İçeriğe atla

Kells Kitabı

Kells Kitabı (tahmini M.S. 800) Yukardaki süslemeler 292. sayfada Yuhanna İncilinin giriş kısmındandır.
Folio 32 İsa'yı tahta oturur şekilde gösterir.

Kells kitabı (İrlandaca: Leabhar Cheanannais) (bazen Columba kitabı olarak da bilinir.) Yeni Ahit'in içerdiği dört incil ile önsöz niteliğindeki bazı metinleri ve kanon tablolarını içeren işlemeli el yazması kitap. Latince yazılmış olan kitap şu anda Dublin'de Trinity College kütüphanesine ait bir müzede durmaktadır. Kelt rahipleri tarafından 800 yıllarında veya daha önceleri yazılmıştır. İncil metinleri büyük ölçüde Vulgata'dan kopyalanmıştır. Buna karşın bazı pasajlar Venus Latina olarak tanınan daha eski incil versiyonlarından kopyalanmıştır. Batı kaligrafisinin bir şaheseri ve Insular art'ın doruk noktası olarak kabul edilir. Aynı zamanda İrlanda'nın en güzel ulusal hazinelerinden biri olarak tanınır.

Kells kitabının çizimleri ve işlemeleri diğer bütün işlemeli Yeni Ahit kitaplarına göre daha abartılı ve karmaşıktır. Kitabın süslemeleri geleneksel Hristiyan ikonografisi ile Insular sanatının şatafatlı sarmal motiflerini birleştirir. İnsan, hayvan ve mitolojik yaratık figürleri, kelt düğümleri ve canlı renklerdeki örgülü modeller ile birlikte kitaba canlılık kazandırır. Bu minik dekoratif öğelerin birçoğu Hristiyan sembolizmi ile beslenmiştir ve daha sonraki dönemlerde önemli çizimlerin teması haline gelmiştir.

Elyazması günümüzde 340 folyodan oluşur ve 1953'ten beri 4 cilt halindedir. Sayfalar iyi kaliteli dana derisi vellum üzerine yazılmıştır. Süslemelerde daha önceleri rastlanmayan bir incelik vardır. Bunlardan 10 tam sayfa resimlerden oluşur. Metin sayfaları ise süslü baş harfleri ve satırlar arasına konulan minyatürlerle canlı bir görünüme kavuşturulmuştur. Bu özellikleri ile kitap Insular sanatının enerjik ve anti-klasik yapısının en uç özelliklerini de gösterir. Insular majiskül denilen yazıyla kaleme alınan kitabın en azından üç farklı yazmanı vardır. Yazımda demir mazı mürekkebi kullanılmış, renkler için ise uzak ülkelerden getirilmiş farklı maddeler kullanılmıştır.

Elyazması adını, yüzyıllar boyu korunmuş olduğu Kells manastırından almıştır. Bugün Dublin'deki Trinity College kütüphanesinde halka açılmış durumdadır. Kütüphane genellikle aynı anda dört ciltten ikisini gösterime açık tutar ve bunlardan birini ana resimleri diğerini ise tipik metin sayfalarını göstermek için kullanır. Elyazmasının tamamı kütüphanenin Digital Collections10 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. portalinden izlenebilir.

Tarihçe

Köken

Lindisfarne incili'nin Matta İncilinin başlangıcı olan 27. folyosu. Liber generationis yazısının olduğu incipit sayfası. Bu sayfayı Kells kitabının karşılığı olan >şuradaki< sayfasıyla, özellikle Lib monogramını karşılaştırın.

Kells kitabı, Insular stil olarak bilinen elyazması grubunun en güzel ve en ünlü olanlarından biridir. Bu elyazması eserler, 6. yüzyılın sonu ile 9. yüzyılın başları arasında İrlanda, İskoçya ve İngiltere'deki manastırlarında ve İrlanda-İskoç ve Anglosakson misyonerliği temelinde kıta Avrupa'sında kurulmuş olan manastırlarda yazılmıştır.[1] Bu elyazması türünün diğer örnekleri arasında Cathach of St. Columba, Bobbio Orosius, Durham Dean and Chapter Library'de bulunan Gospel Book Fragment (hepsi 7. yüzyılın başlarına ait) ve Book of Durrow (7. yüzyılın ikinci yarısı) yer alır. 8. yüzyılın başlarındaki örnekler için ise Durham incili, Echternach incili, Lindisfarne incili (sağdaki ilustrasyonda görülüyor) ve Lichfield incili sayılabilir. Diğer bazı örneklerle birlikte St. Gall Gospel Book 8. yüzyılın sonlarına Book of Armagh (807–809) ise 9. yüzyılın başına aittir.[2] Araştırmacılar bu elyazmalarını artistik tarzları, yazım biçimleri ve metinsel geleneklerindeki benzerlikleri göz önüne alarak aynu grupta toplarlar. Kells kitabındaki süslemelerin iyice olgunlaşmış olması, bu kitabın bu listenin sonlarına, 8. yüzyılın sonları ile 9. yüzyılın başlarına koyulmasın neden olmuştur. Kells kitabı daha önceki elyazmalarında görülen ikonografik ve stilistik geleneklerin birçoğunu izler. Örneğin kitabın Incipit sayfalarındaki süslü harflerden oluşan şekiller, şaşırtıcı biçimde diğer Insular incillerdekilerle süreklilik gösterir. Bir başka örnek olarak Lindisfarne incili ve Kells kitabının Matta incili incipit sayfaları verilebilir. (Karşılaştırma için bakınız:Kells ve Lindisfarne)

Kaynakça

  1. ^ Henry 1974, 150.
  2. ^ Tüm elyazmaları ve tarihler şu kaynakta tartışılmıştır: Henry 1974, 150-151.


