Kerem (opera)

Kerem, Ahmet Adnan Saygun tarafından bestelenmiş "grand opera" janrında üç perdelik (ve 8 sahnelik) bir operadır. Liberetto, Selahattin Batu tarafından yazılmıştır.

Eser, bir halk edebiyatı ürünü olan Kerem ile Aslı hikâyesini tasavvuf felsefesine dayandırarak işler. Eserde dünyevi aşktan çok Kerem’in ilahi aşkı arayı ön plana çıkartılır; bu nedenle adı “Kerem ile Aslı” değil de “Kerem”’dir.^[1] Türk sanat tarihinde “opera tekniğinin uygulandığı ilk büyük yapıt” olarak yerini almıştır. Genellikle kaynaklarda bestecinin Özsoy adlı sahne eseri ilk Türk operası olarak anılsa da müzikal devinimi baştan sona koruyan bir eser olması bakımından Kerem, ilk ulusal opera niteliğini taşır ve bestecinin kendisi tarafından da böyle değerlendirilir.^[1]

İlk defa 2 Nisan 1948’da Ankara’daki opera binasının açılışında henüz bitmemiş olan Kerem Operası’ndan birinci perdesi temsil edilmiştir.^[2] Bu temsilde "Aslı” rolünü Ayhan Anlar, “Kerem” rolünü Aydın Gün canlandırdı. Bestesi aralıklarla beş yıl süren eser, üç perdelik haliyle 22 Aralık 1953’te Ankara’da sahnelendi.^[2]

İstanbul Devlet Opera ve Balesi tarafından 1990’da festival için sahnelendi. Eser 56 yıl sonra iki perdelik olarak düzenlenerek 11 Nisan 2009’da Ankara’da tekrar sahnelendi.^[1]

Sahne ağaçlıklıdır. Tepe üstünde bir mesire vardır. Sağ ön planda bir havuz, arkasında merdivenler ve geri planda tepeler.

Kızlar korosu içlerinde en güzeli olan Vezir kızı Aslı hakkında türkü söylemektedirler. Aslı Han bir çevre işlemekteydi. Kızlar onu halaya kaldırırlar. Halay biterken avcı sesleri duyulur. Kızlar kaçışırlar. Genç avcılardan biri suya doğru ilerler. Çevresini unutan Asli geri donup bir ağaç arkasına saklanır. Genç suya eğilince güzel kızın suda aksini görür; ona aşık olur. Kız ve genç karşılıklı bir düetle birbirlerini tanıtırlar ve sevgilerini açıklarlar. Genç avcı Hanoğlu Kerem olduğunu açıklar ve Aslı bunu duyunca irkilir. Asli kızlarla beraber mesire yerini terk eder.

Sarayda bir oda.

Hakan ve Hanım Sultan odada yalnızdır. İçeri Kerem girer; onlara aşkını anlatır ve aşkının Vezir kızı Aslı olduğunu belirtir. Hakan, bu evlenmeye razı olmadığını bildirir. Vezirin vatanına ihanet ettiğini ve yakalanma emiri verdiğini söyler. Hanım Sultan hakana genç kızken arkadaşı olduğu vezirin karısıyla bir gün gezerken karşılarına bir ihtiyar çıktığını; iki kıza bir elma uzattığını ve elmayı ikiye bölen kızların bir erkek bir kız çocukları olursa birbirleriyle evlendirmeye ahdettiklerini bildirir. onlar büyümüş, birbirlerini bulmuşlardır. Fakat babasının Asli ile birlikte olmasına razı gelmemesi Kerem'i mahvetmiştir. Bu sırada subaşı girerek vezirin, kızını alarak ülkeden kaçtığını bu nedenle yakalayamadıkları haberini getirir.

Birinci sahnenin aynısı.

Kerem Aslı'yı bulmak için ülkesinden ayrılmaktadır. Kerem’in arkadaşları onu bundan vazgeçirmeye çalışırlar. Kerem annesine veda eder ve elinde bir sazla gurbete çıkar. Hanım Sultan buna çok üzülür.

Gece. Dağ başında. Çeşme önünde bir yalak, yanında bir söğüt.

Kerem Aslı'yı rüyasında görür ama rüyasında ona erişemez.

Eski bir medrese odası.

Bir derviş ihtiyar Kerem'e bir bardak şarap sunar ve bu ask şarabını içerse Aslı'ya kavuşacağını söyler. Kerem buna inanmaz ve İhtiyar’ın eline vurur.

Gece. Bir mezarlık

Kerem geceyi bir mezarlıkta uyuyarak geçirmektedir. Aslı'yı bulamayan Kerem çok üzgündür. Bir kervan sesi işitilir ve bu kervandan gelen sesler ona çilenin dolmuş olduğunu söylerler.

Bir başka diyar hükümdarının bahçesi

Bir başka diyarda halk hükümdar sarayının çimenli bahçesinde eğlenmektedir. 2. Hükümdar gelir onları selamlar. Halka bir bulmaca sorar ve çözebilenin her muradının olacağını bildirir. Saz aşıkları bulmacayı çözemezler. Pejmürde kıyafetli Kerem sahneye girer; türküsünü söyler ve hükümdarın bulmacasını çözmüştür. Hükümdar kendisinden ne dilediğini sorar. Kerem ona Aslı'nın çevresini verir ve hükümdardan dileği Aslı'dır. Hükümdarın yanındaki misafir gelip Kerem’e sarılır; Misafirin Aslı’nın babası Vezir olduğu görülür. Bu sırada ihtiyar, elinde aşk kadehiyle gelir; Kerem kadehi alıp içer ve nihayet aşkına kavuşur.

Boşluklara uzanan Vuslat Yolu

Huzur ve Ask korosu önce yalnız olarak, sonra Kerem ve Aslı'nın sesleriyle aşk şarkıları söylerler.

• Opera
• Ahmet Adnan Saygun

• Gönen, Güzide Berran Güzide Berran. "Kerem Operası'nın Dramatik Yapısı". www.operaturkiye.com.  Eksik ya da boş |url= (yardım); |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım)