Kesişimsellik

Kesişimsellik, bir bireyin sosyal ve politik kimliklerinin nasıl bir arada işleyerek toplumda farklı ayrımcılık ve imtiyaz biçimleri yarattığını anlamak için kullanılan analitik bir çerçevedir. Kesişimsellik, birden fazla avantaj ve dezavantaj faktörünü tanımlar.^[1] Bu faktörlerin örnekleri arasında cinsiyet, ırk, etnik köken, sınıf, cinsel yönelim, din, engellilik ve fiziksel görünüm sayılabilir.^[2] Bu kesişen ve örtüşen sosyal kimlikler hem güçlendirici hem de baskıcı olabilir.^[3][4]

Kesişimsellik, feminizmin birinci ve ikinci dalgalarının kapsamını genişleten bir perspektif olarak 1980'li yılların sonlarından itibaren tartışılmaya başlandı.^[5] Bu tartışmalar, o zamana kadarki feminist anlayışın ağırlıklı olarak beyaz, orta sınıf ve cis cinsiyetli kadınların deneyimleri üzerine temellenmesini eleştiriyor ve beyaz olmayan kadınların, yoksul kadınların, göçmen kadınların ve farklı diğer grupların deneyimlerine duyarlı bir perspektifi savunmaktaydı. Bir başka deyişle kesişimsel feminizm, farklı kadınlık deneyimlerini ve kimliklerini temel alan ve özcü bir feminizm anlayışına karşı çıkan bir bakış açısı olarak ortaya çıktı.^[6]

Terim ilk olarak 1989 yılında Kimberlé Crenshaw tarafından ortaya atılmıştır. ^[7] "Irk ve Cinsiyetin Kesişimini Dermarjinalleştirmek: Anti-ayrımcılık Doktrini, Feminist Teori ve Anti-ırkçı Politikaya Siyah Feminist Bir Eleştiri" (Demarginalizing the Intersection of Race and Sex: A Black Feminist Critique of Anti-discrimination Doctrine, Feminist Theory and Antiracist Politics) isimli makalesinde Crenshaw, Afro-Amerikalı kadınların ezilmesini açıklamaya yardımcı olmak için kesişimsellik terimini kullandı.^[8] Crenshaw, çalışmasında siyah bir kadın olma deneyiminin siyah ve kadın olmaktan bağımsız olarak anlaşılamayacağını savunuyordu. Siyah kadınlara yönelik ayrımcılığın, kadın düşmanlığı ve ırkçılığın basit bir bileşimi olmadığını, daha karmaşık bir mekanizma olduğunu ifade ediyordu. Böylece Crenshaw, ırk, cinsiyet, cinsel yönelim gibi her bir baskı eksenini ayrı ayrı ele alan analitik sistemlere karşı çıkmıştı. Bunun yerine, farklı kimlikler arasındaki etkileşimlerin bir arada ele alınmasının gerekliliğini vurguluyordu.^[9] Böylece kesişimselliği, ırk, sınıf, cinsiyet ve diğer sistemlerin bir araya gelerek nasıl karmaşık toplumsal ayrımcılık ve baskı mekanizmaları yarattığını, bunun bireylerin deneyimlerini ve kimliklerini nasıl şekillendirdiğini anlamak için bir analitik çerçeve olarak önermekteydi. ^[10]

Crenshaw'ın bu yaklaşımı, günümüzün ırksal adalet, kimlik siyaseti ve politika yapım anlayışlarını şekillendirerek, yıllar içinde yasal yaptırımların yapılanmasına yardımcı oldu.^[11][12] Eleştirel ırk çalışmalarının sosyal bilimlerde bir araştırma alanı olarak yaygınlaşmasını sağladı. ^{[10] [13]} 20. yüzyılın sonlarında geliştirilen ve birbirine bağlı iktidar sistemlerinin toplumda en çok marjinalleştirilenleri nasıl etkilediğini anlamaya yarayan niteliksel bir analitik çerçeve olarak kullanılmaya başlandı. ^[7] Aktivistler ve sosyal bilimciler bu çerçeveyi, sosyal ve siyasi eşitliği desteklemek için kullanmakta, demokratik sistemleri geliştirmek için hayati bir unsur olarak görmektedir.^[6][14]