Kendi adına imza yetkisi

HMONP olarak kısaltılarak kullanılan "Habilitation à exercer la Maîtrise d’œuvre en Nom Propre" (Türkçe Kendi Adına İmza Yetkisi), Fransa'da mimarlık devlet yüksekokulları veya benzerlerinden mezun olarak Mimarlık Devlet Diploması (diplôme d’État d’Architecture - DEA) veya dengi bir diploma sahibi olan kişilerin katılmaya hak kazandıkları mesleki eğitim kursunun başarıyla tamamlanması sonucunda elde edilen bir yetkidir.^[1]

Fransa'ya özgü bir sistem olan HMONP yetkilendirmesi, 10 Nisan 2007'de yürürlüğe giren bakanlık kararnamesi ile düzenlenmiştir.^[2]

Fransa Mimarlar Odası'na kayıt yaptırabilmek, mimar unvanı taşıyabilmek, mimarlık firması açabilmek ve inşaat ruhsatı almak için kendi adlarına imza atabilmek için zorunlu kılınmış bir yetki belgesidir.

Fransa'da mimarlık eğitimi, 2007 yılında ülke çapında uygulanan bir reformdan geçirilmiştir. 2007 reformu öncesinde, altı yıllık mimarlık eğitimini başarıyla tamamlayan mimarlık okulu öğrencileri, "Devlet Diploması Sahibi Mimar Diploması" (Diplôme d'architecte diplômé Par Le Gouvernement - DPLG) adını taşıyan mezuniyet belgesine ve dolayısıyla DPLG unvanına hak kazanıyorlardı. Bu unvanın açılımda diploma kelimesinin iki kere tekrarlanmasının sebep olduğu zorluklar yüzünden unvan, günlük dilde Mimar DPLG (Architecte DPLG) olarak kullanılıyordu. Yasal hiçbir geçerliliği olmayan bu terim, içinde geçen mimar kelimesi sebebiyle suistimal edilebiliyor ve Mimarlar Odası'na kayıtlı olmayan mimarlık yüksekokulu mezunları tarafından da kullanılabiliyordu. Mimarlık eğitimi, mimarlık mesleğinin kapsamı ve mesleğin icrası gibi konular tertiplemeyi amaçlayan Fransa Mimarlar Odası,^[3] 2007 yılında mimarlık eğitiminin bir reformdan geçirilmesi gerektiğini dile getirdi.

Bu girişimin sebep olduğu reform sonucunda Fransız Mimarlık Devlet Yüksekokulları, Avrupa Standartları’yla uyumlu olan Lisans - Yüksek Lisans - Doktora sistemi (Cycle LMD) kapsamına alındı. Lisans ve Yüksek Lisans eğitimlerini başarıyla tamamladıktan sonra Fransa Mimarlar Odası’na kayıt yaptırmak suretiyle mimar unvanını elde etmek isteyen mimarlık okulu mezunları için İmza Yetkisi Eğitimi (Habilitation à exercer la Maîtrise d’Oeuvre en Nom Propre - HMONP) zorunlu kılındı. Bu sayede mimar unvanının kullanımına yeni bir sınırlandırma getirildi.

Bu karar doğrultusunda Fransa’da halen güncel olan mimarlık diplomaları ve unvanları aşağıdaki gibi düzenlendi^[4]

10 Nisan 2007'de yürürlüğe giren bakanlık kararnamesine göre, HMONP bir diploma niteliği taşımamaktadır.^[5] Bu kararnameye göre HMONP, ilgili makamlar tarafından verilen bir mesleki eğitim kursu tasdiknamesidir. HMONP eğitimi, toplam 150 saatlik teorik dersler ve en az 6 aylık bir zorunlu stajdan oluşmaktadır.^[6]

Mimarlık alanında yüksek lisans eğitimlerini başarıyla tamamladıktan sonra Mimarlık Devlet Diploması (diplôme d’État d’Architecture – DEA), Mimarlık Özel Okulu Diploması (diplôme de l'École Spéciale d'Architecture - DESA) veya mimarlık eğitimi denklik diploması sahip olan öğrenciler HMONP eğitimine başvurmaya hak kazanırlar. Kayıt işlemlerinin gerçekleştirilmesi için ön koşul, üç taraflı HMONP sözleşmesinin imzalanmasıdır. Bu sözleşme; öğrenci adayı, zorunlu stajını gerçekleştireceği mimarlık firması ve HMONP eğitimi sağlayacak olan mimarlık devlet yüksekokulu arasında düzenlenir ve imzalanır.

