İçeriğe atla

Keyhüsrev

Sağ elinde bir şahin tüneyen ve arkasında yay tutan bir görevlinin durduğu Keyhüsrev'in portresi. Mihr Ali'nin İsfahan'da yaptığı, 1803-4 tarihli Kaçar dönemi tuval üzerine yağlıboya tablo
Keyhüsrev komutasındaki İran ve Efrasiyab komutasındaki Turan orduları. UNESCO'nun tescilli Miraslarından biri olan Bayasanghor Prensi (1399–1433) için 1430 yılında yapılan Bayasanghori Şâhnâme..[1]

Keyhüsrev, Keyânî Hanedanı'ndan gelen efsanevi İran kralı ve Fars destanı Şehnâme içinde yer alan bir karakterdir. Sürgündeyken Turan Prensesi Farangis ile evlenen İran Prensi Siyâvuş'un oğludur. Keyhüsrev doğmadan önce babası, anne tarafından dedesi Efrasiyab tarafından Turan'da öldürülmüştü. Keyhüsrev, çocukluğunda çölde, Efrasiyab'ın bilge veziri Piran tarafından eğitildi. Baba tarafından büyükbabası, annesiyle birlikte İran'a döndüğünde onu varisi olarak seçen efsanevi İran Şahı Keykâvus'tur. Keyhüsrev ismi Avestaca: Şablon:Metin/Avestan Avestaca: Kauui Haosrauuaŋha,[2] "iyi şöhrete sahip kahin/şair" anlamına gelir.

Avesta'da

Avesta'da Keyhüsrev'in "Ari topraklarının aygırı" anlamına gelen Avestaca: Şablon:Metin/Avestan Avestaca: arša airiianąm dax́ iiunąm lakabı vardır. Avesta'ya göre Keyhüsrev'in Āxrūra adında bir oğlu vardı. Keyhüsrev, bir araba yarışını kazanmak için Anahita'yı Urmiye Gölü'nde feda etti. Naru'nun oğlu Aγraēraθa tarafından öldürülen Siyâvuş'un intikamını almak için Efrasiyab'ı Urmiye Gölü'nde öldürdü.[2]

Pehlevi metinlerinde

Pehlevi metinlerinde ismi Kay Husrōy olarak geçmektedir. Şahrestānīhā ī Ērānšahr'a göre, babasının büyükbabası Keykâvus'un kurduğu Semerkant şehrinde doğdu. Keyhüsrev, Semerkant şehrinde Varahran (Farsça: Behram) ateşini yaktı ve Zerenc şehrinde Karkōy adında başka bir ateş yaktı ve bu ateş söndürüldü. Menog-i Hrad'a göre Keyhüsrev 60 yıl boyunca İran'ı yönetmiş ve daha sonra iktidarı Kay Luhrasp'a devretmiştir. Keyhüsrev, Chichast Gölü kıyısındaki bir put tapınağını yıktı ve dirilişte Saoshyants ile işbirliği yapacaktır.[2]

İslam sonrası metinlerde

Hamza el-İsfahani ve İbn Belhi gibi bazı İslami dönem yazarları onu peygamber olarak kabul etmişlerdir. Siyâvuş ve Farangis'in oğludur ve babası Garsivaz tarafından öldürülünce, Piran Viseh tarafından bazı çobanlara emanet edilmiştir. Efrasiyab sürekli rüyalar görüyor ve saltanatından endişe duyuyordu. Piran'dan çocuğu yanına getirmesini ve onun zekâsını test ederek bir tehdit olup olmadığını görmesini ister. Piran, Kay Khosrow'a tüm soruları tersten cevaplamasını tavsiye ediyor. Hüsrev'in aptal olduğuna inanan Efrasiyab, Piran'a onu babasının kurduğu Siyavaşgerd kentinde yaşayan annesinin yanına göndermesini emreder. Bu arada İran'da Gudarz bir rüya görür ve rüyasında Suruş ona Keyhüsrev'i anlatır. Çocuğu İran'a geri getirebilecek tek kişi Giv'dir. Yedi yıl boyunca Keyhüsrev'i aradıktan sonra sonunda onu bulur ve annesi Farangis'le bir araya getirir.

