İçeriğe atla

Kerbelâ Olayı

Kontrol Edilmiş
Kerbelâ Olayı
İkinci Fitne
Tarih10 Ekim 680
Bölge
Kerbelâ, Irak
SebepHilâfet
Sonuç Emevî zaferi
Taraflar
Ümeyyeoğulları / Kureyş Haşimoğulları / Kureyş
Komutanlar ve liderler
Ömer bin Sa'd Hüseyin bin Ali[1]
Güçler
En az 4.000-5.000 kişi 72 kişiden daha fazla
Kayıplar
88 kişi 72 kişi
Makale serilerinden
Allah
İmâmet İnancı
Şiîliğin bayram, mâtem ve anı günleri
Şiiliğin tarihi
İmâmî Mezhepler
Ehl-i Abâ Hadisi
Kutsal kadınlar

Kerbelâ Olayı veya Kerbelâ Savaşı ya da Kerbelâ katliamı, 10 Ekim 680'de, bugünkü Irak sınırları içindeki Kerbelâ şehrinde, Muhammed'in torunu Hüseyin bin Ali'ye bağlı küçük bir birlik ile Emevi halifesi I. Yezid'in ordusu arasında cereyan etmiştir. Hüseyin ve kafilesindeki herkes öldürülmüştür.

Muhammed'in kızı Fatıma'nın Muhammed’in kuzeni Ali'den olma oğlu İmam Hüseyin'in ölümü, Şiilerce her sene Aşûre Günü'nde yâd edilir. Sünnîler ise İslam'da matem yapılmaması kaidesine uyarak bu günleri ibadet yaparak ve Mevlid okutarak geçirirler.[2]

Siyasi arka planı

Ana maddeler: İlk Fitne ve Muhammed'in veraseti

İslam Devleti'nin üçüncü halifesi Osman’ın 656 yılında isyancılar tarafından suikaste uğramasının ardından, isyancılar ve Medine halkı, İslam peygamberi Muhammed’in kuzeni ve damadı olan Ali'yi halife olarak seçtiler. Muhammed’in bazı sahabeleri: Talha bin Ubeydullah, Zübeyr bin Avvam, o dönemde Suriye valisi olan Muaviye bin Ebu Süfyan ve Muhammed’in dul eşi Aişe, Ali’nin halifeliğini tanımayı reddettiler. Bunun yerine, Osman’ın katillerinin intikamının alınmasını ve şura (danışma) aracılığıyla yeni bir halifenin seçilmesini talep ettiler. Bu olaylar İlk Fitne’nin (İlk Müslüman İç Savaşı) ortaya çıkmasına sebep oldu.[3] Ali'nin, 661'de Haricilerden İbn-i Mülcem tarafından suikaste uğramasının ardından yerine en büyük oğlu Hasan geçti, ancak çok geçmeden daha fazla kan dökülmesini önlemek amacıyla Muaviye ile barış anlaşması imzaladı.[4] Bu anlaşmaya göre Hasan, Muaviye’nin adil bir yönetici olması ve kendisinden sonra hilafeti saltanat yönetimine çevirmeyerek istişarenin izlenmesi şartıyla halifeliği Muaviye'ye devretmeyi kabul etti.[5][6][7] Hasan’ın 670 yılındaki ölümünden sonra, Muhammed’in de mensubu olduğu Beni Haşim kabilesinin başına küçük kardeşi Hüseyin geçti.[8] Babasının Kufe’deki destekçileri ona bağlılıklarını sundular, ancak o, Muaviye hayatta olduğu sürece Hasan ile Muaviye arasındaki barış anlaşmasını sürdürmeye devam etti.[4]

Kerbela Savaşı, Yezid’in iktidara gelmesiyle ortaya çıkan kriz sebebiyle ortaya çıktı.[9][10] Tarihçi Wilferd Madelung'a göre, Muaviye'nin 676'de, oğlu Yezid’i halefi ilan etmesi, Hasan-Muaviye anlaşmasının ihlaliydi.[11][4] İslam tarihinde bir ilk olan bu monarşik halefiyet, çeşitli çevrelerde muhalefetin ve anlaşmazlığın ortaya çıkmasına neden oldu.[12] Ardından Muaviye, Şam’da birçok vilayetten temsilcilerin olduğu bir şura meclisi toplayarak temsilcileri, işlerin istediği gibi olması amacıyla diplomasi ve rüşvetle ikna etti.[13] Meclisin ardından Mervan bin Hakem’e bu kararı, Hüseyin ve diğer önemli Müslümanların ikamet ettiği Medine'de duyurmasını emretti. Bu karara Hüseyin, Abdullah bin Zübeyr, Abdullah bin Ömer'in yanında, Abd al-Rahman ibn Abi Bakr gibi Muhammed’in bazı sahabelerinin oğulları şiddetle karşı çıktı; zira isteseler, her biri soyları sebebiyle, halifelik makamını talep edebilirlerdi.[14][15] Muaviye, Medine’ye giderek dört muhalifi ikna etmeye zorladı ve bazılarını ölümle tehdit etti, ancak yine de kararlarını değiştirmediler.[13][16] Muhaliflerini ikna edememesine rağmen, Mekke halkını onların desteğine aldığına dair ikna etti ve bu şekilde Yezid'e destek vermelerini sağladı. Ardından Şam’a döndüğü sırada, Medine halkını da destek sağlaması için ikna etti.[16][13] Muaviye, 680'deki ölümünden hemen önce, Yezid'e onun halifeliğini tanımayanlara karşı neler yapması gerektiğine dair tavsiyelerde bulunmuştur; Hüseyin bin Ali'yi biat etmeyecek olsa da kan dökmeden barışçıl yollar izlemesini, kabul edecek olursa da ona iyi muamele etmesini söylemiştir.[17]

Ali'nin ölümü

İslam Devleti'nin dördüncü halifesi Ali, beş yıllık görevinin ardından 661 yılında Hariciler'den Abd’ûr-Rahmân İbn-i Mûlcem tarafından gerçekleştirilen bir suikastte öldürüldü ve iktidar 20 yıl boyunca Muaviye'de kaldı.