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mukaddime</span> İbn-i Haldunun, 1375te Kalatu ibn Seleme adlı kalede Beni Arif kabilesinin himayesinde yaşadığı dönemde yazdığı eser

Mukaddime, İbn-i Haldun'un en ünlü eseridir. Tarih, iktisat, sosyoloji ve siyaset gibi birçok sosyal bilim için temel teşkil eden görüşleri içinde barındırır. İbn-i Haldun eserini 1375'te Kal'atu ibn Seleme adlı kalede Beni Arif kabilesinin himayesinde yaşadığı dönemde kaleme aldı.

<span class="mw-page-title-main">İncil</span> Nasıralı İsanın yaşamını, öğretilerini, ölümünü ve dirilişini anlatan biyografi metinleri

İncil, İsa'nın yaşamını, öğretilerini, ölümünü ve dirilişini anlatan her bir biyografidir. Matta, Markos, Luka ve Yuhanna tarafından kaleme alınmış olan ve yazarlarının adlarıyla anılan dört incil, Yeni Ahit'in ilk dört bölümünü teşkil eder. İncil sözcüğü Türkçe konuşan kimseler arasında sıklıkla Yeni Ahit anlamında kullanılır. Bu kullanıma –hatalı olsa dahi– Türkçe Hristiyan kaynaklarda da rastlanabilir. Bu kaynaklarda Müjde sözcüğü de Yeni Ahit anlamında kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Ahit</span> Kitâb-ı Mukaddesin ikinci kısmı

Yeni Ahit veya Yeni Antlaşma, Kitab-ı Mukaddes'in Eski Ahit'in ardından gelen ve Grekçe kaleme alınmış olan ikinci kısmına Hristiyanların verdiği isimdir. İnançlı Yahudilerce "Yeni Ahit" kabul edilmez. Hristiyanlarca kutsal kabul edilen 27 kitapçıktan oluşan bir kitap bütünüdür.

<span class="mw-page-title-main">Kitâb-ı Mukaddes</span> Yahudiliğin ve Hristiyanlığın kutsal metinlerini oluşturan kitapların kanonik bir koleksiyonu

Kitâb-ı Mukaddes, Mukaddes Kitap veya Kutsal Kitap, Eski Ahit ve Yeni Ahit'i kapsayan, Hristiyan inanışının temelini oluşturan ve Hristiyanlarca kutsal sayılan kitaptır.

<span class="mw-page-title-main">Ölü Deniz Yazmaları</span>

Ölü Deniz Yazmaları bir kısmı İbranice, bir kısmı da artık ölü bir dil olan Aramice ile kâğıt, deri veya bakır plakalar üzerine kaydedilmiş kırk bin adet elyazması parçasından oluşmaktadır. Bu parçaların bir araya getirilmesiyle tam beş yüz kitap yeniden oluşturulmuştur. Hristiyanlığın ve Museviliğin bilinen en eski yazılı kaynakları sayılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Britonlar</span>

Britonlar, en azından Britanya Demir Çağı'ndan Yüksek Orta Çağ'a kadar Büyük Britanya'da yaşayan yerli Kelt halkını ifade eder. Bu dönemde, Galler, Cornish ve Bretonlar gibi farklı gruplara ayrılmışlardır. Modern Brittonik dillerin atası olan Ortak Brittonik dilini konuşuyorlardı.

<span class="mw-page-title-main">Northumbria</span>

Northumbria veya Northumbria Krallığı, bugünkü kuzey İngiltere ve güney İskoçya topraklarında Orta Çağ'da hüküm süren Anglusların krallığıdır.

<span class="mw-page-title-main">Codex Sinopensis</span> Yeni Ahitin Yunanca el yazması

Codex Sinopensis belirli sayfaları figürlerle süslenmiş, 6. yüzyıla tarihlenen el yazması bir incildir. Bugün geriye kalan parçaları Paris Bibliothèque Nationale'de bulunmaktadır. Jean da Taille tarafından 1899 yılında bulunan Codex, adını bulunduğu şehir olan Sinop'tan alır.

<span class="mw-page-title-main">Codex Basilensis A. N. III. 12</span> el yazması

Codex Basilensis Ee, 07 ya da ε 55 olarak işaretlenmiştir, dört incil'in Yunanca uncial el yazmasıdır, paleografik olarak 8. yüzyıl olarak tarihlenir. Kodeksin isminden de anlaşılacağı üzere Basel Üniversitesi Kütüphanesi'nde muhafaza edilmektedir.