Keyhüsrev'in Kadehi

Keyhüsrev Ordusunu İnceliyor

Cemşid'in Kadehi veya gerçekte Keyhüsrev'in Kadehi (Farsçada Cemşid Kadehi veya Ceam-i Cem veya Keyhüsrev Kadehi: جام جم), Pers mitolojisinde uzun süre antik Pers hükümdarlarının elinde bulunan bir kehanet kadehidir. Bardak ayrıca Jam-e Jahan nama, Jam-e Jahan Ara, Jam-e Giti nama ve Jam-e Kay Khosrow olarak da adlandırıldı. İkincisi Avesta'da Kaei Husravah, Vedalarda ise Sushrava'dır. Bu kadehi sadece bir kez, Keyhüsrev zamanında, avlanmak için Turan sınırına giden Bizhan'ın yerini bulmak için kullanmıştır. Bizhan, İran ve Turan sınırında kısa bir karşılaşmanın ardından Turan Kralı Efrasiyab'ın kızı Manizhe'ye romantik bir ilgi duymaya başlamıştı. Manihe onu gizlice babasının sarayına götürdü ve Efrasiyab bunu öğrenince Bizhan'ı bir çukura attı ve Manihe'yi kaleden kovdu. İran'da Bizhan'ın öldüğünü düşünen Keyhüsrev dışında herkes onun kadehte sağ olduğunu gördü. Keyhüsrev daha sonra Bizhan'ı kurtarmak için Rüstem'i gönderdi.

"Cām" adlı kadehin yaşam iksiri ile dolu olduğu ve kehanetlerde kullanıldığı rivayet edilir. Ali-Akbar Dehkhoda'nın belirttiği gibi, kişinin evrendeki yedi göğün tamamını ona bakarak gözlemleyebileceğine inanılıyordu (از هفت فلک در او مشاهده و معاینه کردی). Antik çağda Persepolis'te bulunduğu sanılmaktadır. Bütün dünyanın bu kadehte yansıdığı, kadehteki kehanetlerin derin hakikatleri açığa çıkardığı söyleniyordu. Bazen, özellikle Arslan'ın Kahramanlık Efsanesi gibi popüler tasvirlerde, kadeh bir kristal küre olarak görselleştirilir. Helen Zimmern'in Şehname'nin İngilizce çevirisinde "kristal küre" terimi kullanılmıştır.[3]

Kaynakça

  1. ^ ""Bayasanghori Shâhnâmeh" (Prince Bayasanghor's Book of the Kings)". 5 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2009. 
  2. ^ a b c Skjærvø, Prods Oktor. "KAYĀNIĀN vii". www.iranicaonline.org (İngilizce). Encyclopaedia Iranica. 17 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2017. 
  3. ^ "Shahnameh (The Epic of Kings): Bijan and Manijeh". 24 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Cengiz Han</span> Moğol İmparatorluğunun kurucusu ve ilk hükümdarı (1162–1227)

Cengiz Han,, Moğol İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk Kağanı olan Moğol komutan ve hükümdardır. Hükümdarlığı döneminde gerçekleştirdiği hiçbir savaşı kaybetmeyen Cengiz Han, dünya tarihinin en büyük askerî liderlerinden birisi olarak kabul edilmektedir. 13. yüzyılın başında Orta Asya'daki tüm göçebe bozkır kavimlerini birleştirip, bir ulus hâline getirerek Moğol siyasi kimliği çatısı altında toplamıştır. Cengiz Han, hükümdarlığı döneminde 1206-1227 arasında, Kuzey Çin'deki Batı Xia ve Jin Hanedanı; Türkistan'daki Kara Hıtay, Maveraünnehir; Harezm, Horasan ve İran'daki Harezmşahlar, Kafkasya'daki Gürcüler, Deşt-i Kıpçak'taki Rus Knezlikleri, Kıpçaklar ile İdil Bulgarları üzerine seferler yaptı. Bunların sonucunda Pasifik Okyanusu'ndan Hazar Denizi'ne ve Karadeniz'in kuzeyine kadar uzanan bir imparatorluk kurdu.

<span class="mw-page-title-main">Kur'an</span> İslamın temel dinî metni

Kur'an veya yaygın kullanılan adıyla Kur'an-ı Kerim, Müslüman inancına göre, yaklaşık 23 yıllık bir süreçte ayetleri Allah tarafından Cebrâil adındaki melek aracılığıyla Muhammed'e parça parça vahiyler hâlinde indirilen bir kutsal kitaptır. İslam inancına göre Kur'an, Muhammed'in gerçek bir peygamber olduğunu kanıtlayan en önemli ve en büyük mucizedir. Müslümanlar, namaz başta olmak üzere belli başlı ibadetlerinde Kur'an'dan çeşitli bölümler okurlar.