Muaviye hayattayken oğlu Yezid'e biat etmeleri için taraftarları ve Hicaz ahalisinden biat istedi. Lakin taraftarları ve Hicaz ahalisi oğluna biat etmediler. Sebep olarak ise Hasan ile yaptığı anlaşmayı gösterdiler. Bunun üzerine Muaviye biat etme arzusundan vazgeçti.[] Muaviye 680 yılında ölünce Yezid başa geçti.[18][]

Yezid başa geçince ilk iş olarak Medine valisine bir mektup yazarak Hüseyin bin Ali'ye değil, kendisine itaat etmesini, aksi takdirde bunu canıyla ödeyeceğini bildirdi. Bu arada Hüseyin Kûfelilerden kendisine bağlılıklarını sunan mektuplar alıyordu. Kûfe'ye gelip halife olduğunu ilan ederse Hüseyin'i destekleyeceklerini söylüyorlardı. Hüseyin bu teklifleri ciddiye aldı ve Kûfe'deki taraftarlarının gerçekte olduğundan çok daha fazla olduğunu zannetti. Yaklaşık 70 taraftarı ve ailesi ile Kûfe'ye doğru yola çıktı.

Sayıca fazla olmayan Kûfeli taraftarları Yezid'in yandaşları tarafından bastırıldı. Hüseyin ve beraberindekiler Kerbelâ'da Yezid'in 4500'e yakın adamıyla karşılaştılar. Burada meydana gelen savaşta Hüseyin ve taraftarlarının hepsi öldürüldü ve ailesi esir alındı.

Şiî ve Alevî Müslümanlığında bu olayın çok önemli yeri vardır. Onlara göre Ali'nin oğulları yenilmez savaşçılar, çok yüce şahsiyetler ve halifelik makamının haklı sahipleridir. Sünni Müslümanlığında da İslam peygamberi Muhammed'in torunları ve dört büyük halifeden birinin oğulları oldukları için en yüce sahabeler arasında ve dini liderler olarak kabul edilirler. Sünnilere göre de seçilmemiş ve zorla başa gelmiş bir halife tarafından katledilmişlerdir.

Klasik İslamî kaynaklar dışında

Kerbela Muharebesi, İslami kaynaklar dışında erken Hristiyan yazarlar tarafından da aktarılmıştır. Abbasi sarayında görev yapan Süryani Hristiyan astrolog Edessalı Theofilus'un Tarih'i ve aralarında Mikha'ēl el Sūryani ve Bizans tarihçisi Aziz Theofanis 'un eserlerinin de bulunduğu bazı Hristiyan kronikleri kısmen korunabilmiştir.[19] Theofilus'un kaleme aldığı Tarih eseri, Hüseyin ve adamlarının Kerbela'da susuzlukla mücadele ettiğini ve muharebede öldüklerini doğrulamaktadır. Ancak İslamî kaynaklardan ayrıldığı en önemli nokta, Hüseyin'in Yezid ile savaştığını aktarmak yerine; Birinci Fitne'nin son çatışması olarak Muaviye tarafından öldürüldüğünü aktarmıştır.[20]

Muharebe

Yezid'in tahta geçtiği dönemde Medine’de Velid bin Utbe, Mekke'de Anır bin Said bin Âs, Basra'da Ubeydullah bin Zîyâd, Kûfe’de ise Numan bin Beşir vali olarak bulunuyordu. Yezid, Medine'de yaşayan muhaliflerini yönetimine biat ettirmek amacıyla Velid bin Utbe’ye bir mektup dikte ettirdi. Ardından Velid, Mervan bin Hakem’e bu konudaki düşüncelerini sordu. Mervan, biat reddedilecek olursa onların hemen öldürülmelerini tavsiye etti.[21] Velid bin Utbe bu kanlı öneriyi kabul etmeyerek, Hüseyin’e haber yolladı: Muâviye'nin öldüğüne ve Yezid’in ona karşı iyi hisler beslemediğine dair mektubu okudu ve Velid'e biat etmesinin daha iyi olacağını söyleyerek oradan ayrıldı.[21] Ancak Hüseyin, Yezid’in adaletsiz, dini yaşama konusunda ciddiyetsiz, içki ve eğlenceye düşkün biri olduğunu, dolayısıyla onun Müslümanların başına halife olarak getirilmesinin doğru olmadığını söyleyerek Yezid için biat talebini reddetti.[22] Hüseyin’in, Yezid’in halifeliğine karşı çıkmasının bir diğer sebebi de, onun Bizanslılardan kalma 'babadan oğula yöneticilik' uygulamasına karşı olmasıydı.[23][24] Ardından Abdullah b. Zübeyr Kabe’ye ve Hüseyin b. Ali, kardeşi Muhammed b. Hanife'nin dışında tüm ailesiyle Mekke’ye göç etti. Yezid, bu haberi duyunca, Medine valisini azlederek yerine Amr b. Saîd b. Âs’ı tayin etti. Amr, Abdullah ibni Zübeyr’i Yezid'in halifeliğini tanımaya zorlamak amacıyla, üzerine Amr b. Zübeyr b. Avvâm önderliğinde 2000 kişilik bir asker gönderdi.[25] Ancak, esir düştü ve Abdullah b. Zübeyr, kısas uygulayarak Amr’ın Medine’de kırbaçlattığı her bir kişiye karşılık Mekke’de onu kırbaçlattı ve daha sonra atıldığı hapishanede öldü.[25][26][27]

