Kemal Kaya Efendi - Turkipedia


Kemal Kaya Efendi كمال کایا افندﻯ
Doğum	İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Bağlılığı	Osmanlı İmparatorluğu
Branşı	Osmanlı Ordusu
Çatışma/savaşları	Kafkasya Cephesi

Kemal Kaya Efendi (Osmanlıca: كمال کایا افندﻯ), Osmanlı İmparatorluğu ve Kuomintang ordusunda görev yapmış bir Osmanlı subayıydı.^[1] Almanya ve Paris'te okudu, I. Dünya Savaşı sırasında Kafkasya'da Von Epp komutasında savaştı.

Mustafa Kemal Atatürk tarafından Türkiye dışına sürgüne gönderildikten sonra başka yine kendisi gibi sürgüne gönderilen başka bir subay ile Doğu Türkistan'a girdi.^[2]

1930'da Jin Shuren tarafından Sincan'dan sınır dışı edildikten sonra Ma Zhongying'in hizmetine girdi^[3] ve Jin Shuren'den intikamını almak için kendisini Sincan'a saldırmaya teşvik etti. Çin Kuomintang hükûmeti, bağımsız dış politikası nedeniyle Jin Shuren'in görevden alınmasını istedi. Kemal, Ma Zhongying'in Kuomintang 36. tümeninin (Ulusal Devrimci Ordusu) kurmay başkanı olarak görev yaptı.

Kemal, Sincan'da iken Sven Hedin ile tanıştı. O zamana kadar, Sincan ve Kansu'dan bıkmıştı ve memleketi Türkiye'ye geri dönmek istedi.

1934'te Kumul'da Sovyet yanlısı güçler tarafından yakalandı ve Urumçi'ye gönderildi. Hapsedilmek veya idam edilmek yerine, Sincan'da Yol İnşaatı Komiseri ilan edildi. Bu nedenle, diğerleri gibi hapsedilmediği ve idam edilmediği için Sovyet ajanı olduğu iddia edildi.

Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'ne danışmanlık yapan, Japonlarla işbirliği yapan ve Turancılık hedefleri olan başka Jön Türkler'in aksine Kemal Kaya Efendi Turancılık ile ilgilenmedi.

Kaynakça

^ Hasan Oraltay, Kazak Türkleri: Hürriyet Uğrunda Doğu Türkistan, Türk Kültür Yayını, 1976, p. 82. 23 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Andrew D. W. Forbes (1986). Warlords and Muslims in Chinese Central Asia: a political history of Republican Sinkiang 1911–1949. Cambridge, England: CUP Archive. s. 242. ISBN 0-521-25514-7. 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021.
^ Michael Barry Miller, Shanghai on the Métro: Spies, Intrigue, and the French between the Wars, University of California Press, 1994, 978-0-520-08519-0, p. 297. 14 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İsa Yusuf Alptekin</span> Uygur aktivist

İsa Yusuf Alptekin, Çin Cumhuriyeti'nin ilk döneminde Uygur siyasetçisi ve Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin genel sekreteri.

Osman Batur, Doğu Türkistan'ın bağımsızlığı için mücadele etmiş olan direnişçi lider. Altay Kazaklarındandır. 20. yüzyılın ilk yarısında Çinliler ve Ruslara karşı bağımsızlık mücadelesi vermiş ve 1951 yılında Çinliler tarafından idam edilmiştir.

Doğu Türkistan Cumhuriyeti, bugünkü Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzey kesminde Gulca 'da 12 Kasım 1944'te Sovyetler Birliği siyasi müdahalesi ve Kızıl Ordu'nun askerî desteğiyle kurulan, 20 Ekim 1949'da Çin Komünist Partisi'ne itaat eden ve Aralık 1949'de Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun bölgeye konuşlandırılmasıyla Çin'e ilhak edilen cumhuriyet.

Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti, bugünkü Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde kurulmuş cumhuriyet.

Doğu Türkistan veya Uyguristan, bağlam ve kullanıma bağlı olarak birden çok anlamı olan bir terimdir. Doğu Türkistan, Orta Asya'nın orta bölümünde yer alan Büyük Türkistan'ın doğu kesimidir. "Doğu Türkistan" kavramının coğrafî kapsamı, farklı zamanlarda ve farklı belgelerde hep farklılık göstermiştir; kimi kaynaklara göre Tarım Havzası bölgesini – yani günümüz Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nin güney ve batı kesimlerini – kimi kaynaklara göre Xinjiang'ın tümünü kapsar.

