Keriman Halis
| Keriman Halis | |
|---|---|
 Keriman Halis'in 4 Temmuz 1932'de, Cumhuriyet gazetesinde yayınlanan fotoğrafı | |
| Genel bilgiler | |
| Doğum adı | Keriman Halis |
| Diğer ad(ları) | Keriman Ebjnou[1] |
| Doğum | 20 Ağustos 1913[2] İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 28 Ocak 2012 (98 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Evlilik(ler)i | Orhan Sanus Hasip Tamer |
| Çocukları | Sezai Biltin Sanus, Ece Sanus, Cenk Tamer |
| Ebeveyni | Ferhunde Hanım Tevfik Halis Bey |
| Boyu | 1,70 m (5 ft 7 in) |
| Saç rengi | Siyah saç |
| Göz rengi | Koyu kahverengi |
Keriman Halis Ece (20 Ağustos 1913[2]; İstanbul - 28 Ocak 2012; İstanbul[3]), Ubıh asıllı Türk güzellik kraliçesi.
1932 yılı Dünya Güzellik Kraliçesi'dir. Cumhuriyet gazetesinin düzenlediği Türkiye Güzellik Kraliçesi Yarışması'nda birinci seçilerek Türkiye'yi Dünya Güzellik Yarışması'nda temsil etmiş ve Türkiye'nin ilk dünya güzeli olmuştur. Yarışmadan iki yıl sonra Soyadı Kanunu çıktığında, kendisine cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk tarafından Ece soyadı verilmiştir.
Hayatı
Ailesi ve ilk gençliği
1913 yılında İstanbul'da doğdu. 1864 Çerkes Sürgünü sırasında Manyas yöresine yerleşmiş bir aileye mensuptur.[1] Babası Hacıosman köyünden Ubıh Ace Tevfik Halis, annesi Kayalar köyünden Abaza Bijnouoha Ferhunde idi.[4][5] Çiftin altı çocuğundan ikincisidir.[6]
Müziksever bir aile ortamı içinde büyüdü. Büyük dedesi şeyhülislam Hasan Fehmi Efendi, Osmanlı padişahı Sultan Abdülaziz'in başmabeyincisi olan dedesi Hurşit Bey müzikseverliği ile tanınan, yedi enstrüman çaldığı söylenen birisi idi. Hurşit Bey'in çocuklarından birçoğu müzisyen olarak yetişmiştir. Ailedeki en tanınmış sanatçılar, Keriman Halis'in amcası operet bestecisi Muhlis Sabahattin Ezgi ile tanınmış bir besteci olan halası Neveser Kökdeş'tir. Keriman Halis'in babası Tevfik Halis ise Hızır adı verilen yangın söndürme aletlerinin mümessilliğini yapan tanınmış bir tüccardı.
Keriman Halis, annesinin rahatsızlığından dolayı altı yaşına kadar büyükannesi, ardından dadısı ve mürebbiyesi tarafından yetiştirildi.[6] Mürebbiyesinden Fransızca konuşmayı ve piyano çalmayı öğrendi 1926-1929 arasında İstanbul'da Feyziati Lisesi'nde öğrenim gördü. Dokuzuncu sınıfta iken babasının kararıyla okulu bıraktı;[7] Akşam Sanat Okulu'nda dikiş, nakış, yemek konularında kendisini geliştirdi.[6]
Türkiye Güzeli seçilmesi
1929 yılında Cumhuriyet gazetesi Türkiye'deki ilk güzellik yarışmasını düzenlemiş, Feriha Tevfik Hanım'ın birinci olduğu bu yarışmaya Keriman Halis'in amcası Muhlis Sabahattin'in kızı Melek (Kobra) de katılmış ve 13. olmuştu. Keriman Halis, 1930 yılında düzenlenen Türkiye güzellik yarışmasına arkadaşlarının ısrarı ile katıldı ancak ailesinin onay vermemesi nedeniyle ikinci tura gitmedi.[7] İki yıl sonra anne ve babası, dördüncüsü yapılacak olan Türkiye Güzellik Yarışması sırasında Keriman Halis'in katılmasına ikna oldu ve babası Tevfik Halis Bey onu kaydettirdi.