Bu sırada Küfeliler, Hüseyin’i yönetimi yeniden ele alması için çağırdılar ve onların ısrarlarına dayanamayarak Irak’a geldi. Orada beklediği yardımı bulamadı, zira Yezid’in görevlendirdiği vali Ubeydullah b. Ziyad halk üzerinde baskı kurarak destek vermelerine engel olmuş ve kendisine yardım sağlayacak olan kuzeni Müslim bin Akîl, Yezid’in vâlisi Ubeydullah ibni Ziyad tarafından idam ettirilmişti.[28] Küfe valiliğinin birlikleri, Hüseyin’in yolunu keserek ona geri dönmesini söylediler. Hüseyin'in bu teklifleri reddetmesi sebebiyle, onu, susuz ve aç bırakarak teslim olmasını sağlama amacıyla Bağdat'ın güneybatısına bulunan Kerbela şehrine kadar onu koşturdular ve kuşatma altına aldılar.[29][30][31] 680'de Yezid’in ordu kumandanı ve Peygamberin sahâbisi Sa'd ibni Ebi Vakkas'ın oğlu Ömer ona teslim olmasını önerdi, ancak Müslim'in idamına rağmen bunu kabul etmedi ve yoluna devam etti.[32] Buna rağmen yoluna devam etti. Muhtemelen öldürüleceğini ve başına gelecekleri önceden tahmin etmişti, zira yanında bulunanlara kendisini terk etmeleri için izin verdiğini söylemişti, ancak yanındakiler bu önerisini reddederek Hüseyin'in yanında kaldılar. Kûfe yakınlarındaki Kerbelâ'da kamp kurdu.

Kuşatma

Yezid'in valisi İbn-i Ziyad'ın 30 bin kişilik orduyu Hüseyin'in üzerine gönderdi. Askerler kampın etrafını sardılar ve Hüseyin ile görüşmelere başladılar.

Hüseyin, kuşatmanın kaldırılmasını, kendisi ile birlikte ailesi ve taraftarlarının da Irak'ı terk etmesine izin verilmesini istedi. Ordunun komutanı Ömer bin Sa'd bu teklifi makul buldu ve üstlerine iletti. Bu teklif İbn-i Ziyad'ın da hoşuna gitti ancak yönetimde söz sahibi olan Emevilerden Şimr bin Zi'l-Cevşen, Bahteri bin Rebia ve Şeys bin Rebia karşı çıktılar. Ömer bin Sa'd'a Hüseyin ve beraberindekileri öldürmesini, yoksa kendi canından olacağını söylediler.

Muharrem ayının 7'sinde Ömer bin Sa'd çemberi daralttı ve kampın su yollarını kesti.

Muharrem ayının 9'unda, kampın su kaynakları tükendi ve önlerinde sadece savaşmak ya da teslim olmak seçeneği kaldı. Hüseyin, Ömer bin Sa'd'a sabaha kadar ibadet etmek istediklerini söyledi ve bu nedenle mühleti uzatmasını istedi. Ömer bin Sa'd Hüseyin'in bu isteğini bir kez daha kabul etti.

Bu mühlet de sona erince Hüseyin adamlarına, teslim olmaya niyeti olmadığını, savaşacağını söyledi. Sayıca çok yetersiz oldukları için, kaybedecekleri aşikardı. Yine de hepsi ölmeyi tercih etti. Hüseyin herkesin kampı terk edip, gece karanlığından yararlanarak kaçmakta serbest olduğunu söyledi ancak hiçbiri yerinden kıpırdamadı.

Savaş

Ertesi sabah Hüseyin, çadırların arkasında ateş yaktırıp tek cepheden savaşa hazırlanmıştı. Ardından, atını sürdü ve son defa, yaşanacak muharebeyi engelleme amacıyla barışçıl bir konuşma yaptı.[33] Bu konuşma Hür b. Yezid'in pişmanlık duyarak onun safına geçmesine sebep olsa da,[34][35] Yezid’in Kufe Valisi olarak görevlendirdiği Ubeydullah bin Ziyad'ın adamları üzerinde bir etki yaratmadı ve devamında karşılıklı ok almalarla, nispetsiz kuvvetler arasında savaş başladı.[23][29] Bunun yanında Züheyr bin Kayn, İbn Sa'd'ın askerlerinin Hüseyin'i öldürmesine engel olmayı denediyse de çabaları sonuç vermedi. Savaşın kaçınılmaz olması sonucunda Hüseyin ve yakınları var gücüyle savaştı. İbn Sa'd diğer adamlarının da saf değiştirmesinden korkup, Hüseyin'e ilk oku atarak savaşı başlattı. Savaş ilkin Hüseyin'in tarafında bazılarının öldürüldüğü düello şeklinde cereyan etti.[36] Hüseyin önce Temim bin Kahta ile savaştı. Onu bir kılıç darbesiyle öldürdü. Sonra Arap âleminin korkulan savaşçısı Zeyd bin Ebtahi'yi de öldürdü.[37]

Hüseyin'in taraftarlarından ilk olarak Hur, Habib bin Mezahir gibi Hüseyin'in ve babası Ali bin Ebu Talib'in yakın arkadaşları dövüştüler ve birer birer hayatlarını kaybettiler. Bunlardan sonra Hüseyin'in akrabaları dövüştüler. Ölenler arasında Hüseyin'in oğlu Ali el-Ekber, kardeşi Hasan'ın oğlu Kasım, tek taraftan kardeşi ve sancaktarı Abbas (Alemdar) da vardı. Bu arada Yezid'in ordusu da çok fazla kayıp vermişti.

