Keşfü'l-Hafâ

Keşfü'l-Hafâ
Keşfü'l-Ḫafâʾ ve Müzîlü'l-İlbâs ʿammâ'ştehere mine'l-Aḥâdîs̱ ʿalâ Elsineti'n-Nâs
Yazar	Aclunî
Ülke	Ürdün, Osmanlı Devleti
Dil	Arapça
Tür	Hadis (Din)
Yayım	ilk h.1399'da Beyrut

Keşfü'l-Hafâ, Aclûnî'nin, halk içinde 'hadis' olarak söylenegelmiş bazı rivayetleri incelediği eseridir.

Tam adı 'Keşfü'l-Ḫafâʾ ve Müzîlü'l-İlbâs ʿammâ'ştehere mine'l-Aḥâdîs̱ ʿalâ Elsineti'n-Nâs' olan eser, yazarının zamanına kadar gelmiş olan baz uydurma hadisleri, vecizeleri, atasözülerini ve hikmetli sözleri inceleyerek asıllarını ortaya koyar.

Büyük ölçüde Şemseddin es-Sehavi'nin el-Makâşıdü'l Hasene adlı kitabına atıf yapılan ve içine aldığı 3.281 rivayetle benzeri çalışmaların en kapsamlısı olan kitapta, yalnız hadisi nakleden sahabi ve hadisi eserine alan yazar belirtilmiş, ayrıca muteber hadis bilginlerinin kitaplarından bazı bilgiler eklenmiştir.

Rivayetlerin alfabetik olarak düzenlendiği kitapta kısa metinlerin tamamı, uzun olanların ilk cümlesi kaydedilmiştir. Ardından bunların değerlendirilmesine geçilerek önce rivayetin bulunduğu kaynak, hangi sahabi tarafından hangi lafızla rivayet edildiği gösterilmiş, hadisin merfu, mevkuf veya maktu, isnadının sahih, hasen, zayıf, mürsel ya da muttasıl olduğu belirtilmiştir. Uzun da olsa hadislerin tamamı nakledilmiş, hadis niteliği taşımayan sözlerin kime ait olduğu biliniyorsa bu husus bildirilmiş, rivayetin anlamı ve garîb kelimeleri açıklanmış, fıkhi hadislerde bazen mezheplerin görüşleri de belirtilmiştir. Yazar rivayetleri değerlendirirken çoğunlukla önceki alimlerin görüşlerinden faydalanmıştır. Bazen bunları tashih etmişse de kendi yorumları fazla bir hacim tutmamaktadır. Eserde rivayetlerle ilgili şiirlere, benzer anlamı taşıyan diğer hadislere, konuları destekleyen ayetlere de yer verilmiştir.

Yazar kitabında, bazı alimlerin mevzu kabul ettiği rivayetleri savunduğu, bunların zayıf veya hasen ligayrihi olduğunu ileri sürdüğü, bazen bir rivayeti nakleden herhangi bir kaynağı zikretmekle yetindiği, bir rivayet hakkında alimlerin görüşlerini kaydetmekle beraber kesin bir kanaat ortaya koymadığı görülmektedir. Hadis olmadığını belirttiği veya tereddüdünü dile getirdiği çeşitli sözlerin manasının sahih olduğunu ifade ettiği gibi, bir kısım rivayetlerin de manasının batıl olduğunu söylemektedir.

Kitapta yanlışlıkla yapılmış tekrarlar (1094= 1163, 1181 = 1186, 1706 = 1753, 1884 = 1885, 2006 = 2009, 2459 = 2488, 2196 = 2259 = 2311 ...), bir değerlendirme yapılmadan bırakılmış rivayetler (986, 1047, 1367, 1548, 1858, 1987,2081, 2195, 2203, 2333, 2334 ...), hadis olup olmadığına karar verilemeyip araştırılması istenen sözler de (12, 183,247, 515, 745, 805, 919, 1069, 1254, 2015, 2206, 2305, 2493...) bulunmaktadır.

Kitabın son bölümünde, yazarın İbnü'd Deyba, İbn Hacer el-Askalânî ve Süyûtî'den yaptığı nakillerden oluşan bir bölüm yer almaktadır. Burada bazı alimlerin sözleri, hayatları, kabirleri, kitapları hakkındaki yaygın hatalara işaret edilmiş, hangi konulardaki rivayetlerin uydurma olduğu belirtilmiştir. Yine bu bölümde eserdeki hadislerin genellikle ilk iki kelimesi zikredilerek iman, ilim, taharet, salat, zekat, nikâh gibi başlıklar altında ve alfabetik sıra gözetilmeden fihrist niteliğinde yeni bir düzenleme yapılmıştır.

Kitap, ilk olarak Beyrut'ta, daha sonra Ahmed el-Kalâş tarafından düzenlemeler yapılarak yine Beyrut'ta (1399, 1403, 1405, 1408), ayrıca Halep ve Kahire'de basılmıştır. Kitabın Türkçe baskısı henüz yapılmamıştır.