1932 yılındaki güzellik yarışması, başlangıçta katılımın azlığından ötürü iptal edilmişti ancak Uluslararası Güzellik ve Zarafet Yarışması jüri başkanından Cumhuriyet gazetesi yönetimine gelen bir mektupla Belçika’da yapılacak yarışmaya Türk güzelinin katılımı rica edilince gazete yeniden harekete geçerek ulusal bir güzellik yarışması düzenlemişti. Temmuz 1932'de gerçekleşen yarışmada Keriman Halis Türkiye Güzellik Kraliçesi seçildi.[8] Dönemin ünlü yazar ve sanatçılarının oluşturduğu jüri tarafından sekiz aday arasından seçilen Keriman Halis, Türkiye'de seçilen dördüncü güzel oldu. Ertesi yıl Türkiye'deki beşinci güzellik yarışması düzenlenmiş; ardından 1950 yılına kadar ulusal güzellik yarışması düzenlenmemiştir.[9]
Dünya Güzeli seçilmesi
Keriman Halis Hanım, 1932 Türkiye Güzeli seçildikten sonra Belçika'nın Spa kentinde düzenlenen Uluslararası Güzellik ve Zarafet Yarışması (orijinal adı: "International Pageant of Pulchritude". "Kâinat Güzellik Yarışması" ve "Dünya Güzellik Yarışması" olarak da bilinir) adlı yarışmada Türkiye'yi temsil etti. 31 Temmuz 1932'de gerçekleşen yarışmada 28 kişilik jürinin 25'inin oyuyla Dünya Güzellik Kraliçesi seçildi.[3] Yarışmanın sonucu 1 Ağustos 1932 tarihli Cumhuriyet gazetesinde şu sözlerle verildi: “Türkiye Güzeli Keriman Halis Hanım Dünya Kraliçesi İntihap edildi”
Keriman Halis'in dünya güzellik yarışmasında elde ettiği birincilik, Türk toplumunda büyük bir coşku uyandırdı.[10] Yarışmadan Türkiye'ye dönüşünde Sirkeci Garı’nda büyük bir kalabalık tarafından karşılanan Keriman Halis’e 30 bine yakın kutlama telgrafı gönderildi.[3] Kendisi bu tebrikleri teker teker yanıtlama imkânına sahip olmadığı için teşekkürlerini Anadolu Ajansı aracılığıyla iletti.[11]
| “ | Türk ırkının soylu güzelliğinin daima korunduğunu gösteren dünya hakemlerinin bu Türk çocuğu üzerindeki hükümlerinden memnunuz. Türk milleti, bu güzel çocuğunu şüphesiz samimiyetle tebrik eder. İftihar ettiğimiz tabii güzelliğinizi, fenni tarzda muhafaza etmesini biliniz ve bu yolda uyanık bir olgunlaşmanın gerçekleşmesini ihmal etmeyiniz. Bununla beraber asıl uğraşmaya mecbur olduğunuz şey analarınızın ve atalarınızın oldukları gibi yüksek kültürde, yüksek fazilette birinciliği tutmaktır. | ” |
| — Gazi Mustafa Kemal | ||
Onuruna, Tahsin Uzer'in evinde cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal'in isteğiyle bir davet düzenlendi.[12] Bu davette elini öpen Keriman Halis'i Mustafa Kemal alnından öpmüş ve 'Sana Ece diyeceğim" demiştir.[11][13] 1934'te Soyadı Kanunu çıkmasından sonra Atatürk, Keriman Halis'e 'Ece'yi soyadı olarak verdi.