Kadınlar ve çocuklar çadırlarda birbirlerine sarılmış, savaşın bitmesini bekliyorlardı. Hüseyin'in oğlu İmam Zeynelabidin de, savaşamayacak kadar hasta olduğu için çadırdaydı. Hüseyin diğer oğlu Ali Asgar henüz altı aylıktı ve susuzluktan ölmek üzereydi. Hüseyin oğlunu kucağına aldı ve Yezid'in ordusunun karşısına dikildi. Çocuğa bir yudum su vermelerini istedi. Ama Hurmala bin Kâhil, Ömer bin Sa'd'ın emri ile çocuğu okla vurdu. Boynundan vurulan bebek oracıkta can verdi.[]

Hüseyin'in ölümü

Hüseyin oğlunu gömdükten sonra tekrar düşmanın karşısına çıktı ve onları teslim olmaya davet etti. Birebir savaşta çok fazla kayıp veren Ömer bin Sa'd'ın ordusu Şimr bin Zi'l Cevşen'in emriyle toplu hücuma geçti ve her taraftan ok ve mızraklar Hüseyin'in üzerine yağmaya başladı. Sinan bin Enes en-Nehai[38] veya Şimr bin Zi'l Cevşen kafasını kılıçla keserek Hüseyin'i öldürdü.[37] Savaş alanındaki diğerleri, Hüseyin'in üzerinde bulunanları yağmadılar. Bunun ardından, çok geçmeden çadırlar ve kadınların üzerindekiler yağma edildi.[29][39]

Sonrası

Kerbela Olayı'nda Hüseyin'in tarafında 70-72 sayıda zayiat verildi ve cesetler, ertesi gün El-Gadiriye köylüleri tarafından defnedildi.[38] Bu kişilerin yaklaşık yirmisi Ali'nin babası Ebu Talib'in soyundandı. Bunların arasında Hüseyin’in oğlu Abdullah ve henüz çocuk yaştaki Ali, kardeşi Hasan’ın oğullarından Ebu Bekir, Kasım, amcasının İki oğlu ve Peygamber soyundan pek çok insan bulunmaktaydı.[4] Savaşın ardından Kadınların üzerinde bulunanlar ve mücevherler, Hüseyin'in üzerinde bulunanlar, kılıcı ve ayakkabıları yağmalandı.[39] Shemr, çadırların birinde, hastalığı nedeniyle savaşa katılmamış ve Hüseyin'in oğulları arasında hayatta kalan tek oğlu Ali Zeyn el-Abidin'i öldürmek istedi ancak bu arzusu İbn Sa'd tarafından engellendi.[40][35] Kaynaklarda, Hüseyin'in vücudunda altmıştan fazla yara izi bulunduğu belirtilmiş[35] ve cesedi Ubeydullah bin Ziyad'ın emri üzerine atlara çiğnetilmiştir.[41][42] Hüseyin'in tarafında olanların cesetlerinin kafaları vücutlarından ayırıldı.[43] İbn Sa'd'ın ordusundaki 82 zayiat, buradan ayrılmadan önce gömüldü.[44]

Ertesi gün Hüseyin'in başı da götürülmek üzere, kadınlar ve çocuklar develerle yargılanmak üzere Kûfe üzerinden Şam'a götürüldüler. Taberi'nin aktardığına göre; Hüseyin’in başı Küfe'ye getirildiğinde Ubeydullah b. Ziyad, elindeki asa ile Hüseyin’in dudaklarına vurdu.[45] Bunun üzerine orada bulunan Yezid bin Arkam ve başkaları dayanamayıp, Ubeydullah bin Ziyad’a asasını bırakmasını istediler.[45][46] Yezid, kadınlara ve Ali Zeyn el-Abidin'e karşı merhametli davranmıştır.[43] Bazı yazarlar Hüseyin'in öldürülmesi emrinin Yezid tarafından verildiğini ileri sürerler,[47][48] ancak bu iddia ilk Şiîler’de mevcut değildir. En eski kaynakların neredeyse hepsi, Hüseyin’in başı Şam’a getirildiğinde Yezid’in çok üzülmüş olduğunu, gözlerinin yaşardığını ve onu getirenlere "Hüseyin'i öldürmemiş olsaydınız, bağlılığınızdan yine memnun kalırdık; onun yanında olsaydım, kendisini öldürmez, affederdim",[49][50] demiş olduğunu ve mükâfat isteyenlere hiçbir şey vermediğini aktarırlar.[46] Ayrıca Yezid, Hüseyin’in perişan bir hâlde Şam'a getirilmiş olan ailesi ile birlikte ağlamış ve sonra onların bütün ihtiyaçlarını sağhyarak kendilerini Medine'ye yollamıştır.[46][51] Ancak bu üzüntüsünün ne ölçüde samimi olduğunu belirlemek güçtür, zira Ubeydullah, Şemir ve diğerlerini görevden alabilirdi ancak bunu yapmadı.[34]

