İçeriğe atla

Keyumars

Keyumars, Ehrimen ile savaşmak için görevlilerine talimat verirken. Şehnâme'in el yazması.

Keyumars (Farsça: کیومرث, Avestaca: 𐬔𐬀𐬌𐬌𐬊 𐬨𐬆𐬭𐬆𐬙𐬀𐬥), dünyadaki mitolojik ilk insanın Avestaca ismi olan Gayō Maretan'ın Farsça şeklidir. Firdevsî'nin Şehnâme'sinde dünyanın ilk şahı olarak görülüyor. Kendisine ilk yasa koyucu, adaleti uygulayan "pişdad"da denir. Pişdâdîler hanedanının ilk şahıdır. Keyumars, çağdaş İran'da da popüler bir isimdir.

Firdevsî'nin büyük destansı eseri Şehnâme, Keyumars'ın hikâyesinden başlar. O zamanlarda dağ mağaralarında yaşayan ve leopar derisi giyen insanlar arasında ortaya çıkan ilk kraldı. Keyumars, kraliyet uygulamaları, yemek hazırlığı ve hukuk ve adaletin ilk uygulayıcısı olan ilk insan oldu. O kadar güçlü ki bütün insanlar, evcil hayvanlar ve vahşi hayvanlar ona saygı ile dolaşıyordu. Tanrı (Ahura Mazda) Keyumars'a krallar için ayrılan farr adlı doğaüstü ışıltısını onayladı.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Simurg</span> Pers mitolojisinde bulunan efsanevi kuş

Simurg, Zümrüdüanka veya sadece Anka; kökeni Pers mitolojisi ve edebiyatına dayanan, efsanevi, iyicil bir kuştur. Sênmurw (Pehlevi) ve Sîna-Mrû (Pâzand) diğer isimlerindendir. Eski Mısır mitolojisindeki Feniks ve Türk mitolojisindeki Hüma veya Tuğrul gibi kuşlarla benzer özellikler taşır.

<span class="mw-page-title-main">Firdevsî</span> Samanîler ve Gazneliler dönemleri İran edebiyatının önde gelen Fars şair

Firdevsî, Samanîler ve Gazneliler dönemleri İran edebiyatının önde gelen Fars şairdir.

<i>Şehnâme</i> Firdevsinin eski İran efsaneleri üzerine kurulu manzum destanı

Şehnâme veya Şahnâme, Firdevsî'nin eski İran efsaneleri üzerine kurulu manzum destanıdır. İran edebiyatının en büyük eserlerinden biri olarak kabul edilir. 977 ila 1010 arasında yazılmıştır. 60.000 beyit civarında hacime sahiptir. Tek şair tarafından yazılan en uzun epik şiirlerdendir.

<span class="mw-page-title-main">Sâmânîler</span> Orta Asya ve Iranda Kurulmuş Emirlik

Sâmânîler (819-999), Orta Asya ve doğu İran'da kurulmuş, adını kurucusu Sâmân Hüdâ'dan alan bir Fars hanedanlıktır. İslâm ordularının İran'ı ele geçirmesinin ve Seferî egemenliğinin yıkılmasının ardından İran'da iktidarı ele geçiren ilk yerli yönetimdir.

<span class="mw-page-title-main">I. Erdeşîr</span>

I. Erdeşîr ya da Erdeşîr-i Bâbekân, Sasani İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk hükümdarıdır. İsmi, Artaxares, Artaşastra ve Artakhşathra olarak da geçer.

<span class="mw-page-title-main">Purandoht</span>

Buran ya da Puran veya daha doğru şekliyle Purandokht, Sasaniler'in kralı II. Hüsrev'in (590–628) kızıydı. Sasani İmparatorluğu'nda tahta çıkan iki kadından biridir. 629 - 631 yılları arasında tahtta kalmıştır. İlk İran Şahbanusu olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Kazvin</span> İranda bir şehir

Kazvin,, İran'da Kazvin Eyaleti yönetim merkezi olan şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Zabulistan</span> tarihi bir bölge

Zabulistan, Zabolistan olarak da telaffuz edilen ve Afganistan'la İran toprakları arasında kalan tarihi bölge. Hindukuş Dağları'nın eteğinde kalan Zabul vilayeti, adını bu tarihi bölgeden almıştır. Zabulistan, antik zamanlarda Arachosia adıyla bilinen bir bölgenin parçasıydı. Firdevsî'nin Şehnâme'sinde Sam oğlu Zal'a, Gergsaranlılar üzerine sefere çıkmadan önce Zabulistan'ın padişahlığını vermiştir. Zal, saçları kaşları ve kirpikleri beyaz olarak doğduğu için babası Sam tarafından Elburz dağlarına terkedildikten sonra Simurg kuşu tarafından büyütüldü.