Osmanlı kitap kültürü iki ana döneme ayrılabilir. Birinci dönem, elyazması formatında kitapların ağırlıklı olarak kullandığı dönemdir. İkinci dönem ise matbaada basılmış kitapların yavaş yavaş daha yaygın hale geldiği dönemdir. Öte yandan, bu iki dönemi kesin tarihlerle birbirlerinden ayırmak oldukça zordur. Örneğin, 19. yüzyılda Osmanlı dünyasında her ne kadar matbaa daha yaygın olarak kullanılmış olsa da elyazmalarının kullanımı 19. yüzyılın sonlarına kadar yaygın olarak devam etmiştir. Benzer bir çerçevede, Osmanlı dünyasındaki Müslüman kesimler matbaayı 18. yüzyıl ortalarına kadar yoğun bir şekilde kullanmıyor olsalar da özellikle Rum ve Musevi tebaanın matbaayı 16. yüzyıldan itibaren kullandığı görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Opiza Manastırı</span>

Opiza Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Opiza olan Bağcılar köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü manastırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Şatberdi Manastırı</span>

Şatberdi Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eki adı Boselta olan Okumuşlar köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü manastırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tskarostavi İncili</span>

Tskarostavi İncili, 9. yüzyılın sonlarına ait elyazması Gürcüce İncil’dir. Klarceti ekolünün en önemli yazmalarından biri kabul edilir. Tskarostavi İncili, bugün Artvin ilinin Ardanuç ilçesindeki Çedila köyünde bulunan Tskarostavi Manastırı’nda yazıya geçirilmiştir.

Nag Hammadi Kütüphanesi 1945'te Yukarı Mısır'da Nag Hammadi kasabası yakınlarında keşfedilen erken Hristiyan ve Gnostik metinlerin bir koleksiyonudur.

<span class="mw-page-title-main">Chester Beatty Papirüsleri</span> Antik papirüs elyazmaları

Chester Beatty Papirüsleri, ekseriyetle Kitab-ı Mukaddes'ten parçalar içeren Yunanca kaleme alınmış bir grup antik papirüstür. Toplamda 15 farklı el yazması içeren papirüslerin 13'ü Kutsal Kitap'a ait içeriğe sahipken geriye kalan iki son el yazması apokrif kitaplardan parçalar ile Melito'nun bir vaazını içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Muratori Kanonu</span> Yeni Ahit kitaplarının listelendiği antik bir metin

Muratori Kanonu Yeni Ahit'e ait olan kitapların en eski bir Hristiyan listesidir. Bu kodeksin başlangıç ve son sayfaları kaybolduğu için Muratori Fragmanı adı altında da tanınır. Muhtemelen 8. yüzyılda Latince yazılmış olan bu rehber, adını keşfeden arşivci Lodovico Antonio Muratori'den almıştır. Fragman bugün Milano'daki Ambrosiana Kütüphanesinde saklanır.

<span class="mw-page-title-main">Papirüs Rylands 457</span> el yazması

Papirüs 52, Yunanca Kutsal Yazıların en eski el yazmasıdır. Bu papirüs Yuhanna Fragmanı ya da Papirüs Rylands 457 adları altında da tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Oxyrhynchus Papirüsleri</span>

Oxyrhynchus Papirüsleri, arkeologlar tarafından 19. yüzyılın sonunda Mısır'daki tarihi Oxyrhynchus bölgesi yakınlarındaki eski bir çöplükte bulunan papirüs üzerine yazılmış el yazmalarıdır. Bu geniş papirüs koleksiyonu, antik Yunanca ve Latince binlerce belge, mektup ve edebi eser içermektedir. Ayrıca bazı parşömen el yazmaları ve kağıt üzerinde daha yeni Arapça el yazmaları da vardır.

<span class="mw-page-title-main">Parhali İncili</span>

Parhali İncili, Artvin ilinin Yusufeli ilçesinde bulunan Parhali Manastırı'na ait elyazması Gürcüce iki İncil'in ortak adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Rabula İncili</span> El Yazması

Rabula İncili veya Rabbula İncili, 6. yüzyılda tezhiplenmiş Süryani dilinde bir İncil Kitabı'dır. Batı Asya'da üretilen en seçkin Bizans eserlerinden biri olarak kabul edilen ve büyük minyatürler içeren en erken Hristiyan el yazmalarından biri olan bu eser, minyatür ustasının parlak renklere, harekete, dramaya ve dışavuruma olan eğilimi ile dikkat çekmektedir. Nadir sanat eserlerinin günümüze ulaştığı bir dönemden gelmesi ve Hristiyan ikonografisinin büyük gelişmeler yaşadığı bir dönemi yansıtması nedeniyle, bu el yazması sanat tarihinde önemli bir yer işgal etmektedir ve sıkça başvurulan bir eser olarak bilinmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.