Bununla birlikte Kerbelâ'dan Kûfe'ye ve Kûfe'den Şam'a yapılan yolculuklarda Hüseyin'in kız kardeşi Zeynep bin Ali ve oğlu Zeynelabidin her fırsatta Yezid'in neler yaptığını ve Kerbela'da işlenen suçları Müslümanlara anlattılar. Yezid'in mahkemesine çıkarıldığında Zeynep büyük bir cesaret örneği sergileyerek Yezid'in halifeliğinin geçersiz olduğunu ilan etti ve Hüseyin'in Yezid'e başkaldırısını övdü.[]

Tutuklular bir sene Şam'da tutuldular. Hüseyin'in 4 yaşındaki kızı Sakine bin Hüseyin acıya dayanamayarak öldü.[] Yerel halk tutukluları hapiste yalnız bırakmadı ve Zeynep bin Ali ile Ali bin Hüseyin her gelen ziyaretçiye Hüseyin'in haklı davasını anlattılar. Günümüz Suriye ve Irak'ına denk gelen topraklarda Yezid aleyhtarı oluşumlar baş göstermeye başladı. Durumdan endişelenen Yezid tutukluları serbest bırakarak Medine'ye gönderdi. Yaşananlar kulaktan kulağa yayıldı ve Kerbela Olayı günümüze kadar Aşurâ Günü'nde yâd edile geldi.

Kerbela'da bulunan İmam Hüseyin Türbesi.

Sonuç

Kerbelâ'da yaşananlar her yıl Şiî ve Alevîler tarafından muharrem orucu tutmanın yanı sıra törenler şeklinde, bir kısım Sünni Müslümanlar tarafından da tören yapılmaksızın (yalnızca mevlid okunarak ve muharrem orucu tutularak) anılır. Yas tutma savaşın gerçekleştiği Muharrem ayının 10'unda (Aşure Günü) doruğa çıkar. Bu günde konuşmalar yapılır, yapılanlar tiyatro şeklinde canlandırılır ve ağıtlar yakılır. Hüseyin'in neden hayatını feda ettiği özellikle vurgulanır. Baskıya ve zulme teslim olmadığı belirtilir. Aynı şekilde Muhammed'in torunu Hüseyin'in Kerbelâ'da öldürülmesi hadisesi, Sünnilikte de üzücü bir olay olarak kabul edilip, Yezid Sünni cemaat içerisinde sıklıkla yerilse ve Sünnilikte isim olarak neredeyse hiç kullanılmasa da Ehli Sünnet inancında yas tutmak câiz olmadığı için Kerbela Olayı, Sünnilikte Şiâ'dakine benzer bir şekilde her yıl törenlerle anılmaz.

Ali bin Ebu Talib ile Muaviye arasında gerçekleşen Sıffin Savaşı sonrasında İslam Devleti ikiye bölünmüştü. Ali yönetiminde başkenti Kûfe olan ve Muaviye yönetiminde başkenti Şam olan iki devlet kurulmuştu. Ali'nin bir Harici tarafından öldürülmesi, daha sonra Hasan bin Ali'nin baskıyla halifeliği Muaviye'ye bırakmak zorunda kalması, en sonunda da Hüseyin bin Ali ve Yezid arasında gerçekleşen Kerbelâ Savaşı ile bu ayrım derinleşmiş ve İslam'da mezhep ayrılığının temel nedenlerinden biri olmuştur.

Filozof ve sosyolog İbn-i Haldun'a göre Hüseyin akıllı ve içtihat sahibidir. Yani ayet ve hadisleri anlamaya ve doğru şekilde yorumlamaya muktedirdir. Ona göre adaletli bir halife olmayan Yezid'in saflarında savaşmak caiz değildir. Hüseyin'e karşı asker göndermesi fâsıklığını kuvvetlendirir. Bu nedenle Hüseyin'in şehit, ecirli ve sevaplı olduğunu belirtir.

Kerbelâ Olayı; Alevî ve Şiî coğrafyada birçok edebi ve müzikal esere konu olmuş, mersiye gibi yeni türlerin doğuşuna neden olmuştur.[]

Kültür ve sanat alanına etkileri

Edebiyat

Deveci, halka Kerbelâ'da tanık olduğu olayları anlatıyor.
Lâmiî Çelebi, Maktel-i Âl-i Resul, TİEM 1958
  • Algül, Hüseyin (2009). Kerbela. istanbul: Ensar Neşriyat. ISBN 9789944704892. Erişim tarihi: 03.07.2015.
  • Yalsızuçanla, Sadık (2015). Kerbela, Kerbela Fatma’Nın Gözyaşı. istanbul: Palto Yayınevi. ISBN 9786059971768. Erişim tarihi: 03.07.2015.
  • Dede, Fırat (2002). Kerbela. Ankara: Yurt Kitap Yayın. ISBN 9789757076513. Erişim tarihi: 03.07.2015.
  • Yıldız, Bekir (2006). Kerbela. istanbul: İskele Yayıncılık. ISBN 9789759099954. Erişim tarihi: 03.07.2015.
  • Efendi, Hacı Nusretddin (2013). Kerbela Destanı. istanbul: Kurtuba Yayıncılık. ISBN 9786054577262. Erişim tarihi: 03.07.2015.
  • Erenler, Sadık. Kerbela Çiçekleri 2. istanbul: Can Yayınları. ISBN 9789756358801. Erişim tarihi: 03.07.2015.
  • Erenler, Sadık. Kerbela Çiçekleri 1. istanbul: Can Yayınları. ISBN 9786054039142. Erişim tarihi: 03.07.2015.
  • Bardakçı, Vehbi (2012). Kerbela Aşkın Kanadığı Yer. istanbul: Ozan Yayıncılık. ISBN 9786054723034. Erişim tarihi: 03.07.2015.
  • Yağmur, Sinan (2012). Kerbela Aşk’a Belâ: Hz. Hüseyin. istanbul: Profil Yayıncılık. ISBN 9789759963330. Erişim tarihi: 03.07.2015.
  • Yıldız, Bekir (2012). ve Zalim ve inanmış ve Kerbela. istanbul: Everest Yayınları. ISBN 9786051414881. Erişim tarihi: 03.07.2015.
  • Berktay, Ali (1996). Kerbela. istanbul: Mitos Boyut Yayınları. ISBN 9789758106097. Erişim tarihi: 03.07.2015.
  • Sertoğlu, Murat (2004). Kerbelâ. istanbul. ISBN 2789009945205. Erişim tarihi: 03.07.2015.