Dünya Güzeli seçildikten sonraki yaşamı
Keriman Halis'in kazandığı güzellik yarışması birinciliğine toplumda büyük anlamlar yüklenmiş;[10] dünya güzeli seçildikten sonra Keriman Halis Hanım kamuoyu tarafından yakından takip edilmiştir. Onun yarışmadaki başarısı ve kazandığı unvan, yurtiçinde ve Avrupa basınında Cumhuriyet devrimlerinin bir sonucu olarak sunuldu.[14][15] Keriman Hanım, fındık, üzüm, incir gibi Türk mamullerini tanıtma gibi bir görev üstlendi. Dönemin moda tarzını yansıtan giysileriyle, giyim konusunda Türk kadınına örnek olma misyonunu da üstlendi. Kamusal görevlerle çeşitli davetlere katıldı; Paris, Kahire, Berlin, Şikago, Atina'da bulundu.[16]
Keriman Halis Ece, güzellik yarışması deneyiminin ardından daha önce güzellik yarışmalarından birinci gelenlerden farklı olarak sahnede veya sinemada bir kariyer edinmedi; evlenip çocuk sahibi oldu. İki evlilik yapan Keriman Halis'in Orhan Sanus ile evliliğinden oğlu Sezai Biltin Sanus ile kızı Ece Sanus, tüccar Hasip Tamer Bey'le evliliğinden oğlu Cenk Tamer doğmuştur.
Keriman Halis Ece, 28 Ocak 2012'de İstanbul'da kızının evinde kalp yetmezliği nedeniyle öldü.[17] Cenazesi Feriköy Mezarlığı'nda defnedilmiştir.[18]
Tartışmalar
| “ | Keriman Halis'in tüm dünyaya ispat ettiği şey, yalnız ferdi bir güzellikten ibaret değildir. O, düne kadar kafes arkasında yalnız 'insan yumurtlamaya' yarar, acayip bir kümes hayvanı zannedilen Türk kadını ile bugünün beynelmilel hareketlerine karışan, zeki ve cevval bakışlı Türk kızının farkını meydana çıkardı. Bu olay Türkiye'nin geçirdiği inkılap hakkında yazılmış ve yazılacak kitaplardan ziyade fikir vermek kudretini haizdir. | ” |
| — Peyami Safa[3] | ||
Keriman Halis'in Türkiye Güzeli, ardından da Dünya Güzeli seçilmesi, Hristiyanlık ile hiçbir alakası olmamasına rağmen Türkiye'de İslamcılar[19] tarafından bir Hristiyanlık-Müslümanlık çatışması olarak değerlendirilmiştir.[6] Türk güzelinin güzelliğinden ötürü değil, jürinin "Dedesi şeyhülislam olan bir Türk kızının kendini beğendirmek üzere mayo ile önlerinde olmasını Hristiyanlığın bir zaferi olarak değerlendirdiği, Osmanlı'yı bu hale getirdikleri için" danışıklı dövüş sonucu birinci ilan ettiği iddia edilmiştir. Bu iddia emekli Darüşşafaka öğretmeni olduğu ifade edilen ve Belçika'daki yarışma sırasında orada olduğunu söyleyen Halid Turhan'ın anılarına dayandırılmaktadır.[6][19][20]
Popüler kültürde Keriman Halis
Ece Ajandası
Türkiye'de 1910 yılından itibaren "muhtıra defteri" adıyla basılan ve Osmanlı'da Türklerin dil ve kültürüne göre düzenlenmiş ilk ajanda olma özelliğini taşıyan ürün,[21] 1932 yılında Ece Ajandası adını aldı. Üretici firmanın sahibi Kağıtçı ailesi içindeki bir aşk hikâyesinden gelen bu isim, Keriman Halis'in güzellik kraliçesi olması ile ilişkilendirilmiştir.[22]
Kaynakça
- ^ a b "İlk Dünya Güzeli Keriman Ebjnou: Ben bir Çerkezim-Abazayım". abaza.org. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
- ^ a b B+ Dergisi, 2012, İlkbahar, 16. Sayı, 13. Sayfa
- ^ a b c d Hürriyet gazetesi, "İlk Dünya Güzelimiz Keriman Halis vefat etti" haberi 1 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 29.01.2012 tarihinde erişildi.