Peşeng, Firdevsî'nin Şehnâme eserinde Turan kralı, Feridun'un oğlu Tūr'ün torunu ve Efrasiyab'ın babasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Efrasiyab</span> Türklerin efsane kahraman yiğit atası

Efrasiyab veya Afrasiyab, Şehnâme'nin karakterlerinden efsanevi kral ve Turan kahramanı.

<span class="mw-page-title-main">Zal</span>

Zal, Firdevsî'nin Şehnâme'sindeki efsanevi bir Pers savaşçı.

<span class="mw-page-title-main">Cemşîd</span>

Cemşîd, Büyük İran kültürünün ve geleneğinin mitolojik figürüdür. Firdevsî'nin Şehnâme eserinin karakterlerinden biridir. Pişdâdîler sülalesinin dördüncü ve en büyük kralı olarak tanımlanmaktadır.

Pişdâdîler, Pers mitolojisi, Avesta ve Şehnâme'ye göre İranlıların ilk hanedanıdır. Pişdâdîler sülalesinin Pers topraklarına hükmeden ilk kralların bu sülaleden geldiği ve kralların bazılarının binlerce yıl hüküm sürdüğü söyleniyor.

<span class="mw-page-title-main">Keykâvus</span>

Keykâvus, İran'ın mitolojik şahı ve Şehnâme'nin meşhur bir karakteri. Keykubad'ın oğlu, Siyâvuş'un babasıdır. Keyânîler sülalesinin ikinci hükümdarıdır. Rüstem'in yardımıyla 100 yıl İran'ı yönetir. Tahtı torunu Keyhüsrev elinden alır. Keykâvus tarafından Çin'e kadar uçması için yaptırılan uçan tahtı efsanevidir.

<span class="mw-page-title-main">Keyhüsrev</span>

Keyhüsrev, Keyânî Hanedanı'ndan gelen efsanevi İran kralı ve Fars destanı Şehnâme içinde yer alan bir karakterdir. Sürgündeyken Turan Prensesi Farangis ile evlenen İran Prensi Siyâvuş'un oğludur. Keyhüsrev doğmadan önce babası, anne tarafından dedesi Efrasiyab tarafından Turan'da öldürülmüştü. Keyhüsrev, çocukluğunda çölde, Efrasiyab'ın bilge veziri Piran tarafından eğitildi. Baba tarafından büyükbabası, annesiyle birlikte İran'a döndüğünde onu varisi olarak seçen efsanevi İran Şahı Keykâvus'tur. Keyhüsrev ismi Avestaca: Şablon:Metin/Avestan Avestaca: Kauui Haosrauuaŋha, "iyi şöhrete sahip kahin/şair" anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Siyâvuş</span> Efsanevî İranlı prens ve Şahnamede önemli bir kişilik

Siyâvuş, Şehnâme'nin mitolojik önemli bir figürü. Babası Keykâvus, annesi Turanlı bir kadındır.

<span class="mw-page-title-main">Sührab</span>

Sührab,, Rüstem ve Sührab trajedisinde Firdevsî'nin Şehnâme'sinden efsanevi bir savaşçı. İranlı bir savaşçı olan Rüstem ile komşu ülke Samangan kralının kızı Tahmine'nin oğluydu. Efrasiyab, tahttan Keykâvus'u indirip Rüstem'i çıkartmak düşüncesiyle Sührab'ı teşvik ederek İran üzerine gönderir. Sührab, Turan'da büyüdüğü için tanımadığı babası Rüstem tarafından öldürülür. İran Kralı Keykâvus, Rüstem'e, Sührab'ı kurtarmak için şifa verici iksir vermeyi erteledi; çünkü baba ve oğlun ittifakıyla gücünü kaybetmekten korkuyordu.

Tûr, Firdevsî'nin Şehnâme'sinde yer alan epik bir karakter. Efsanevi Şah Feridun'un ikinci oğlu ve Selm ile İrec'in kardeşi. Genç prens, kendisine ve kardeşlerine saldıran ejderhayla cesurca savaştığı zaman, babası tarafından kendisine "cesur" anlamına gelen adı verilmiştir. Feridun, imparatorluğunu oğulları arasında bölüşür; Turan'ı Tur'a verir. Bu durum, Turanlıların İranlılar ile mücadelesinin başlangıcıdır. Şehnâme'nin, Efrasiyab gibi en önemli karakterlerinden bazıları Tur'un soyundan gelmektedir. Yeğeni Menuçehr tarafından öldürülür.

Fars edebiyatında Firdevsî tarafından yazılan Şehnâme'de geçen karakterler:

Akşunvar 5. ve 6. yüzyıllarda Ak Hun- kralları tarafından kullanılan bir iktidar unvanıydı. Ak Hun ve Alkon Hunları Türklerinin ilk hanı I. Hingila, günümüz Türk tarihçiliğinde "Aksuvar", Avrupa tarihçiliğinde ise "Vahşunvar" ve "Eftal Han" olarak bilinmektedir. Hingila'nın unvanı olan Aksuvar, bazen yanlış olarak Hingila'nın adı olarak tanımlanmaktadır.