Tiyatro oyunları

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Kennedy, Hugh -- The Armies of the Caliphs: Military and Society in the Early Islamic State, Routledge, 2001
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2015. 
  3. ^ Donner 2010, ss. 157–160.
  4. ^ a b c d Madelung 2004, ss. 493–498.
  5. ^ Madelung 1997, ss. 322–323.
  6. ^ Jafri 1979, ss. 149–151.
  7. ^ Donaldson 1933, ss. 70–71.
  8. ^ Lammens 1927, s. 274.
  9. ^ Hitti 1961, s. 221.
  10. ^ Hawting 2002, s. 310.
  11. ^ Madelung 1997, s. 322.
  12. ^ Kennedy 2004, s. 88.
  13. ^ a b c Lewis 2002, s. 67.
  14. ^ Hawting 2000, s. 46.
  15. ^ Wellhausen 1927, s. 145.
  16. ^ a b Wellhausen 1927, ss. 141–145.
  17. ^ Lammens 1921, ss. 5–6.
  18. ^ http://www.sorularlaislamiyet.com/article/16947/hz-muaviye-hakkinda-genis-bilgi-verir-misiniz-hz-muaviye-ye-ehl-i-sunnet-alimlerinin-ve-bilhassa-imami-azam-hazretlerinin-bakisi-nasildir-hakem-olayi-hz-muaviye-nin-haksiz-oldugunu-kanitlar-mi.html 29 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. m.youtube.com/watc...
  19. ^ Howard-Johnston 2010, ss. 195–198.
  20. ^ Howard-Johnston 2010, s. 386.
  21. ^ a b Doç. Dr. Bahriye Üçok (1968). İslâm tarihi - Emevîler - Abbasîler, Sevinç Matbaası. AÜ İlahiyat Fakültesi. s.35
  22. ^ Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe, el-İmame ve’s-Siyase, Kahire 1967, c. 1, s. 162–163
  23. ^ a b Yılmaz, Hüseyin (2023). "Kerbela Olayı ve Günümüze Yansıması". Araştırma Makalesi; MANAS Din Bilimleri Dergisi. 2 (2). Erişim tarihi: 15 Temmuz 2024. 
  24. ^ Yaşar Kocadağ, “Tarihsel Açıdan Kerbela”, Ehl-i Beyt ve Kerbela, Ed: Fatih Kurt, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2022, s. 84.
  25. ^ a b "AMR b. ZÜBEYR b. AVVÂM". TDV İslâm Ansiklopedisi. 29 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2024. 
  26. ^ Ahmed Cevdet Paşa, Kısas, VIII. s.198
  27. ^ Clément Huart (1912), Histoire des Arabes, I. s.302
  28. ^ İbn Kuteybe, el-İmame ve’s-Siyase, c. 2, s. 5; Algül, Kerbelâ, s. 75–99
  29. ^ a b c Doç. Dr. Bahriye Üçok (1968). İslâm tarihi - Emevîler - Abbasîler, Sevinç Matbaası. AÜ İlahiyat Fakültesi. s.36
  30. ^ Taberî, Tarihu’l-Ümem ve’l-Mülûk, c. 6, s. 232
  31. ^ İbn Kuteybe, el-İmame ve’s-Siyase, c. 2, s. 5–6.
  32. ^ Taberi, Tarih, IV. s.37-7
  33. ^ Bazı kaynaklarda, Hüseyin bu konuşmasında anne babasının ve amcalarının İslam’a hizmetlerinden ve Muhammed’in kendisi hakkındaki methiyelerinden söz etmiş ve kanını akıtmanın büyük bir günah olacağını hatırlatmıştır. Ebû Mihnef, Maktel-i Hüseyn, s. 49-50, 130-138; İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, IV, 61-62.
  34. ^ a b "HÜSEYİN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 27 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2024. 
  35. ^ a b c Wellhausen 1901, s. 66.
  36. ^ Vaglieri 1971, s. 610.
  37. ^ a b Fuzuli, Hadikat'üs Süeda, 1971
  38. ^ a b Sarıçam İbrahim, Emevi-Haşimi İlişkileri, 1997
  39. ^ a b Hüseyin’in cesedinin, üç gün boyunca savaş alanında kaldığı aktarılmaktadır. Taberi. Tarih., IV. s. 45.
  40. ^ Vaglieri 1971, s. 611.
  41. ^ Wellhausen Julius (1901). Die Religios Politischen Oppositionsparteien Im Alten Islam. 
  42. ^ Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org (İngilizce). 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2024. 
  43. ^ a b Wellhausen 1901, s. 67.
  44. ^ Howard 1990, s. 163.
  45. ^ a b The History of al-Ṭabarī Vol. 19: The Caliphate of Yazīd b. Muʿāwiyah A.D. 680-683/A.H. 60-64 (İngilizce). State University of New York Press. 18 Haziran 2015. ISBN 978-1-4384-0714-2. 
  46. ^ a b c Doç. Dr. Bahriye Üçok (1968). İslâm tarihi - Emevîler - Abbasîler, Sevinç Matbaası. AÜ İlahiyat Fakültesi. s.37
  47. ^ Dîneverî, el-Ahbaru't-Tıval, s. 284-285.
  48. ^ Ya‘kubî, Tarih, II, 229.
  49. ^ Howard 1990, s. 169.
  50. ^ Lammens 1921, s. 172.
  51. ^ Taberî, Tarih., IV., s. 48-9.
  52. ^ "Devlet Tiyatroları'nda Kerbela". devtiyatro.gov.tr. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2015. 
  53. ^ "Şehir Tiyatroları'nda Kerbela". ibb.gov.tr. 20 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2015. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Muâviye</span> İslam Devletinin Aliden sonraki halifesi ve Emevi Hanedanının kurucusu

