İçeriğe atla

Keremê Anqosî

Keremê Anqosî
Keremê Anqosî
Doğum10 Ekim 1937(1937-10-10)
Tiflis
Ölüm1 Ekim 2019 (81 yaşında)
Tiflis
MilliyetSovyet Kürdü (Gürcistan)
VatandaşlıkSovyetler Birliği
Gürcistan SSC
Gürcistan
MeslekYazar, politikacı, bilim insanı
DinYezîdî

Keremê Anqosî (10 Ekim 1937; Tiflis - 1 Ekim 2019; Tiflis), Gürcistan Kürdü yazar, bilim insanı ve politikacı. Sovyetler Birliği'nde Kürtler hakkındaki çalışmalarıyla tanınır.

Yaşamı

Keremê Anqosî 10 Ekim 1937'de Tiflis'te Osmanlı İmparatorluğu'ndan göçen Yezîdî bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. 1956'da Gürcistan'da altın madalya ile mezun oldu ve o yıl devlet fakültesine, fizik fakültesine kayıt oldu. Kürtçe, Kürt tarihi ve kültürü hakkında derinlemesine eğitim aldıktan sonra 1961'de Rohilatzani fakültesine girdi. 1963 yılında Gürcistan Bilimler Akademisi Rohilzatics Enstitüsü'ne önce laboratuvar asistanı, sonra "bilim subayı" olarak katıldı. 1979'da Gürcistan Komünist Partisi Merkez Komitesi üyesi seçildi ve 1991 yılına kadar burada görev yaptı çalıştı. Bilimsel ve parti çalışmaları ile eğitim, halk arasında entelektüel eğitimi, Kürt dilini, tarihini ve edebiyatını öğretme halkın haklarını koruma ve tanıma konusundaki çalışmalarıyla Kürt entelektüel düzeyini yükseltmek için çana harcadı.

Anqosî, öğrenci olarak geçirdiği dönemde 1975 yılına kadar bir Kürt Gençlik Konseyi adlı derneği kurdu. Liderliği altında Kürt folklor grupları oluşturuldu ve "Kürt halk grubu ve halk oyunları", "Kürt dansı", "çocuk dans grubu" ve halk oyunu olam "Dîlan" ın öğrenilmesini sağladı. Irak'ta Baas Partisi'nin iktidarı ele geçirmesi ve Kürt bölgelerine operasyonlar düzenlemesi üzerine aralarında Anqosî'nin de bulunduğu dernek üyesi öğrenciler tarafından protesto gösterileri düzenlendi. Bu konsey 1970'lerin başına kadar Komsomol ile birlikte hareket etti.[1]

Sovyetler Birliği'nin ve diğer ülkelerin şehir ve kasabalarında sık sık yönettiği büyük gruplar, Tiflis'teki Kürt tiyatrosunun gelişmesine katkıda bulundu.

1978'de Gürcistan devlet radyosu bazında Kürtçe yayınlar için temel attı ve 1 Aralık 2004'te kapatılıncaya kadar baş yürütücü olarak görev aldı. Zengin bir koalisyon fonu kurdu, birçok Gürcistan Kürtlerinin yarattığı eseri tescil etti ve Kürt halkının mülkiyeti haline getirdi. Yezidi dili, edebiyatı, tarihi, etnografya, folklor, din üzerine farklı dillerde çeşitli bilimsel makaleler ve kitaplar yayınladı. İlk iki dilli Kürtçe-Gürcüce alfabe de dahil olmak üzere Yezidi dua ve doktrinleri üzerine birkaç kitap yazdı.

Ölümü

Keremê Anqosî 1 Kasım 2019'da Tiflis'te hayatını kaybetti.[2]

Kaynakça

  1. ^ Reşîd, Tosinê (2011). Şorışa îlonê û kurdên Yekîtîya Sovyêt (Kürtçe). İstanbul: Weşanen Do. s. 121. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ahmed-i Hânî</span> Kürt edebiyatçı ve astronom

Ahmed-i Hani, 17. yüzyıl'da yaşamış Kürt edebiyatçı, astronom, şair, tarihçi ve İslam alimi.