Dünya Uygur Kurultayı (DUK), Sincan Uygur Özerk Bölgesi içindeki ve dışındaki Uygurların hak ve çıkarlarını savunmayı amaçlayan, sürgüne gönderilmiş Uygurların oluşturduğu uluslararası bir örgüttür. Uygurların sesini dünyaya duyurmak hedefiyle yola çıkan örgütün şimdiki başkanı Dulkun Isa, onursal başkanı ise Rabiye Kadir 'dir. Çin tarafından terör örgütü olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hoca Niyaz</span>

Hoca Niyaz, Hoca Niyaz Hacı olarak da bilinir, Sincan'da önce Kumul Hanlığı, sonra Çinli hükümdar Jin Shuren, sonra da Hui savaş ağası Ma Zhongying'e yönelik isyanlarda önderlik yapmış Uygur bağımsızlık hareketi lideri idi. Hoca Niyaz, Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti'nin Kasım 1933'teki kuruluşundan cumhuriyetin 1934 yılındaki teslim oluşuna kadar bu kısa ömürlü cumhuriyetin ilk ve tek başkanı olmakla hatırlanır.

Sincan Eyaleti veya Xinjiang Eyaleti, Çin Cumhuriyeti'nin eski bir eyaletidir. İlk başta 1884 yılında Çing Hanedanı'nın bir eyaleti olarak kurulmuş Xinjiang Eyaleti'nin kapsadığı toprakların çoğu artık 1955 yılında Çin Halk Cumhuriyeti devleti tarafından kurulmuş Sincan (Xinjiang) Uygur Özerk Bölgesi'nde bulunur. Kuomintang'ın Çin İç Savaşı'nı kaybetmesi sonrasında Xinjiang Eyaleti'nin özgün eyalet hükûmeti, "Sinkiang Eyalet Hükümeti Ofisi" (新疆省政府辦事處) ismi altında Taipei'ye taşındı, fakat 1992 yılında bu kuruluş feshedildi.

Sabit Damolla Abdülbeki, Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin başbakanı ve Doğu Türkistan bağımsızlık hareketi lideri olan Uygur siyasetçi. Damolla, Jin Shuren'in Sincan eyalet hükûmetine karşı Kumul İsyanı'na ve daha sonra cumhurbaşkanı Hoca Niyaz'a karşı isyana önderlik etti.

Kumul İsyanı, 1931-1934 yılları arasında Sincan'da Kumul Uygurları tarafından başlatılan bir isyandı. İsyan, Sincan valisi Jin Shuren'i devirmek isteyen Hui General Ma Zhongying tarafından çıkarıldı.

Seyyid Ahmed Tevfik Bey Şerif Efendi, Suriyeli Arap gezgin ve siyasetçi. Suudi Arabistan kralı İbn Suud'un hizmetinde iken 1932'de Sincan'a seyahat etti. Çinli Müslüman Daotai Ma Shaowu tarafından sınır dışı edildi. 26 Ağustos'ta Kaşgar vahalarına ulaştı. Çin Cumhuriyeti hükûmetine sadık 36. Tümenin Çinli Müslüman kuvvetlerine karşı savaşan Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin Uygur ve Kırgız Türk Müslüman savaşçılarına katıldı. Tevfik Bey bir Pan-İslamcıydı.

Jin Shuren, 1928-1933 yılları arasında Sincan valisi olarak görev yapan bir Çinli savaş ağası. Yaklaşık beş yıl süren egemenliği, yolsuzluk, baskı ve aksamadan kaynaklanan istikrarsızlık ile karakterize edildi. Etnik ve dini çatışmalar yoğunlaştı ve rejimine karşı sayısız isyanla ve nihayetinde çöküşüyle sonuçlandı.

Sheng Shicai, 1933-1944 yılları arasında Sincan eyaletini yöneten bir Çinli siyasetçi ve savaş ağası.

<span class="mw-page-title-main">Yulbars Han</span>

Yulbars Han, Uygur aşiret lideri ve Çin İç Savaşı sırasında Kuomintang generali.

Sovyetler Birliği'nin Sincan'ı işgali, 1934'te Sovyetler Birliği'nin Çin'in kuzeybatı Sincan eyaletinde askerî harekâtıydı.

Sincan İslam Ayaklanması, 1937 yılında Sincan'ın güneyinde çıkan bir ayaklanmaydı. Ayaklanma, Sovyet yanlısı Sheng Shicai yönetimine karşı Ulusal Devrimci Ordu'nun 36. Tümeni tarafından kısmen desteklenen Küçük Ahund liderliğindeki 1.500 Uygur Müslüman tarafından çıkarıldı.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Türkistan Millî Ordusu</span>

Doğu Türkistan Millî Ordusu veya İli Millî Ordusu, İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin silahlı kuvvetleriydi.

Çin Halk Cumhuriyeti'nin Sincan'ı ilhakı veya Çin tarihyazımına göre Sincan'ın Barışçıl Kurtuluşu, 13 Ekim 1949 tarihinde Çin İç Savaşı'nın sonlarında Sincan eyaletinin Çin Cumhuriyeti yönetiminden Çin yönetimine geçmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Alihan Töre</span>

Alihan Töre, İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı olan Özbek asıllı siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Pavel Pappengut</span>

Pavel Petrovich Pappengut, Rus asker.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.