Muaviye bin Ebu Süfyan, İslam Devleti'nin Hasan'dan sonraki halifesi ve Emevi Hanedanı'nın kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Kufe</span> Güney Irakta Halife Ömerin emriyle Sa‘d b. Ebû Vakkas tarafından kurulan şehir

Kûfe, Irak'ın Necef ilinde (muhafaza) bir şehir.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin</span> Alinin oğlu, Şianın 3. imamı, sahabe

Hüseyin bin Ali bin Ebu Talib, İslâm peygamberi Muhammed'in torunudur. Dördüncü Hâlife olan Ali bin Ebu Talib'in oğludur. Annesi, Muhammed'in kızı Fatıma Zehra’dır. On İki İmâmlar'ın üçüncüsü olan Hüseyin bin Ali, İslam Devleti’nin bir Emevî saltanatına dönüşmemesi için mücadele vermiş ve Emevîler tarafından öldürülmüştür. Soyundan gelenler Hüseynî ya da Seyyid olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Zübeyr bin Avvâm</span> Muhammedin halası Safiyyenin oğlu, sahabe

Zübeyr bin Avvam ya da Zübeyr bin el-Avvam (Arapça:الزبير بن العوام, İslâm peygamberi Muhammed bin Abdullah'ın halası Safiyye'nin oğludur. Cennetle müjdelenen on sahabiden birisidir. Muhammed'in eşi Hatice'nin kardeşinin oğludur.

<span class="mw-page-title-main">I. Yezîd</span> Emevîlerin ikinci halifesi

Yezîd bin Muâviye, Emevîlerin ikinci halifesi.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Fitne</span> Emevi Dönemi Müslüman iç savaşı (680-692)

İkinci Fitne veya Erken İslam Tarihinde İkinci İç Savaş, Emevi hakimiyetinin başlarında I. Muaviye’in ölümüyle birlikte baş gösteren siyasi / askeri çatışmalardan oluşan karışıklık dönemi. Dönemin tarihi üzerinde tarihçiler arasında ittifak sağlanmamışsa da, en çok kabul gören görüş, İkinci Fitne’nin 680-692 yılları arasında olduğudur.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah bin Zübeyr</span> sahabe

Abdullah bin Zübeyr, İkinci Emevi halifesi Yezid'e biat etmeyerek isyan başlatan ve Mekke'de karşı halifeliğini ilan ederek 692'deki öldürülüşüne kadar Emevilerle mücadele eden tabiin.

<span class="mw-page-title-main">II. Muâviye</span> emevilerin üçüncü halifesi

II. Muaviye, Emeviler'in üçüncü halifesi. Halifeliğe babası I. Yezid'in ölümünden sonra geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah bin Zübeyr İsyanı</span>

Abdullah bin Zübeyr İsyanı; Yezid'e sadakat yemin etmeyenlerin diğer bir başkanı olan Ebu Bekir'in torunu ve Peygamber'in yakın sahabilerinden Zübeyr bin Avvam'ın oğlu Abdullah bin Zübeyr'in çıkardığı isyandır.

<span class="mw-page-title-main">Muhtar es-Sekafî</span> Siyasetçi ve teolog (622-687)

Muhtar es-Sekafî, Ali'nin oğullarından olan Muhammed bin Hanefiyye'nin imam olması gerektiğini benimseyen Muhtariyye hizibinin kurucusu.

Ömer bin Sa'd, Sahabelerden ve Aşere-i Mübeşşere'den Sa'd bin Ebû Vakkas’ın oğludur. Doğum tarihi hakkında farklı rivayetler vardır. Bir rivayete göre Muhammed bin Abdullah hayatta iken, diğer bir rivayette ise Ömer bin Hattab'ın halifeliği döneminde dünyaya gelmiştir. Babası Sa’d bin Ebî Vakkas ile birlikte Irak’ın fethine katılan İbni Sa’d, Emevîler döneminde Merv ve Rey vâliliklerinde de bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ümmü Gülsüm bint Ali</span>

Ümmü Gülsüm bint Ali,, Muhammed'in torunu, Ali ile Fatıma'nın kızı. Sünni ve bazı Şii kaynaklara göre Ömer'in eşidir.

<span class="mw-page-title-main">Ubeydullah bin Ziyâd</span>

Ubeydullah bin Ziyad bin Ebih, Emevîler'in Irak valisi.

