Kenin-Lopsan Monguş

Monguş Kenin-Lopsan (Tıva Türkçesi: Кенин-Лопсаң, Моңгуш Борах-оглу (Kiril alfabesi); Kenin-Lopsan, Monguş Borah-oglu (Latin alfabesi); 10 Nisan 1925 - 10 Şubat 2022^[1]), Tuva yazar. Tıva adlı Türk ülkesinde, Höndergey Çöön-Hemçik bölgesinde Çaş-tal denilen yerde doğmuştur. Tuva Türklerinden kültürel aktivist, şair, yazar, gazeteci, tarih bilimi doktoru, etnograf, folklorist, Tuva ulusunun millî yazarı ve Tuvanın meşhur kamı yani şamanıdır.^[2]^[3]

Biyografi ve bilim çalışmaları

Babası Keldegey-oglu Bora-Hoo Monguş, avcıdır, hikâyecidir. Annesi Sat Şiijek-uruu(kızı) Sendin-maa. On kız ve beş erkek kardeşi arasında altıncısıdır.^[4] 1938 yılı itibarıyla Bedik-Tey ilköğretim okuluna başlamıştır. Üçüncü sınıfta Çadan şehrinde okula devam etmiştir. 1966 yılının Mart ayından sonra Tuva Cumhuriyeti Aldan-Maadır adlı ulus müzesinde çalışmaya başlamıştır.

Edebi ve sanatlık kişiliği

Yazmış olduğu romanları arasında «Юрта табунника», «Buyan Badırgı» sayılabilir. Ayrıca çevirmenlik yönü de vardır.

Bütün eserleri

2 tоmnug çоgааldаr çıındızı (Kızıl, 1975),
Çоgааldаr çıındızı (Kızıl, 1993);
«Ulug оruk» (Kızıl, 1956),
«Оktyabrnıñ оglu-dur mеn» (Kızıl, 1959),
«Biçii bаşkı» (Kızıl, 1963),
«Çаlgınım» (Kızıl, 1967),
«Tаnаа-Hеrеl» (Kızıl, 1986),
«Gоlоsа» (Kızıl, 1984),
«Slеdı» (Mоskvа, «Sоvrеmеnnik», 1989),
«Tölgе» (Kızıl, 2003);
«Ulug-Hеmniñ şаpkını» (Kızıl, 1965),
«Hеrееjеnniñ çоrgааrаlı» (Kızıl, 1971),
«Dееrniñ körünçüü» (Kızıl, 1974),
«Tеniñ sаmı» (Kızıl, 1976),
«Hаyırаlıg Kаlçаn-Şilgi» (Kızıl, 1978),
«Çılgıçınıñ öö» (Kızıl, 1980),
«Kırgаn-аvаy öpеy ırı» (Kızıl, 1984),
«Kаldаrаk» (Mоskvа, «Dеt. lit.», 1985),
«Nаstigаyuşçiy ptitsu» (Mоskvа, Dеt. lit., 1985),
«Аzаnıñ biçyеzi kоnçug» (Kızıl, 1989),
«Tuvinkа» (Mоskvа, «Sоvеtskiy Pisаtеl», 1990),
«Аldın çürеk» (Kızıl, 1992),
«Tıvа çоnnuñ burungu ujurlаrı» (Kızıl, «Nоvоsti Tuvı, 1995»),
«Tıvа çаñçıl» (Mоskvа, «Trоykа». 1999),
«Çitkеn urug» (Kızıl, 2000).
«Buyan-Bаdırgı» (Kızıl, 2000)

Bibliyografya

Kenin-Lopsan M.B. Обрядовая практика и фольклор тувинского шаманства., Нб.: «Наука», Сибирское отделение., 1987, 165 стор.
Kenin-Lopsan M.B. Tıva humnarnın algıştarı (Тыва хумнарнын алгыштары) / Алгыши тувинских шаманов., Kızıl, 1995 (тувин. і рос.)^[5]
Kenin-Lopsan M.B. Buyan Badırgı («Буян-Бадыргы»), двухтомный роман-эссе, 2000
Kenin-Lopsan M.B. Tuva şamanlarının mifleri (Мифы тувинских шаманов)., Kızıl, 2002^[6]
Kenin-Lopsan M.B. Oytulaaş (Ойтулааш). Любовная лирика., Кызыл, 2004
Kenin-Lopsan M.B. Дыхание Черного Неба. Мифологическое наследие тувинского шаманства., М.: «Велигор», 2008
Kenin-Lopsan M.B. Tıva şamanları (Тувинские шаманы)., М.: «Маска», 2009, 328 стор.

Kaynakça

^ "Kenin-Lopsan uçmağa vardı". Tıva Cumhuriyeti Resmi Portalı. 8 Ağustos 2018 tarihinde |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) arşivlendi. Eksik ya da boş |url= (yardım)
^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014.
^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014.
^ http://www.tuvatour.travel/attractions/116-shaman.html ^[]
^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014.
^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014.