Dünya Klasikleri-Tiyatro İstanbul: Bordo Siyah Yayınları.

Seçilmiş video görüntülü uyarlamalar

  • YouTube websitesinde "MOLIERE - KİBARLIK BUDALASI (Le Bourgeois Gentilhomme) 2015" maddesinde oyunun Türkçe çevirisinin tümünün tiyatro temsilinin video kaydı. Online:[1]
  • YouTube websitesinde "MOLIÈRE – Le bourgeois gentilhomme (Pièce filmée, 1958) maddesi oyunun orijinal Fransızca tiyatro temsilinin 1958'de filme alınmış kaydı. Online: [2] 19 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca)

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Cimri</i> (oyun)

Cimri, Fransız komedi yazarı Molière tarafından yazılmış 5 perdelik bir oyundur. İlk kez 1668 yılında Palais Royal'da oynamıştır. Eser, Plautus'un Altın Çömlek adlı komedyasına dayanır. Bozkurt Kuruç'a göre yazar, Ludovico Aristo'nun Isuppositi, Pierre de Larivey'in Les Esprits ve François de Boisropert'in La Belle Plaideuse adlı komedilerinden de yararlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Charles Perrault</span>

Charles Perrault, Fransız şair, yazar, edebiyat teorisyeni.

<span class="mw-page-title-main">Molière</span> Fransız oyun yazarı ve oyuncu (1622 - 1673)

Jean-Baptiste Poquelin daha bilinen adıyla Molière, Fransız oyun yazarı ve oyuncu.

<span class="mw-page-title-main">Bale</span> bir dans türü

Bale, İtalyan Rönesansı döneminde, mim sanatçılarının tiyatro ve gösterilerdeki dansları ile temelleri İtalya’da atıldıktan sonra, Fransa ve Rusya da gelişen, belli figürlere, adım atışlara dayalı bir dans ve müzikli gösteri türüdür. Dünya çapında yayılarak yaygın bir dans türü haline gelmiş ve birçok başka dansı etkilemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Pierre Corneille</span> 17. yüzyılın en büyük üç Fransız tiyatrocusundan birisi

Pierre Corneille, Molière ve Racine'le birlikte 17. yüzyılın en büyük üç Fransız tiyatrocularından biridir. Corneille, “Fransız trajedisinin kurucusu” olarak tanınmış ve kırk yıla yakın bir süre boyunca yapımcılık yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">XIV. Louis</span> Fransa kralı

Louis-Dieudonné de France veya XIV. Louis, Dünya'nın ve Fransa'nın en uzun süre hüküm süren kralıdır. 1643-1715 yılları arasında Fransa krallığı yapmıştır. Fransızlar tarafından Louis Le Grand veya le Roi-Soleil olarak da anılır. Devlet benim sözlerinden de anlaşılacağı gibi Fransa'yı mutlak monarşiyle yönetmiştir. Çok saldırgan ve yayılmacı bir politika izlemiştir. Karısı Kraliçe Marie Theresia'dır. Fransa Bilimler Akademisi ilk defa XIV. Louis tarafından kurulmuştur. Bir tiyatro oyununda Apollon'u oynamıştır. Klasik sanata yakından ilgi duymaktadır. Babasının bir av köşkü olarak inşa ettirdiği Versay'ı genişleterek Fransa Krallığı'nın yönetildiği bir saray haline getirmiştir. Dönemin aristokratlarını gene Paris'ten uzaklaştırıp, Versay'a taşımıştır. Versay Sarayı'nın bahçesini barok dönemi eserleriyle düzenletmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Ulusoy (yönetmen)</span>

Mehmet Ulusoy, Türk tiyatro yönetmeni, tiyatro ve sinema oyuncusudur.

<i>Hastalık Hastası</i> (oyun)

Hastalık Hastası, ünlü Fransız oyun yazarı Molière tarafından yazılmış, komedi-bale türünde seyirlik bir oyundur.

<span class="mw-page-title-main">İsmail Galip Arcan</span> Türk oyuncu ve oyun yazarı

İsmail Galip Arcan, Türk oyun yazarı, tiyatro ve sinema oyuncusu.