<span class="mw-page-title-main">Timur</span> Timur İmparatorluğunun kurucusu ve ilk hükümdarı (1336–1405)

Timur sonrasında Timur Küregen, Timurlu İmparatorluğu'nun kurucusu olan Türk veya Türk-Moğol asker ve komutan. 1370'ten itibaren düzenlediği seferlerle günümüzdeki Orta Asya, Rusya, İran, Hindistan, Afganistan, Kafkasya, Ortadoğu ve Anadolu'nun büyük bir bölümünü ele geçirmiştir. Çağatay ulusunu oluşturan boylardan Barlaslar'ın önderi olan Turagay ile Tekina Hatun'un çocuğu olarak 1336'da Semerkant yakınlarındaki Şehr-i-Sebz'e bağlı Hoca Ilgar köyünde dünyaya gelen Timur, 1370'te Çağatay Hanlığı'nın batısını denetim altına alan askeri bir lider olarak kendini göstermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Buhara</span> Özbekistanda bir şehir

Buhara, Orta Asya'nın en eski yerleşim bölgelerinden olan ve günümüzde Özbekistan sınırları içinde bulunan tarihî şehir. Arkeolojik bulgular şehrin tarihinin en az 2500 yıl civarında olduğunu göstermiştir. Şehirde yapılan Arkeolojik kesit çalışmalarında yaklaşık 20 m kadar derinlikteki alt katmanda; kamusal binalar, askeri tahkim yapıları, çanak-çömlek ve madeni paralar gibi çeşitli arkeolojik buluntulara rastlanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Semerkant</span> Özbekistan şehri

Semerkant, Özbekistan'ın 12 ilinden biri olan Semerkant ilinin yönetim merkezi olan şehir. Zerefşan Nehri vadisinde, başkent Taşkent'in 275 km güneybatısında yer alır. Nüfus açısından Özbekistan'ın en büyük ikinci şehri, tarihi ve sosyo-kültürel açıdan en önemli şehridir. 2500 sene öncesine dayanan tarihiyle dünyanın en eski şehirleri arasında yer alan Semerkant, İpek Yolu'nun önemli bir kavşağında yer almasından dolayı tarih boyunca siyasi, ekonomik ve kültürel açıdan önemli bir yerleşim yeri oldu.

<span class="mw-page-title-main">Pers mitolojisi</span>

Pers mitolojisi, İran platosu ve onun sınır bölgeleri ile Karadeniz'den Hoten'e kadar uzanan Orta Asya bölgelerinde yaşamış ve birbirleriyle kültürel ve dilsel olarak ilişkili olan eski halkların inanç ve ibadet uygulamalarının bütününe verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Manna Krallığı</span> Mannalar

Manna devleti, , Minni veya Manas — MÖ IX yüzyıldan MÖ VI yüzyıla kadar tarihi Azerbaycan topraklarında, günümüz Güney Azerbaycan'ın kuzeybatısında Urmiye Gölü'nün kıyısında kurulmuş eski bir devlettir. Manna, yazılı kaynaklarda bahsedilen ilk merkezi devlet olarak kabul edilir. Başkenti İzirtu şehridir. Manna devleti, eski geleneklere sahip bir bölgede, eski tarihin çok geniş bir döneminde ekonomik ve kültürel açıdan önde gelen bir bölgede ortaya çıkmıştı. Manna, MÖ III-II binyıllarda bu bölgede var olmuş Kuti, Lullubi, Turukki kabilelerinin ve diğer kabilelerin doğrudan mirasçısıydı. Manna devleti MÖ. 615-613 yılları arasında Medya Devleti'ne katılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Antalya</span> Antalya ilinin merkezi olan şehir

Antalya, Antalya ilinin merkezi olan şehirdir. Türkiye'de "turizmin başkenti" olarak görülür. Özellikle yaz aylarında turist sayısı artar.