<span class="mw-page-title-main">Aynülverde Muharebesi</span> Ocak 685in başlarında Emevi ordusu ile Tevvâbîn arasında yapılan muharebe

Aynülverde Muharebesi Ocak 685'in başlarında Emevî ordusu ile Tövbe edenler (Tevvâbîn) arasında savaştır. Tevvâbîn, Muhammed'in bir sahabesi olan Süleyman bin Surad liderliğindeki Ali yanlısı Kufe'de, 680 yılında Emevîlere karşı ayaklanan bir gruptu. Ali yanlısı Kufeliler, Hüseyin'i Emevî halifesi I. Yezîd'e karşı ayaklanmaya çağırdılar, ancak daha sonra 680'de Kerbelâ Olayı'nda öldürüldüğünde ona yardım edemediler. Başlangıçta küçük bir yeraltı hareketi olan Tevvâbîn, Yezid'in 683'te ölümünden sonra Irak'ta yaygın bir destek gördüler. Ubeydullah bin Ziyâd komutasındaki büyük bir Emevî ordusunun Irak'a saldırı başlatmaya hazırlandığı kuzey Suriye'ye ayrılmadan kısa bir süre önce destekçilerinin çoğu tarafından terk edildiler. Resulayn'da çıkan üç gün süren savaşta küçük Tevvâbîn ordusu imha edildi ve İbn Surad da dahil olmak üzere üst düzey liderleri öldürüldü. Bununla birlikte, bu savaş, Muhtar es-Sekafî'nin daha sonraki daha başarılı hareketi için bir öncü ve motivasyon kaynağı olduğunu kanıtladı.

Süleyman bin Surad el-Khuza'i, İslam peygamberi Muhammed'in torunu Hüseyin'nin ölümünün intikamını almak için İkinci Fitne sırasında Tevvâbîn hareketine liderlik eden Kufeli ve Ali yanlısı bir liderdir. İlk Fitne sırasında dördüncü halife Ali'nin yanında savaşlara katılmıştı, ancak bazen onun kararlarını onaylamamıştır. I. Muâviye'nin ölümünden sonra, Ali'nin oğlu Hüseyin'i isyana çağıran Kûfelilerin en önde geleniydi. Hüseyin'in 680'de Kerbelâ Olayı'nda Hüseyin'i desteklemeyi başaramadığı ölümünden sonra, İbn Surad ve Kufe'nin diğer bazı Ali destekçileri, onun ölümünün intikamını almak için kendilerini feda ettiler.

<span class="mw-page-title-main">Mekke Kuşatması (683)</span>

Mekke kuşatması, Eylül-Kasım 683'te gerçekleşiş İkinci Fitne'nin ilk çatışmalarından biridir. Mekke şehri, Emevi I. Yezîd'in Halifeliğe hanedan verasetinin en önde gelen meydan okuyanlardan biri olan Abdullah bin Zübeyr için bir sığınaktı. İslam'ın diğer kutsal şehri yakındaki Medine de Yezid'e isyan ettikten sonra Emevi hükümdarı Arabistan'a boyun eğdirmek için bir ordu gönderdi. Emevi ordusu Medinelileri yenip şehri ele geçirdi, ancak Mekke bir ay süren kuşatmaya direndi ve bu sırada Kâbe yangınla hasar gördü. Yezid'in ani ölüm haberinin gelmesiyle kuşatma sona erdi. Emevi komutanı Husayn bin Nümeyr, İbnü'l-Zübeyr'i kendisiyle birlikte Suriye'ye dönmesi ve Halife olarak tanınması için boşuna ikna etmeye çalıştıktan sonra, güçleriyle birlikte ayrıldı. İbnü'l-Zübeyr, iç savaş boyunca Mekke'de kaldı, ancak yine de kısa süre sonra Müslüman dünyasının çoğunda Halife olarak kabul edildi. 692 yılına kadar Emeviler, Mekke'yi yeniden kuşatıp ele geçirerek iç savaşı sona erdiren başka bir ordu gönderebildiler.

<span class="mw-page-title-main">Mercirahit Muharebesi (684)</span>

Mercirahit Muharebesi İkinci Fitne'nin ilk çatışmalarından biridir. 18 Ağustos 684'te, Halife Mervan I komutasındaki Emevileri destekleyen Yaman aşiret konfederasyonunun Kelb ağırlıklı orduları ile kendisini Halife ilan eden Mekke merkezli Abdullah ibn al- Zübeyr arasında gerçekleşmiştir. Kelb zaferi, Emevilerin Bilad al-Sham üzerindeki konumunu sağlamlaştırdı ve İbnü'l-Zübeyr'e karşı savaşta nihai zaferlerinin yolunu açtı. Bununla birlikte, aynı zamanda, Emevi Halifeliğinin geri kalanı için sürekli bir çekişme ve istikrarsızlık kaynağı olacak olan Kays ve Yaman arasında acı bir bölünme ve rekabet mirası da bıraktı.

Hem Sünniler hem de Şiiler, İslam'ın en kutsal üç mekanının sırasıyla Mekke'deki Mescid-i Haram ; Medine'deki Mescid-i Nebevi; ve Kudüs'teki Mescid-i Aksa olduğu konusunda içtihat birliğindedirler.

Numan bin Beşir, İslam peygamberi Muhammed'in sahabisi ve Emevi komutan ve devlet adamı.

Bu sayfada, 680'lerde Emevi Halifeliği'nde yaşanan olaylar yer alıyor.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.