<span class="mw-page-title-main">Gazi Eğitim Fakültesi</span>

Gazi Eğitim Fakültesi, cumhuriyetin ilk yıllarında Ankara'da kurulan, cumhuriyet kuşağı ortaokul öğretmenlerinin yetiştirilmesinde çok önemli bir rol oynayan eğitim kurumudur. Türkiye'nin en köklü eğitim fakültelerinden biridir. Gazi Üniversitesi'nin temelini oluşturur. 1926 yılında Orta Muallim Mektebi olarak kurulan okul; 1929 yılında Gazi Orta Muallim Mektebi ve Terbiye Enstitüsü adını almış, 1982 yılında ise Gazi Üniversitesine bağlanmıştır. Mimar Kemaleddin Bey'in yaptığı Gazi Eğitim Fakültesinin ana binası; bugün Gazi Üniversitesi Rektörlüğüne, Gazi Eğitim Fakültesi Dekanlığı ve kütüphanesine, Gazi Eğitim Fakültesi Fen bilimleri Öğretmenliği bölümünün laboratuvarlarına, çeşitli jeolojik taşlar, bitkiler ve doldurulmuş hayvanlardan oluşan fen ve tabiat bilimleri müzesine, Gazi Resim ve Heykel Müzesine ev sahipliği yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Türk folkloru</span>

Türk folkloru, Türkçe çevresinde gelenekselleşmiş folklor, halk bilimidir.

Zaza milliyetçiliği veya Zazacılık, Zazaların; Kürtler ve Türklerden ayrı millet olduğunu savunan, Zaza kültürel kimliğini ve birliğini destekleyen bir siyasi milliyetçilik biçimidir. KONDA Araştırma ve Danışmanlık'ın 2019 yılında gerçekleştirdiği ulusal araştırmaya göre Zazalar Türkler, Kürtler ve Araplardan sonra Türkiye'deki dördüncü en büyük etnik kimliği oluşturmaktadır. Zazaların da dahil olduğu bir araştırmada Zazaların büyük çoğunluğunun kendilerini ve dillerini Kürtçeden ayrı olarak Zaza ve Zazaca olarak tanımladıkları tespit edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Cigerxwîn</span> Kürt şair (1903-1984)

Cigerxwîn ya da Cegerxwîn, Kürt Marksist şair, edebiyatçı, yazar ve tarihçi.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan'daki Kürtler</span>

Gürcistan'daki Kürtler'in büyük bir bölümü I. Dünya Savaşı esnasında Kars ve Ardahan'dan bu ülkeye göç eden Yezidilerden oluşur. Diğer kısmı ise daha önce 18. yüzyılda Gürcistan'a yerleşmiş Yezîdîlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Bakü Slav Üniversitesi</span>

Bakü Slavyan Üniversitesi, Azerbaycan'ın Bakü şehrinde kurulmuş olan devlet üniversitesidir. Bakü Slavyan Üniversitesinde eğitim dili Rusça ve Azerbaycanca'dir. Üniversite'de eğitim ücreti 1000-2500 ABD dolarıdır ve bu ücret iki taksit halinde ödenir.

<span class="mw-page-title-main">Erebê Şemo</span>

Erebê Şemo (Rusça: Arab Şamoyeviç Şamilov, Sovyet Kürdü yazar. İlk Kürtçe roman olan Şivanê Kurmanca’yı kaleme almıştır. Kürt romanının babası Şemo, latin harflerinden oluşan Kürtçe alfabenin de mimarlarından biri olmuştur. Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Emektar Kültür İşçisi ve Kızıl Bayrak Nişanı gibi ödüllerin sahibidir. 1930'lu yılların başlarında oluşturulan Kürtçe alfabe Şemo-Marogulov alfabesinin hazırlıyıcılarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Diller Üniversitesi</span>

Azerbaycan Diller Üniversitesi ya da kısa adıyla ADU Bakü, Azerbaycan'da bir devlet üniversitesidir. Öğrenci topluluğu yaklaşık 4000 lisans ve 900 lisansüstü öğrenciden oluşmaktadır. Üniversite 700'den fazla öğretmenden oluşan birleşik bir fakülteye sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Kanate Kurdo</span> Kürt yazar

Kanate Kurdo,, Sovyet Kürdü yazar, dilbilimci, akademisyen, Sankt-Peterburg Devlet Üniversitesi Şarkiyat Enstitüsü Kürdoloji bölümü başkanı.(1961-1985)

<span class="mw-page-title-main">Aleksandr Svanidze</span>

Aleksandr Semyonoviç "Alyoşa" Svanidze, Gürcü Eski Bolşevik politikacı ve tarihçi. Josef Stalin'in yakın arkadaşlarından ve Stalin'in ilk eşi Ketevan Svanidze'nin kardeşlerinden biridir. Buna rağmen, Stalin'in 1936-1938 yılları arasındaki Büyük Temizlik operasyonlarının kurbanlarından biri olmuş, 1937 yılında hapse atılmış, 1941 yılında hapisteyken vurularak öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Heciyê Cindî</span>

Heciyê Cindî veya Hajiye Jndi, Sovyet Kürdü yazar, araştırmacı ve filologdur.