HMNOP eğitiminin tamamlanması için öğrenci, aşağıdaki şartların tamamını yerine getirmelidir :

• 150 saatlik teorik derse katılım, sınav ve ödevlerin toplamından ders geçme notu almak;
• Bir mimarlık firmasında en az 6 ay çalışarak mimari projenin bütün safhaları ve mimarlık firması işleyişi üzerinde tecrübe edinmiş olmak ;
• Mimarlıkla ilgili bir konuda yazmış olduğu tezden « Başarılı » notu almak
• Meslek erbapları karşısında gerçekleştireceği tez savunmasından « Başarılı » notu almak

Sorumlu dersi bulunmayan öğrenciler HMONP yetki belgesine hak kazanırlar. Bu şartları üstün başarıyla yerine getiren öğrenciler ise belgelerinde « Jürinin tebrikleri » (Félicitations du jury) adı verilen başarı unvanına layık görülürler.

Bu eğitime alternatif olarak, en az 3 yıl boyunca bir mimarlık firmasında çalışmış olan Devlet mezunu mimarlar (Architecte diplômé d’État – ADE) adaylık dosyalarını sundukları takdirde, Mesleki tecrübe denetimi (Validation des Acquis de l'Expérience - VAE) adı verilen sistem sayesinde HMONP belgesine hak kazanabilirler.^[6]

HMONP belgesine hak kazanan devlet mezunu mimarlar (Architecte diplômé d’État - ADE); Fransa Mimarlar Odası'na kayıt yaptırabilirler, mimar unvanı taşıyabilirler, mimarlık firması açabilirler, inşaat ruhsatı almak için kendi adlarına imza atabilirler.^[7][8]

10 Nisan 2007'de zorunlu kılındığından beri, HMONP eğitimi Fransa'da ihtilaf konusu olmuştur. Mimarlık Mesleğini Koruma Derneği (l'Association Défense Profession Architecte - DPA)^[9] tarafından çelişkili bulunup, aşağıdaki konularda gibi eleştirilmiştir:^[10]

• HMONP, Lisans - Yüksek Lisans - Doktora sistemi (Cycle LMD) kapsamında olmadığı için diploma niteliği taşımamaktadır. Dolayısıyla kapsamı mimarlık yüksekokullarının sağladığı bir tasdiknameden öteye geçemez.
• Mimar unvanı bu reform yüzünden iki kategoriye ayrılmıştır : imza yetkisi ve inşaat ruhsatı olan mimarlar (HMONP) ve Mimarlık Devlet Diploması (diplôme d’État d’Architecture - DEA) olanlar. DEA sahibi kişiler mimarlık mesleğini ancak kısıtlı olarak icra edebilirler ve yetkileri bir mimarlık firmasında kontratlı çalışmaktan öteye geçemez.
• HMONP belgesi mimarların işgücü piyasasındaki yerlerini büyük ölçüde kısıtlamaktadır. Yeni mezunların HMONP eğitimine başvuru ve kayıt koşulları mesleki veya pedagojik başarı kriterlerine göre değil ; zorunlu stajlarını gerçekleştirebilecekleri bir mimarlık firmasında iş bulabilme imkanlarına göre düzenlenmiştir. Bu staj için gerekli iş sözleşmelerinin maaş ve benzeri şartları ise idari yasalarla kısıtlandırılmıştır.^[11] Yukarıda bahsi geçen üç taraflı sözleşmenın 13 maddesine uygun olarak sözleşmeyi imzalamayı kabul edecek bir mimarlık firması bulmak ise öğrencilerin eğitimlerini tamamlamalarına zorlu bir engeldir.
• HMONP eğitimi çerçevesinde gerçekleştirilen mesleki eğitim kursu, 10 Nisan 2007'de yürürlüğe giren bakanlık kararnamesinin 4. Maddesine göre, mimarlık devlet yüksekokulları tarafından düzenlenmesi zorunlu kılınmasına rağmen, öğrenci adaylarının seçimi, müfredat ve tasdiknameyi layık gören jüri gibi konularda meslek erbapları söz sahibi olmaktadır.