Kerim Tinçurin
Kerim Tinçurin | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 15 Eylül 1887 Tarakanovo Köyül, Penza Oblastı, Rusya İmparatorluğu |
| Ölüm | 15 Kasım 1938 (51 yaşında) |
| Milliyet | Tatar |
| Meslek | Oyun yazarı, öykücü, oyuncu, yönetmen, gazeteci. |
| İmza | |
 | |
Kerim Tinçurin (15 Eylül 1887 - 15 Kasım 1938), Tatar oyun yazarıdır.
Tatar tiyatrosunun kurucularındandır. Otuza yakın tiyatro oyununun yanı sıra çok sayıda öyküsü ve eleştiri yazıları vardır. "Sönmüş Yıldızlar" adlı eseri Tatar klasik edebiyatının önemli bir örneğidir. Yaşamı Stalin döneminde zindanda son bulan sanatçı, "vakitsiz sönmüş yıldız" olarak anılır.[1]
Yaşamı
1887 yılında Penza bölgesinin Tarakanovo köyünde (günümüzdeki adı Beloozerka) doğdu. Ziraat ile uğraşan bir ailenin oğlu idi.[2] İlköğrenimini komşu köyün medresesinde aldı. 13 yaşında Kazan şehrine giderek Muhammediye medresesinde öğrenim gördü Altı yıl sonra medresedeki düzeni ve kuralları protestoo eden birkaç öğrenci ile birlikte okulu bıraktı. Geçimini sağlamak için çeşitli işlerde çalıştı ve öğretmenlik yaptı. O günlerde şiir, öykü ve oyun yazmaya başladı. İlk eseri olan Münazara adlı komediyi 1906'da yazdı.
1910 yılında Gabdulla Kariyev yönetimindeki Seyyar adlı topluluğa oyuncu olarak katıldı. O tarihten sonra kendisini tiyatro sanatına adadı. Oyunculuk, yönetmenlik, oyun yazarlığı yaptı.
Seyyar topluluğunun oyuncusu olarak otuz kadar oyunda rol aldı; grubun en önemli üyelerinden birisi haline geldi. Dürüst Emek (1910), Kader Belirleyici Adım (1910-1912), İlk Çiçekler (1913) oyunları başta olmak üzere birçok eserini bu topluluğun sahnelemesi için yazdı. 1918 yılında topluluğun başkanı oldu.
1918-1920 arasındaki savaş yıllarında Kızıl Ordu'nun Siyaset Dairesi'nde çalıştı. 1920 yılında Samara şehrinde tiyatro stüdyosunda öğretmenlik ve genel yönetmenlik, 1921 yılında Orenburg şehrinde Kariyev Tiyatro Grubu'nun başkanlığını yaptı, 1922 yılında Taşkent'te Bilim Konseyi Tiyatro Dairesinde çalıştı.[1]
1922 yılında Kazan'a döndü. Tatar Devlet Tiyatrosu'nu kurdu ve kurumun baş rejisörü oldu.[2] Kaleme aldığı oyunlar ile Tatar tiyatrosunun gelişmesine katkı verdi. Besteci Salih Saydaşev'i Orenburg şehrinden Kazan'a davet ederek birlikte müzikaller yazdı. Salih Salih Saydaşev'in Mavi Şal, Vatan, Kandır Boyunda, Kazan Havlusu adlı oyunlarına yazdığı şarkılar Tatar müziğinin parlak örnekleri arasında yer aldı.[1]
Kerim Tinçurin'in eserleri, 1920'li yıllarda Tatar tiyatrosunun esas repertuvarını oluşturdu. Kendi eserlerini sahneye koyup oynayan sanatçı, eserlerinde zamanın ruhunu yansıtmaya çalıştı.[1] 1926 yılında kendisine "Tataristan'ın Fahri Oyuncusu" unvanı verildi. Bu yıllarda tiyatroculukla birlikte etkin olarak gazeteciliği de sürdürdü. 1934 yılında Tataristan Özerk Cumhuriyeti Yazarlar Birliğinin üyesi oldu.
"Başka kişileri idealleştirme" suçu nedeniyle 17 Eylül 1937'de tutuklandı; 15 Kasım 1938 tarihinde kurşuna dizilerek öldürüldü.[2]
1956 yılında adı temize çıkarıldıktan sonra kitapları basılmaya, oyunları yeniden sahnelenmeye başlamıştır. 1988 yılında Tatar Dram ve Komedi Tiyatrosuna Kerim Tinçurin Tatar Dram ve Komedi Tiyatrosu adı verilmiştir.[1]
Bazı Eserleri
- Münazara (1906)
- Helal Kesep (1910)
- Şomlı Adım (1910-12)
- Berençe Çeçekler (1913)
- Nazlı Kiyeü (1915)
- Aç Gaşıyk (1915)
- Songı Selam (1916)
- Jilkuarlar (1916)
- Yosıf-Zöleyha (1917)
- Sakla
- Şartlamasın (1918)
- Zar (1922)
- Kazan Sölgese (1923)
- Süngen Yoldızlar (1923)
- Tutıy Koş (1923)
- Amerikan (1924)
- Neni Abıy (1925)
- Zenger Şel (1926)
- İl (1927)
- Kandır Buye (1930)
- Korıç Orçık (1930)
- Udarniklar Beyreme (1933)
- Alar Öçeü İde (1935)
Kaynakça
- ^ a b c d e Tuzlu, Albina. "Kerim Tinçurin'in Sönmüş Yıldızlar Adlı Eserinin Edebi Özellikleri" (PDF). Avrasya Etüdleri, Cilt 54, Sayı 2, Yıl 2018,. 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
- ^ a b c "Kerim Tinçurin" (PDF). Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, Yeni Dönem Tatar Edebiyatı (XVIII-XIX.yüzyıl arası). 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2020.