Türkiye'de Kürtlere yönelik insan hakları ihlâlleri, Türkiye'de yaşayan Kürtlere karşı işlenmiş olan insan hakkı ihlallerini incelemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nde Kürtler</span>

Sovyetler Birliği'nde Kürtler, Sovyetler Birliği sınırları içerisinde içinde yaşayan Kürt kişi veya grupları betimler.

Emînê Evdal veya Emin Abdal, Sovyet Kürdü yazar, dilbilimci ve şair. Sovyetler Birliği'ndeki Kürtleri konu alarak Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde çok sayıda çalışma üretti. O zamanlar Rus İmparatırluğu kontrolü altında olan Kars Oblastı yakınlarındaki Yaman çayır köyünde bir Yezidi ailesinde doğdu. Türk-Ermeni çatışması sırasında köyü yıkılmış, annesi, babası ve erkek kardeşini kaybetmiştir. 1924 yılında Tiflis'teki işçi okuluna gitti ve 1926'da Alagyaz Dağı yakınlarındaki Yezidi köylerinde ders vermeye başladı. 1931'de Erivan Üniversitesi filoloji bölümüne girdi ve aynı dönemde Kürt gazetesi Riya Teze'de çalışmaya başladı. İlk kitabını 1933 yılında Kürtçenin Kurmanci lehçesi ile yayınladı. 1933'ten 1937'ye kadar Kurmanci dil eğitiminde birçok ders kitabı yayınladı. Doktorasını 1944 yılında Yazidoloji alanında aldı ve tezi geleneksel ailede Kürt kadını olarak adlandırıldı. Mezun olduktan sonra Ermeni Tarih Enstitüsü'nde Yazidoloji alanında çalıştı ve 1959'da Ermeni Bilimler Akademisi Doğu Araştırmaları Bölümü tarafından işe alındı. 1960 yılında Ermenistan Parlamentosu tarafından En İyi Emekli Öğretmen unvanını aldı.

<span class="mw-page-title-main">Casimê Celîl</span>

Casimê Celîl, Sovyet Kürdü şair ve yazar.

<span class="mw-page-title-main">Çerkezê Reş</span>

Çerkezê Reş, Sovyet Kürdü entelektüel, şair ve yazar.

Sovyetler Birliği'ndeki Kürtlerin sürgünü Sovyetler Birliği yaşayan bazı Sovyet Kürtlerinin göç ettirilmesi olayıdır. 1937 yılında bazı Ermenistan Kürtleri ile Azerbaycan Kürtleri, 1944 yılında da bazı Gürcistan Kürtleri Kazakistan SSC'ye, Kırgızistan SSC'ye ve Orta Asya'ya göç ettirildi. 1937 yılındaki göçe sebep olarak; Sovyet sistemi karşıtlığı, sosyal ve ekonomik ilişkilerinde şeyhlik, seyyidlik, kan davası gibi geleneklerin varlığıyla birlikte ataerkil ilişkilerden kaynaklı zengin ağaların hüküm sürmeye devam etmesi, kolhoz ve sovhoz sistemini aksatma gibi nedenler sayıldı. 1944'teki göçler için ise II. Dünya Savaşı döneminde kırsal bölgelerde yaşayan bazı Kürtlerin Türkiye'ye istihbarat ilgileri verdikleri gerekçesiyle Devlet Savunma Komitesi tarafından gerçekleştirildi.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan'da konuşulan diller</span>

Ermenistan'daki resmî dil Ermenicedir; ülkenin etnik açıdan homojen olmasından dolayı, burada yaşayan insanların çoğu Ermeniceyi anadil olarak konuşur.

<span class="mw-page-title-main">Akaki Çanturia</span>

Akaki Çanturia, Gürcü bilim insanı, arkeolog ve etnograftır. 1904-1920 yılları arasında İngiltere'de eğitim gördü. 1920'de memleketi Megrelya'ya döndü ve Zugdidi'deki Dadiani Sarayı'nı müze haline getirdi.