- ^ Aksoy, Elbruz (28 Ocak 2019). Benim Adım 1864: Çerkes Hikayesi: Çerkes Hikâyeleri. İletişim Yayınları. ISBN 978-975-05-2600-8. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
- ^ Wubıh’lar İhsan Sabri Çağlayangil gibi siyasetçi, Taha Carım gibi diplomat, Keriman Halis gibi dünya güzeli yetiştiren bir toplumdu. Wubıh’lar, bu dünyaya Rusların sayesinde 21 Mayıs 1864’te elveda demişti. Rusların bu jenositini Kafkasyalılar kadar tarih de affetmeyecektir. (Recep Albayrak, "Simav Çerkezleri" 18 Nisan 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi, T.C. Simav Kaymakamlığı, June 19, 2012.
- ^ a b c d e "Keriman Halis Ece (1913-2012)". Atatürk Ansiklopedisi. 28 Haziran 2021. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
- ^ a b Kocakaya, Ayşe Hanife (2009). "Atatürk Dönemi güzellik yarışmaları ve Keriman Halis". Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü yüksek lisans tezi.
- ^ Çapa, İzzet (1 Ağustos 2014). "İffetin, kahkahayla ölçüldüğü şu günlerde Keriman Halis'i anmak…". Hurriyet.com.tr. 4 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
- ^ Yildiz, Filiz (2019). "Türkiye'de İlk Güzellik Yarışmaları ve Basının Öncü Rolü: Genç Cumhuriyet'in Asri Güzelleri". Etkileşim (4): 66-87. doi:10.32739/etkilesim.2019.4.64. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
- ^ a b Kaya, Murat (30 Temmuz 2020). "Dünya Güzellik Kraliçesi Keriman Halis Hanım'ın İzmir Ziyareti ve Basına Yansımaları". Tarih ve Günce Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Dergisi (7): 247-276. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
- ^ a b Çalışkan, Mehmet (16 Şubat 2020). "Keriman Halis Ece kurban mıydı yoksa kahraman mı?". Haberturk.com. 16 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
- ^ "zeynepbilgin.com". 51.158.70.249. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.[]
- ^ Dündar, Can (31 Ocak 2012). "Dünyanın en güzel Türk'ü". Milliyet gazetesi. 30 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
- ^ Bein, Amit (25 Haziran 2018). There She is, Miss Universe: Keriman Halis Goes to Egypt, 1933 (İngilizce). Brill. ISBN 978-90-04-36949-8. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
- ^ Koca, Emine; Koç, Fatma (Ocak 2010). "Güzellik Yarışmalarının Türkiye'deki Moda Bilincinin Oluşumuna Etkileri" (PDF). Çevrimiçi Tematik Türkoloji dergisi.
- ^ "'Dünyayı fetheden Türk kızı' Keriman Halis". Ters Dergi. 13 Ocak 2021. 14 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
- ^ "Keriman Halis vefat etti". Anadolu Ajansı web sitesi. 28 Ocak 2012. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "İlk dünya güzelimiz toprağa verildi". Aa.com.tr. 30 Ocak 2012. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
- ^ a b Armağan, Mustafa. "Bir Şeyhülislamın torununu güzellik yarışmasına katmak için nasıl seferber oldular? - Yeni Akit". www.yeniakit.com.tr. 7 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
- ^ Eraslan, Sibel (4 Ekim 2015). "Keriman Hanım'ın sükutu ile fütursuz adamların gürültüsü". Star. 14 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
- ^ Duvar, Gazete (24 Mayıs 2020). "Afitap'tan Ece'ye…". Gazeteduvar.com.tr. 15 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
- ^ "110 Yıllık Ece Ajandaları'nın İsim ve Marka Öyküsü". Pazarlasmasyon.com sitesi. 14 Ocak 2019. 17 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
Dış bağlantılar
- 1932 Dünya güzellik Yarışmasından görüntüler 1 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