<span class="mw-page-title-main">Les Invalides</span> Pariste bina kompleksi

Les Invalides ya da Hôtel national des Invalides, Paris'te bulunan, içinde pek çok farklı yapı barındıran, büyük ölçüde Fransa'nın askeri tarihiyle ilintili olan bir anıttır. 24 Şubat 1670 tarihinde, XIV. Louis'nin emriyle yapılmasına karar verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Jean-Baptiste Lully</span>

Jean-Baptiste Lully, İtalyan asıllı besteci, kemancı ve balettir.

<span class="mw-page-title-main">Marc-Antoine Charpentier</span>

Marc-Antoine Charpentier, barok müzik dönemi Fransız bestecisi ve şarkıcı. Çok sayıda ve birçok janrları kapsayan müzik besteleri yapmıştır. Bestelemiş olduğu sesli kilise müziği kompozisyonlarında ustalığı zamanının müzikseverleri tarafından bilinip sevilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Jean-Louis Barrault</span> Fransız sahne sanatçısı ve tiyatro yönetmeni (1910 – 1994)

Jean-Louis Barrault,, Fransız sinema ve tiyatro oyuncusu, pandomim sanatçısı, yönetmen.

<span class="mw-page-title-main">Jacques Copeau</span> Fransız oyuncu (1879-1949)

Jacques Copeau, Fransız tiyatro yönetmeni, oyun yazarı, yapımcı ve aktör. Théâtre du Vieux-Colombier'in kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Chambord Şatosu</span>

Chambord Şatosu ya da Chambord Sarayı, Fransa'da Loire bölgesinin en büyük şatosudur. Blois şehrinin 15 kilometre doğusunda bulunmaktadır. 16. yüzyılın 2. yarısında Kral I. François’ın av köşkü olarak inşa ettirdiği saray Loire saraylarının en görkemlisidir.

<span class="mw-page-title-main">Pierre Beaumarchais</span> Fransız yazar (1732-1799)

Pierre-Augustin Caron de Beaumarchais, Fransız oyun yazarı, hicivci, şair, yayıncı, saatçi, mucit, müzisyen, diplomat, kaçak, casus, silah satıcısı, finansçı ve devrimci.

17. yüzyıl Fransız edebiyatı, Fransa'da 1598-1715 yılları arasında yaşanan siyasi, entelektüel ve sanatsal değişimlere bağlı olarak biçimlenen edebiyat dönemidir. Bu tarihler IV. Henri'nin Nantes Buyruğu'nu yayınlayarak 16. yüzyıla damgasını vuran din savaşlarını sona erdirmesi ve Fransa'ya mutlak monarşi rejimini getiren Güneş Kral XIV. Louis'nin ölümü arasındaki döneme denk düşmektedir.

<i>Ercole Amante</i>

Ercole Amante Venedik'li besteci Francesco Cavalli tarafından "Francesco Buti"'nin, antik Grek yazar Sofokles'in Trachienıae adlı eseri ile antik Romalı yazar Ovidius'un Metamorfozlar eserinin 9. kitabında bulunan bir mitten uyarlanan, İtalyanca librettosuna göre hazırlanmış 1 prolog ve 5 perdeden oluşan bir opera eseridir. Prömiyer sahnelenmesi 7 Şubat 1662'de Paris, Fransa'da Tuileries Sarayıʼnın "Salle des Machines" salonunda yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dom Juan</span> Molière tarafından yazılmış beş perdelik bir tiyatro oyunu

Dom Juan ya da Heykel ile Ziyafet, Molière tarafından yazılmış beş perdelik bir tiyatro oyunu. Komedi-bale türünde yazılmış oyun, Don Juan efsanesine dayanmaktadır. Dom Juan, Molière'in Kadınlar Mektebi ve Tartuffe oyunlarını da içeren ikiyüzlülük üçlemesinin son parçasıdır. İlk kez 15 Şubat 1665'te Palais-Royal Tiyatrosu'nda sahnelenen oyunda, Molière Sganarelle rolünü oynamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Paris Operası</span>

Paris Operası, Fransa merkezli bir opera ve bale kurumudur. Paris Operası, 1669 yılında Kral XIV. Louis tarafından Académie d'Opéra adıyla kurulmuştur. Merkezi Paris'in 9. arrondissementinde bulunan Garnier Sarayı'nda yer almaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.