<span class="mw-page-title-main">Efrasiyab</span> Türklerin efsane kahraman yiğit atası

Efrasiyab veya Afrasiyab, Şehnâme'nin karakterlerinden efsanevi kral ve Turan kahramanı.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu</span> Güneydoğu Avrupa, Güneybatı Asya ve Kuzey Afrikada hüküm sürmüş eski bir imparatorluk (1299–1922)

Osmanlı İmparatorluğu ya da Osmanlı Devleti, resmî olarak Devlet-i Aliyye ve yine resmî olarak antlaşmalarda ve uluslararası kullanımlarda Türkiye, Batı kroniklerindeki kullanımlarda ise Türk İmparatorluğu, 1299 yılında Oğuz Türklerinden Osman Gazi'nin kurduğu Osmanoğlu Hanedanı'nın hükümdarlığında Orta Çağ'dan Yakın Çağ'a kadar varlığını sürdürmüş bir imparatorluktur.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Türkmenleri</span> Anadoluda yaşamını sürdüren çoğunlukla Oğuz kökenli Türk halkları

Türkiye Türkmenleri ya da Anadolu Türkmenleri, Anadolu Oğuzları veya kısa söylenişiyle Türkmenler, Selçuklular döneminde Anadolu ve çevresinde Türkmeneli denen bölgelerde yerleşmeye başlayan, dilleri Türkiye Türkçesine bağlı Anadolu ağızları içinde ele alınan ve Türkiye Türklerini oluşturan Oğuz oymakları Müslüman olup, Hanefi Sünni ve Anadolu Aleviliği olarak görülür. Anadolu’nun Türkleşmesi sürecinde etkili olmuşlardır. Türkmen (تركمنلر) ve Yörük (يوروك) kelimeleri tarihî belgelerde eş anlamlı olarak da kullanılmıştır. Osmanlı arşiv belgelerinde, yerleşim durumuna ve şekline bağlı olarak köylü «Türk» olarak adlandırılırken, göçer veya yarı-göçer topluluklar «Türkmen» ya da «Yörük» tabiriyle anılmışlardır. Aşiretler, yerleşik veya konar-göçer olma durumlarına ve bulundukları bölgelere göre «Türkmen» ya da «Yörük» adını almışlardır. Kimilerine göre Kızılırmak'ın doğusundakilere Türkmen batısındakilere ise Yörük denir. Maraş ve çevresinde yaşayan Dulkadirli Türkmenleri için Osmanlı kaynaklarında hem Türkmen hem de Yörük tabiri birlikte kullanılmıştır. Etnik olarak akraba oldukları Türkmenistan Türkmenleri ile aynı adı taşıdıkları gibi kimi uruğ/oymak adları da ortaktır.

<span class="mw-page-title-main">Medya Devleti</span>

Medya, Midiya, Mada ya da Maday (İbranice: מָדַי, translit: Maday) — MÖ 728–MÖ 549 yılları arasında var olmuş eski bir doğu imparatorluğu, ayrıca kuzeyde Aras nehri ve Elbruz Dağı'na, doğuda Deşti-Kevir çölüne, batıda ise Zagros Dağları'na kadar uzanan tarihi bir bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">Siyâvuş</span> Efsanevî İranlı prens ve Şahnamede önemli bir kişilik

Siyâvuş, Şehnâme'nin mitolojik önemli bir figürü. Babası Keykâvus, annesi Turanlı bir kadındır.

<span class="mw-page-title-main">Eşekle cinsel ilişki</span>

Tarih boyunca hem erkek insan ile dişi eşek, hem de dişi insan ile erkek eşek arasındaki cinsel ilişkiler rapor edilmiştir. Antik Çağ kaynaklarında da yer alan bu ilişki türü, kırsal kesimler başta olmak üzere Güney Asya, Orta Doğu, Kolombiya ve Fas'ta diğer bölgelere kıyasla daha yoğun olarak görülmektedir. Ayrıca Afrika, Orta Amerika, Orta Asya ve Avrupa'da da eşekle olan cinsel ilişki vakalarına rastlanmaktadır. Çeşitli seksologca yapılan araştırmalara göre, zoofili için en çok tercih edilen hayvanlardan birisi eşeklerdir. Eşekle cinsel ilişkide bulunan kişiler ülkeden ülkeye değişmekle beraber para cezası, hapis veya idam cezasıyla karşılaşabilmektedir. Bu ilişki, Antik Çağda Hititlerde daha kabul edilebilir görülürken, Antik Mısır ve Antik Yunanistanda yasaklıydı. Yeni Çağda Avrupa'da eşekle cinsel ilişkiye giren kişiler mahkemelerde yargılanıp idam edilirdi. Bazı toplumlarda eşekle ilişkiye girmenin sağlayacağı faydalarla ilgili inanışlar vardır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki devlet liseleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Türkiye'deki devlet liselerinin illere göre Şubat 2024 listesi aşağıdadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.